abballinàre , vrb Definitzione fàere a ballinas, a birillas Sinònimos e contràrios abbotzichedhare, aculingionai, aggromerare, allomborae, arranedhare, arrombulonai Frases s'aperigúngia est unu babbautzu chi si abballinat si lu tocant Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu faire une boule (de) Ingresu to roll into a ball Ispagnolu hacer pelotitas Italianu appallottolare Tedescu zur Kugel rollen.

abbonài , vrb: abbonare Definitzione rfl.: pagare un'abbonamentu a manera de arrecire calecuna cosa (es. giornale) o unu servítziu, de àere unu diritu unu borta po sèmpere o unu tanti de tempus; foedhandho de calecunu iscórriu, mescamente po unu dannu fatu, una fura, pagare unu tanti chentza cricare sa giustítzia, fintzes lassare andhare chentza pagare nudha Frases nos semus abbonados a S'Ischíglia 2. su dannu chi at fatu cun su bestiàmine l'at abbonadu Ètimu itl., spn. abbonare Tradutziones Frantzesu abonner, faire grâce, remettre Ingresu to forgive, to abate Ispagnolu subscribir, abonar Italianu abbonare, abbuonare Tedescu abonnieren, erlassen.

abbotzichedhàre , vrb: abbotzighedhare Definitzione fàere a ballotas, a bocighedhas Sinònimos e contràrios abballinare, ammalfudhare, ammoroculare, ammorotzulare, ammurudhare, apadhotulare, arranedhare Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu faire des boules Ingresu to roll into a ball Ispagnolu hacer pelotitas Italianu appallottolare Tedescu zur Kugel ballen.

abbovài, abbovàre , vrb Definitzione fàere bovu, pigare po bovu a unu; meravigliare, lassare ispantasiaos, fintzes foedhare a s'afaiu chentza cabu e ne coa Sinònimos e contràrios abbuvonare, coglionai, coluvronare, imbovai, imbusterai, improsae, ingannai, piocai, scafai, trampai / transire, trassicare Frases furriotos cun arte, bellos pro abbovare zente menga! ◊ custa fémina dh'abbovant cun cosa fata ◊ de candu ti ses abbitendi cun cussus ti ses abbovau ◊ si bides cussa pianta ti ndhe abbovas! 2. Deus criesit logos e cosas pretziadas tantu chi ndhe abbovant su nostru pensamentu! (P.Serra)◊ deo ne seo abbarradu abbovadu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu faire l'idiot, prendre pour un idiot Ingresu to mock Ispagnolu abobar Italianu prèndere per scémo Tedescu taüschen, verdummen, erstaunen.

abbrentosicàre , vrb Definitzione papare a meda, fàere una papada manna, fàere sa bente che a unu brentósicu; arribbiri, prènnere sa bentre Sinònimos e contràrios abbentrare, abberchedhare, abbidhiai, abbrentusinare, abbudagare, abbuselcare, abbuzare, afraschedhare, atatamacare, imbrentai, sgagliubbai 2. so colau a butecaria a pedire purgativos pro su cabadhu, ca s'est abbrentosicau Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu faire un plat Ingresu to gut Ispagnolu atiborrarse, tragar Italianu spanciare Tedescu sich vollessen.

abbrèschere , vrb: arbesce, arbèscere, arbèschede, abrèschere, arbesci, albèschere, arbèschere, arbèssere, alvèschere, arvèschere, arvèssere, avèschere 1, avrèschere, avrèssere Definitzione cumenciare a fàere lughe, a fàere die; naschire de ccn. cosa / arveschendhe a… = intro de note ma a parte de pudhiles de sa die noa Sinònimos e contràrios albeschire, alburiai, grinare, illuchèschere, illughintinare, intrabatzinare, ispalèschere, ispanescare, ispanigai, obbrèsciri / nàschere | ctr. iscorigai, murinai Frases dai s'alvèschere a serentina istaiat filendhe ◊ est avreschendhe die ◊ chi cras ti avescat cudha die santa! ◊ a su cringone li arvesset die mala! ◊ semus arribbaos a campu sena arbèschere ◊ sa pubidha trabballat che un'ómini dae candho arbescet a candho iscurigat 2. prego pro chi avescat ateruna vida a fizos mios Ètimu ltn. albescere Tradutziones Frantzesu faire jour Ingresu to dawn Ispagnolu amanecer Italianu albeggiare Tedescu tagen, grauen.

