obràre , vrb Definitzione
trebballare una cosa, mescamente orrobba a dha fàere prus bella, a figuras e àteru, cun s'agu; in cobertantza, fàere bellu, mudare
Sinònimos e contràrios
alamarare,
bordai,
orizare
Frases
su pitzinnu l'ant postu in su giógulu subr'a pannos obrados a oro e prendhas
2.
su focu meu tentu ti at su coro: naschint rajos de oro chi ti obrant su sinu de ammajos (A.Brundhu)
Ètimu
ctl., spn.
obrar
Tradutziones
Frantzesu
broder
Ingresu
to embroider
Ispagnolu
bordar
Italianu
ricamare
Tedescu
sticken.
obretàre , vrb: orbetai,
orovetai,
orvetai,
ovretare Definitzione
istare a oretu, a iscoca, fàere sa posta a una cosa o a ccn. po bíere ite faet, a ue andhat o àteru; orivetai est fintzes fàere s'orivetu, s'órulu de unu bestimentu
Sinònimos e contràrios
aorutai,
iscocai,
oretare,
punterare,
selentare,
selvare
/
orulare 1
Frases
s'astore est obretandhe carchi terpe ◊ ant orbetau su corou fintzas a candu est essiu ◊ est irfadau de ovretare ◊ luegu mi ant orivetau, cussus
2.
portàt unu mantu de orbaci arrúbiu orovetau de birdi
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
être en vedette,
guetter,
suivre
Ingresu
to be on the lookout,
to spy,
to tail
Ispagnolu
atalayar,
acechar
Italianu
stare in vedétta,
spiare,
pedinare
Tedescu
Posten stehen,
ausspionieren,
bespitzeln.
ocasionài , vrb Definitzione
fàere naschire o fàere bènnere calecunu efetu, mescamente dannu; giare ifadu a s'àteru de dh'annervare
Sinònimos e contràrios
causai
/
intzidiare,
ispurtighisonai,
purruntzare,
suberiare
Frases
cussu mali nos at ocasionau dannus ◊ no depeis ocasionai dannu a nisciunus!
2.
no mi ocasionis, oi, ca seu de ispétzia mala!
Tradutziones
Frantzesu
causer,
provoquer
Ingresu
to cause
Ispagnolu
causar,
ocasionar
Italianu
causare,
provocare
Tedescu
verursachen,
bewirken,
veranlassen.
ocasionàu , pps, agt Definitzione
de ocasionai; chi dh'ant giau ocasione, oféndhiu, istrobbau, chi ndhe ant foedhau male
2.
s'ómini bivit sen'e seguresa, sempri ocasionau de is malis
Tradutziones
Frantzesu
causé,
provoqué
Ingresu
to have designs
Ispagnolu
ocasionado,
insidiar
Italianu
causato,
insidiato
Tedescu
verursacht,
bewirkt,
gefährdet.
ociàre , vrb: ocriare,
oghiai,
ogriare,
ojare 1 Definitzione
abbaidare, bíere, betare castiadas fintzes in su sensu de disigiare, portare a ogu; chesciare, murrungiare ca una cosa est o paret paga o metzana, fàere s'ogrianu, o fintzes solu èssere de s'idea chi no est su tanti giustu o su chi serbit / ocriare chin ccn. = àerendhe ódiu
Sinònimos e contràrios
abbadiai,
agrionae,
aogare,
bídere
Frases
su pastore est ojendhe atesu… sestat su tempus! ◊ si che at pijadu cantu at ojadu ◊ sa picioca est bellixedha e po cussu dh'ant oghiada totus! ◊ su fustealvu ojat e tentat chi ànima si tuchet e frimmet in more sua (G.Elies)◊ ses oghiendi cussa cosa: pigadha, si ti praxit! ◊ Rofaelle s'aiat ocriau bene su fizu de Predu: apustis aiat iscanzau de labras
2.
no lu ógries ca est pagu, ca no ti ndhe poto dare àteru! ◊ la so ogriendhe, cussa cosa: mi paret metzana ◊ su fogu no cheret tènnere: est ogriendhe ca est paga sa linna! ◊ custu sale lu so ogriendhe: mi est parindhe pagu pro totu cussa cosa! ◊ custa linna la so ogriendhe: mi paret chi no noche bogat su zerru!
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
lorgner
Ingresu
to glance at
Ispagnolu
comerse con los ojos
Italianu
adocchiare
Tedescu
erblicken,
liebäugeln.
ocíre , vrb: aoghire,
ocrire,
oghire,
ogire,
ogrire,
ojire,
oxire Definitzione
foedhandho de is matas, de is linnas, fàere crèschere is ogos po fàere su frore o sa fògia noa e cambos noos
Sinònimos e contràrios
abbuturare,
aguxai,
aportzedhare,
butonire,
indroghie,
inocrare,
obire,
oxare
Frases
sos ratos sunt ojidos ◊ sa linna in beranu comintzat a oghire e a fiorire ◊ sas froghedhas sunt totu ocrindhe
2.
canta frua ojit su truncu tou sempre in cria!…
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
bourgeonner
Ingresu
to bud
Ispagnolu
brotar
Italianu
gemmare
Tedescu
knospen,
Knospen treiben.
ocupài , vrb: ocupare Definitzione
nau de gente, pònnere a trebballare, giare un'impreu; nau de logu, pònnere cosa, impreare su logu cun cosa, o fintzes prènnere de gente (fintzes de militares o fortza militare po domíniu)
Sinònimos e contràrios
imbargare,
impiciai
Tradutziones
Frantzesu
occuper
Ingresu
to employ,
to occupy
Ispagnolu
ocupar
Italianu
occupare
Tedescu
anstellen,
beschäftigen,
besetzen,
einnehmen.
odiài , vrb: odiare Definitzione
ficare o pònnere ódiu, pigare a ódiu, portare ódiu
Sinònimos e contràrios
tirriai
Frases
fizos mios, odiade onzi mala discórdia, onzi brutu ódiu vanu chi no batit frutu! (A.Casula)
Tradutziones
Frantzesu
haïr
Ingresu
to hate
Ispagnolu
odiar
Italianu
odiare
Tedescu
haßen.
odrinài , vrb: ordinai,
ordinare Definitzione
pònnere in assentu, bene, in órdine, in régula, a régula; giare órdines, cumandhos, cosas a fàere; dimandhare cosa a comporare, cosa chi mandhant de aterue / ordinare sas vinzas = marrai, tzapare sas binzas; ordinare sas ortalíscias = surcare sos ortos pro los prenare
Sinònimos e contràrios
assantai
/
pertzetare
2.
custas meighinas mi las at ordinadas su dutore
3.
amus ordinadu robba a nos fàghere bestimenta
Ètimu
ltn.
ordinare
Tradutziones
Frantzesu
mettre en ordre,
prescrire
Ingresu
to order
Ispagnolu
ordenar,
mandar
Italianu
ordinare,
prescrìvere,
richièdere
Tedescu
ordnen,
in Ordnung bringen,
befehlen,
verschreiben,
bestellen.
odríre, odríri , vrb: ordie,
ordire,
ordiri,
uldire Definitzione
istèrrere s’istàmene o filu in s'ordidórgiu; aprontare su filu ordiu in su telàrgiu (de un'insúliu a s'àteru); cuncordare trassas a dannu de ccn., istare sèmpere faendho
Sinònimos e contràrios
ordimignare
Frases
como chi est su filu ordidu a bois tocat a tèssere! (F.I.Mannu)◊ canno veniat su tempus de ordire ficaiant bàtoro brocos in terra e fachiant una matassa a tritza ◊ dhue aiat féminas filanno, ordinno e tessenno
3.
a tiva bassa eo apo iscurtadu totu su chi ant ordidu pro innóriu ◊ intendhendhe cust'istória bene ordia cudhu credet totu ◊ babbu tuu sempri odrendi est!…
Ètimu
ltn.
ordire
Tradutziones
Frantzesu
ourdir
Ingresu
to warp
Ispagnolu
urdir
Italianu
ordire
Tedescu
zetteln,
anzetteln.
ofèndhere, ofèndi, ofèndiri , vrb: ofènnere Definitzione
giare dispraxere mannu, fàere un'ofesa, ofesas, fàere o nàrrere apostadamente cosa de malu, de dannu contr'a unu a tales fintzes de si ndhe primmare o arrennegare: prnl. pigaresidha po un'ofesa, primmare fintzes chentza neghe o chentza arrexone / pps. ofénniu, ofesu
Sinònimos e contràrios
abbituperare,
aciociai,
afrentai,
aggravae,
arrochizare,
desdorai,
ilzenzare,
innorare,
ofensai
Frases
dae tentu a comente faedhas, ca podes ofèndhere! ◊ nara su chi cheres ma chentza ofèndhere!