abbruscàre , vrb: abbruschiai, abbruschinai, abbuscai, bruscae Definitzione còere in sa braxa, in sa fràmula, coment’e lassandho abbruxare unu pagu, si est cosa de papare, o abbruxandhodha deunudotu si est cosa de fuliare Sinònimos e contràrios abbrugiai, abbruschillai, aframuscai, ulciare / aflachilai, aframatzare, allampiai 1, summuscrare Frases tui, terra salia chi pesas pudhecus sena de frenu, ti abbrúschiant sa pedhi e no fuedhas? ◊ su procu si depit abbruschiai po ndi dhi arrasigai is tzudhas ◊ is ponidoris de fogu ant abbuscau sa Sardigna una meca de annus (G.Desogus)◊ ti ses totu abbruschinau cun cussa braxa! Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu faire griller Ingresu to toast Ispagnolu tostar Italianu abbrustolire Tedescu rösten.

achipíre, achipíri , vrb Definitzione fàere meda in pag'ora; fàere a ora, a tempus Sinònimos e contràrios achivire, aciviri, acodie Maneras de nàrrere csn: a. bisonzu = resèssere a fàghere; a. a su dovere = atèndhere a su dovere, fai unu doveri Frases chie est lestru e cabosu achipit in su tribàgliu ◊ a cosire a màchina s'achipit prus chi no a manu ◊ pro achipire faghide cun ambas manos! ◊ tocat de achipire si cherimus cumprire su tribàgliu! ◊ triballu inzotosu no si ndhe achipit ◊ si s'achipit de coro su dovere che passat su tempus prus serenu 2. chi ia achípiu a su pulma no ndhe fui torrau a pei ◊ su tempus est lestru e deo no poto achipire: lu giuto a tretu e mi at bell'e sighidu (N.Pianu)◊ oe no dh'achípio a fàere custa faina: che dh'acabbo cras ◊ candu est meda, in logu de asfaltu s'àcua no benit achipia Ètimu itl. accivire Tradutziones Frantzesu faire vite, travailler efficacement Ingresu to get through a big piece of work, to work with efficacy Ispagnolu despachar Italianu sbrigare mólto lavóro in pòco tèmpo, lavorare con efficàcia Tedescu leisten, schaffen.

acinnài 1, acinnàre , vrb: atzinnare, tzinnare Definitzione fàere a acinnos, cun is ogos o fintzes cun sa manu o sa conca, po bòllere nàrrere o fàere a cumprèndhere calecuna cosa; fintzes fàere una móvia coment'e po bòllere fàere calecuna cosa, o cumenciare a foedhare Sinònimos e contràrios ammiare, atzinnire / schichiai Frases mi at acinnau cun is manus a benni 2. babbu mi at acinnau una sparuara ◊ pentza ca su saludu mi dh'at feti acinnau! ◊ ndi dh'apu acinnau dèu de sa cosa chi m'iast nau tui Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu faire signe Ingresu to make signs Ispagnolu hacer señas Italianu accennare, far cénni Tedescu winken.

addoàe , vrb: addoai 1, addoare, adduai 1, doare Definitzione fàere sa doa, mescamente ororu de is làcanas, segare de su chi dhue creschet e innetiare a manera chi unu fogu fuiu no agatet cosa de abbruxare Sinònimos e contràrios dogare Frases su fogu unu tempus dhu poniant isceti me is nebronis ma dh'addoànt po no nci essí foras ◊ cun butios de sàmbene bos l'amos addoadu, su fogu! ◊ si addoat a fogu, a marra, a fraci e cumenti benit a bèni Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu faire des bandes anti-incendie Ingresu to make anti-fire strips Ispagnolu hacer cortafuegos Italianu fare le fasce antincèndio Tedescu Brandschutzstreifen roden.

addotorài, addotoràre , vrb Definitzione giare o pigare sa làurea, fàere a dutore, laureau; nau a disprétziu de unu, giare a bíere chi ischit totu issu, su si crèdere ischípiu meda Tradutziones Frantzesu décerner un diplôme, obtenir son diplôme, faire le pédant Ingresu to graduate, to air one’knowledge Ispagnolu licenciarse, titularse, maestrear, presumir de docto Italianu addottorarsi, fare il saccènte Tedescu doktorieren, den Besserwisser spielen.

afedài, afedàre , vrb: fedare* Definitzione fàere fedu, fígios; pesare animales a séberu; foedhandho de animales, fintzes betare su fedu (angiones, crabitos) a súere a is mamas Sinònimos e contràrios afigiare, agnare, fizolare / arratzare / achisciare Frases custa mallora gei afedat: est fintzas acanta de angiai! ◊ si mullint is pegus chi ant afedau 2. semus afedendhe sa robba Terminologia iscientìfica vda Tradutziones Frantzesu mettre bas, faire ses petits (animaux) Ingresu to litter Ispagnolu parir Italianu figliare Tedescu Junge werfen.

aggradheràre , vrb Definitzione fàere a gràdhera, a bocitedhas Sinònimos e contràrios abballinare Frases est fachendhe sucu ma sa símula no bi aggràdherat Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu faire une boule, bouler Ingresu to roll into a ball Ispagnolu hacer pelotitas Italianu appallottolare Tedescu zur Kugel rollen, mögen.

aggrasciàre, aggrassiàre , vrb: aggratziai, aggratziare, grassiare Definitzione fàere sa gràtzia, giare un'iscontu de pena a unu cundennau lassandhodhu andhare innanti; fintzes torrare gràtzias / aggrassiàresi = agiustaisí, fai dognunu su torracontu cosa sua Sinònimos e contràrios annistiare, pedronai / ringratziai Frases l'ant arrestadu, cundennadu e apustis aggratziadu puru ◊ "Si totu su chi nades est beru, cras aggràscio a totus!" nesit su re a sos presoneris Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu accorder ou faire grâce, gracier Ingresu to pardon Ispagnolu indultar, conceder la gracia Italianu graziare Tedescu begnadigen.

aggrinzàre , vrb Definitzione fàere sa bia de conca, petenandho is pilos Tradutziones Frantzesu faire la raie Ingresu to part (hair) Ispagnolu hacer la raya del pelo Italianu fare la scriminatura Tedescu scheiteln.

aggrogotài , vrb Definitzione fàere una genia de moida chi faent is gatos asseliaos, ma fintzes sorrogare Sinònimos e contràrios arrasai, frisciare 1, grunnire, igrisai, raulare, runidare Frases su macitu est aggrogotendi 2. unu margiani fut aggrogotendu Terminologia iscientìfica bga Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu ronronner, faire ronron Ingresu to purr Ispagnolu ronronear Italianu fare le fusa Tedescu schnurren.

aggromàre , vrb: aggrumai, aggrumare, aggrummai, aggrummare Definitzione fàere a crosta, a grumma, a cagiau, pònnere sa crosta; si narat fintzes de arregòllere, pònnere totu impare cosa chi si arregollet, si narat de is abes chi si faent a lómboru o a rumbuloni fora de su casidhu innanti de iscussurare; in cobertantza, sentire arrennegu / turra de aggrumai = istampada, pertunta pro ndhe collire ispruma dae su brou coghindhe peta Sinònimos e contràrios acrostanare, aggrostare, aradhare, ingrumai / abbeladinare, alleae, apiatare, cagiare / aggromerare, aggromeredhare, allomborae, arrombulonai, arromulare / assurtire / afelonare, aggromorare, infelai, renignai 2. sos frades de coro a su persighidu de sa disaura, candho est torradu, li ant aggrumadu una bama ◊ su ciuliru de fai farra lassat passai sa farra prus bianca e assodhit (aggrumat) in mesu sa farra prus oscura ◊ is cuadhos aggrumados ibertant s'isparu po partire ◊ sa gente si est aggrumada totu a inghíriu abbaidandho Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu faire grumeler, incruster Ingresu to clot, to encrust Ispagnolu formar grumos, encostrar Italianu raggrumare, incrostare Tedescu gerinnen lassen, sich verkrusten.

agiorràre , vrb rfl: azorrare Definitzione pigare matana, múngia, po calecuna cosa o chistione, su si dha pònnere a coro Sinònimos e contràrios agiorridare, aporare Frases tantu de su piantu no ti azorres! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu s'affliger, se faire du souci Ingresu to grieve Ispagnolu afligirse Italianu afflìggersi, angustiarsi Tedescu sich betrüben.

agnàre , vrb: angiai, angiari 1, antzare, anzare Definitzione su fàere is fígios, nau de is animales: solu unu pagu a brulla o a befa si narat de sa fémina / anzare a croba = fàere duos fedos Sinònimos e contràrios afedai Frases sas berbeghes in custos meses de santandria e nadale sunt anzendhe ◊ inuve est su pudhéricu chi at antzatu s'ebba? ◊ tenit duas brebeis acanta de angiai 2. is marxanis apostant is angionedhus apena angiaus Ètimu ltn. *agniare Tradutziones Frantzesu mettre bas, faire ses petits, agneler Ingresu to litter Ispagnolu parir Italianu figliare Tedescu Junge werfen.

alabansàre , vrb: alabantzai, alabantzare, allabantzai Definitzione giare alabantzas Sinònimos e contràrios abantai, abballansare, alabai, lavantzai, laudai | ctr. innoriare Frases bollu alabantzai is isposus ◊ dhu depu allabantzai: si fait amigu cun totus! ◊ innòi nemus si podit atriví a castigai o allabantzai a nemus Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu faire l'éloge, exalter Ingresu to commend Ispagnolu encomiar, alabar Italianu encomiare Tedescu belobigen.

«« Torra a chircare