2.
si no ti ofendhes ti naro una cosa ◊ cussu cristianu deretu si ofendhet: no faghet a li nàrrere nudha!
Tradutziones
Frantzesu
vexer,
offenser
Ingresu
to offend
Ispagnolu
ofender,
agraviar,
afrentar
Italianu
offèndere
Tedescu
beleidigen.
ofèrrere, ofèrri, ofèrriri , vrb Definitzione
bòllere giare o giare cosa de bonu a unu / ind. pres. 1ˆ p. sing. oferzo, ofèglio; cong. pres. 1ˆ p. sing. oferza
Sinònimos e contràrios
dare
Ètimu
ltn.
offerre
Tradutziones
Frantzesu
offrir
Ingresu
to offer
Ispagnolu
ofrecer
Italianu
offrire
Tedescu
anbieten.
oldinzàre , vrb: ordingiai,
ordinzare Definitzione
cricare de fàere ccn. cosa, de pònnere apostu, de pònnere impare cosas o gente (fintzes a ingannu) po un'iscopu; odringiai a logos dhu narant po ordire / ordingiai su cuadhu = parai su cuadhu, pònniri is aderetzus a su cuadhu a dhu cuncordai po èssiri prontu a sètziri
Sinònimos e contràrios
abrontai,
altimizare,
aprontai,
archimingiai,
arminzare,
cossiminzare,
cuncodrai,
imminzare,
ordimignare
Frases
e cantas catzas oldinzaiat in cussas costeras s'allegra gioventura!…◊ mi ant tentadu in ora adata, sendhe in chéjia preghendhe: sunt istados ordinzendhe finas chi mi l'ant fata! (C.Marruncheddu)◊ cue si cuaiat s'inimigu pro ordinzare sa note orrore e morte
2.
is féminas craminànt, filànt, odringiànt e tessiant
Ètimu
ltn.
*ordiniare
Tradutziones
Frantzesu
concevoir,
organiser
Ingresu
to organize,
to draw up plans
Ispagnolu
proyectar,
maquinar
Italianu
architettare,
organizzare
Tedescu
sich ausdenken,
ersinnen,
schmieden.
oliài, oliàre , vrb Definitzione
giare o pònnere is ògios santos a su malàidu, mescamente a su grave morindhosi; fintzes cundhire cun ógiu; rfl. in cobertantza, arrennegare meda
Sinònimos e contràrios
estremuntziai,
ozusantare,
pernuliai
Frases
su preíderu fit oliendhe unu betzu in letu ◊ príderu Nurra, curzat ca mi óliat sa fémina ca est morzendhe! ◊ cuss'ómini est morendisí, dh'ant oliau puru!◊ mi seo immalaidada meda e s'arretore mi at oliau
Ètimu
ctl.
oliar
Tradutziones
Frantzesu
donner l'extrème-onction
Ingresu
to give the extreme unction
Ispagnolu
olear
Italianu
dare l'estrèma unzióne
Tedescu
die letzte Ölung geben.
olvidài , vrb: olvidare,
orbidare,
orvidai,
orvidare,
ulvidare Definitzione
immentigare, essire de mente, bogare de conca / su pps. orvidau s'impreat fintzes in su sensu de èssere a s'ispessada; èssere orbidau = no ammentare prus
Sinònimos e contràrios
ilmentigare,
iscadèssere
Frases
pensa de m'olvidare, abbandhona s'idea chi as leadu! (P.Mereu)◊ canta pro olvidare sa tristura! ◊ Sardos, a costas bos pungo s'isprone ca sezis viles si bos olvidades de su nostru terríbbile dolore (A.Casula)◊ orvido su passadu e abbàido a su tempus benidore ◊ che soe totu orbidau!◊ no olvideis su prantu de is mischinus!
2.
apu iscípiu ita fiat cumbinendisí e seu bénniu po s'averti po no si pigai orvidaus
3.
no tocat a si fidai: chi ti orvidas ti ndi furant totu!
Ètimu
spn.
Tradutziones
Frantzesu
oublier
Ingresu
to forget
Ispagnolu
olvidar
Italianu
obliare
Tedescu
vergessen.
onorài , vrb: onorare,
unorare Definitzione
fàere o giare onore
Sinònimos e contràrios
ondrai
| ctr.
innorare,
spranorai
Frases
sentza ischériu perunu, parente, amigu e fizolu, antzianu o de brassolu l'onoramis de assentu ◊ onora a babbu tuo e a mamma tua! ◊ a mamma mia comenti a is altras dh’onorat su cuadru antigu e modernu puru! (Frigau)
Tradutziones
Frantzesu
honorer
Ingresu
to honour
Ispagnolu
honrar
Italianu
onorare
Tedescu
ehren.
orchidàre , vrb: orchitare,
orghidare Definitzione
abboghinare, pesare a tzérrios, a órchidos, po dolore o dannu mannu
Sinònimos e contràrios
abbochinare,
abboigare,
addolimai,
berchidai,
iscramorai
Frases
luego torraiat a orchitare comente fachent sos tzecos
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
crier de douleur
Ingresu
to howl with pain
Ispagnolu
gritar por el dolor
Italianu
urlare di dolóre
Tedescu
vor Schmerzen schreien.
ordimignàre , vrb: ordiminzare,
ortomingiai Definitzione
fai e fateriai, aprontare calecuna cosa ma chentza nudha de precisu; cricare de cuncordare trassa o ingannu a ccn.
Sinònimos e contràrios
altimizare,
archimingiai,
arminzare,
atrapaciare,
conziminare,
imminzare,
intelare 1,
oldinzare,
ordivinzare,
ordoliare,
organare
Frases
ite as ordiminzadu a chenare? ◊ ite ses ordiminzendhe totu su manzanu a martedhu e serracu? ◊ custa faina dh'apo ordimignada in tres tentighedhas ◊ fuat ferenau po s'ingannu chi dh'iat ortomingiau su fradi!
2.
no bi at ànima in ziru: colat petzi una bardana ordiminzandhe disacatos ◊ cussos sunt ingannos bene ordiminzados
Ètimu
ltn.
*ordiniare (+arminzare)
Tradutziones
Frantzesu
concevoir,
ourdir
Ingresu
to plot,
to prepare
Ispagnolu
proyectar,
urdir
Italianu
architettare,
ordire,
preparare
Tedescu
ausdenken,
schmieden,
anzetteln.
oretàre , vrb: orietare Definitzione
istare a iscoca, fàere sa posta a ccn. cosa o a ccn. po bíere ite faet, a ue andhat, cricare de ischire o leare oru de su chi faet, fintzes po dhu cassare
Sinònimos e contràrios
aorutai,
iscocai,
obretare*,
punterare,
selentare,
selvare,
tenteare
Frases
dogni istratagemma ti est onore, cun cudhu tuju tortu che astore oretendhe s'amante fissa ebbia! (M.Murenu)◊ catzadore mi conto e isco proite andho a oretare ◊ su pistighinzu pro Istèvene no dha faet lisiare ne sétzia ne crocada: sèmpere est orietandhe de su portellitu!
Tradutziones
Frantzesu
épier
Ingresu
to spy
Ispagnolu
acechar,
espiar
Italianu
spiare
Tedescu
ausspionieren.
organizàre , vrb Definitzione
cuncordare, ordingiare, aprontare e portare a rematu, a s'acabbu, una faina faendho a manera chi dhue siant a tempus e logu giustu sa gente e is cosas chi serbint a s'iscopu
Sinònimos e contràrios
cuncodrai,
oldinzare
Tradutziones
Frantzesu
organiser
Ingresu
to organize
Ispagnolu
organizar
Italianu
organizzare
Tedescu
organisieren.