ammanucài , vrb: ammanuncai,
ammanuncare,
manucai Definition
tocare, istare totu tocandho, aprapudhandho, forrogandho cun is manos; aciapare pische, piscare, a manuda
Synonyms e antonyms
allosingiae,
apalpuzare,
aparpidare,
aplopodhare
/
afarrancae,
ammanutzare,
apodhicare,
cariedhare
Sentences
non boit a dh'ammanuncai su dotori de sa bidha ◊ cussa est fémina chi ant ammanucau medas! ◊ ndhe apo vidu ammanuncandhe in mesu de su cascaràmine in chirca de ràmine e de allumíniu
2.
su piciochedhu capatzu in s'arti de ammanucai cassàt su pisci cun is manus
Etymon
srd.
Translations
French
palper,
tripoter
English
to finger
Spanish
manosear,
sobar
Italian
palpeggiare,
brancicare
German
befühlen,
betasten.
ammanutzàre, ammanuzàre , vrb: manuzare Definition
pigare cun is manos cun pagu crabbu; aprapudhare, ammanucai, istare totu tocandho cun is manos
Synonyms e antonyms
afarrancae,
ammangiucai,
ammanucai,
apodhicare,
cariedhare
2.
bae ca a cussa zòvana no l'at ammanutzada mai neune!
Etymon
srd.
Translations
French
manier,
palper
English
to handle
Spanish
manosear,
toquetear
Italian
maneggiare,
palpare
German
bearbeiten,
betasten.
ammaraizàre , vrb: meraitzare Definition
fàere o fàere provare meravíglia, ispantu
Synonyms e antonyms
abbajare,
ilmeravizare,
isbaudire,
ispantai
2.
s'abba fachiat un'arcu de chelu e isse bi lis ammustraiat ammaraizau
Translations
French
étonner,
émerveiller
English
to amaze
Spanish
maravillar
Italian
meravigliare
German
verwundern.
ammarchidàre , vrb: marchidare Definition
si narat de frutu bodhiu no bene bene lómpiu (pira, pirastu, superba, melaghidòngia) e lassau a lòmpere in domo, candho cumènciat a èssere bonu a papare: coment'e fàere a marcos (de pistadura), in su sensu de essire modhe de papare; nau de persona, abbasciare sa severidade, is pretesas, pònnere mente
Synonyms e antonyms
abbambagare,
ammodhiae
Sentences
sa pira de zerru est bona candho comintzat a ammarchidare ◊ sa superba candho ammàrchidat si faghet e càmbiat colore
2.
as a bídere chi za ammàrchidas si benis in manos mias! ◊ su tempus ammàrchidat a totugantos!
Etymon
srd.
Translations
French
assouplir,
amollir
English
to soften
Spanish
ablandar
Italian
ammorbidire
German
erweichen.
ammarigosàe, ammarigosài , vrb Definition
fàghere rànchidu, marigosu
Synonyms e antonyms
amargai,
irranchidare
| ctr.
indrucai,
indruchire
Etymon
srd.
Translations
French
rendre amer
English
to make bitter
Spanish
volver amargo
Italian
rèndere amaro
German
bitter machen.
ammarmurài , vrb: ammarmurare,
malmurare Definition
ifridare meda e intostare de su fritu a tropu, agiummai coment'e fàere a màrmaru
Synonyms e antonyms
abbadherigare,
abbidhiritzai,
acancarronae,
ateterigare,
ingortigai,
inteterighedhare,
intostai
/
achirdinae,
agiatzare,
inteterighedhare,
astragare,
belare,
cancarai,
ghiaciai,
marmurizai
/
apedrare
Sentences
citi, ca ti at a ammarmurai su Signori! ◊ ses ammarmurendi de su frius
Etymon
srd.
Translations
French
glacer,
geler,
pétrifier
English
to petrify,
to chill
Spanish
petrificar,
aterirse
Italian
agghiacciare,
impietrire
German
erstarren lassen.
ammarranàe, ammarranàre , vrb: marranare* Definition
fàchere su derre, s’arranculupedhu, fàere pigare tzacu, fintzes pònnere su marranu, sa marrania, a unu
Synonyms e antonyms
ilmarranare
Translations
French
défier
English
to challenge
Spanish
desafiar,
retar
Italian
sfidare
German
herausfordern.
ammarturàe, ammarturài, ammarturàre , vrb: ammarturiai,
ammarturiare,
marturare Definition
orrúere a malàidu a tempos longos, màrtire, chentza ndhe pòdere sanare; nau cun arrennegu, abbarrare a tropu in letu, istare sèmpere crocau, chentza trebballare
Synonyms e antonyms
irmalaidare
Sentences
nos diamus ammarturiare labandhe a modhe in su ribu! ◊ aite isto in su letu, a mi ammarturare peus?! ◊ no si podiat movi poita de otu annus si fut ammarturau
2.
at fatu su letu e si nc'est ammarturada!
Etymon
srd.
Translations
French
demeurer infirme
English
to fall ill for a long time
Spanish
enfermar de forma crónica
Italian
ammalarsi a lungo
German
lange erkranken.
ammascarài , vrb Definition
imbrutare de mascara, de tzintziedhu; arrennegare meda, fàere niedhu o pèrdere sa bisura po s'arrennegu: nau de su tempus, isconciare, fàere tempus malu
Synonyms e antonyms
intentiedhare
2.
si mi lassas ammascarai ti dh'ongu dèu, su tanti!…◊ dh'apu bia ammascarara…, fiat cosa de timi! ◊ candu si ammàscarat su mari, balla, gi est cosa de dhui acostai!…
3.
chi mi bit ammascarau, bai ca su piciochedhu nc'istupat debressi!
Etymon
ctl.
(en)mascarar
Translations
French
se farder outrageusement
English
to soil oneself,
to make up in an overdone way (oneself)
Spanish
repintarse,
enfadarse mucho
Italian
imbrattarsi,
truccarsi in mòdo esagerato
German
sich übermäßig schminken.
ammascherài , vrb: mascarare* Definition
bestire a màschera, divertire a carrasegare bestios a màschera; fàere fintas, passare po un'àteru o una cosa po un'àtera; nau de su tempus, fàere malu
Synonyms e antonyms
caratzare,
carotare,
trusare
/
bovare,
disfalsai
3.
si su tempus si ammàscherat, de innòi tocat a si fuiri!
Translations
French
se déguiser
English
to disguise oneself
Spanish
disfrazarse
Italian
travestirsi
German
sich verkleiden.
ammasciàre , vrb: ammascrare Definition
fàere a mascu; (nau de pegus fémina) ingrassare a tropu e rèndhere pagu a late
Synonyms e antonyms
ammascinare,
ammascronare
2.
sas berbeghes cherent maselladas primu chi si che ammascrent ◊ su late cheret tirau ca sinono sas crapas si ammascrant e s'irmalàdiant
Etymon
srd.
Translations
French
masculiniser
English
to masculinize
Spanish
masculinizar
Italian
mascolinizzare
German
vermännlichen.
ammasedàe, ammasedài, ammasedàre, ammasedàri , vrb: ammaserai,
ammasessare,
ammasetare,
ammasetzare,
ammesetare,
masedai Definition
fàere a masedu, torrare o essire masedu; foedhandho de gente, essire de cumportamentu prus ammedhosu, chi si lassat chistionare o acortzire de prus
Synonyms e antonyms
addonnare,
ammavelare,
domai
| ctr.
arestai,
assirbonae
Sentences
pro l'ammasetare l'at imbitzadu cun bucones licantzos ◊ cun sa bona manera si ammasetat onzi fera ◊ lupu e aes si ammasetant candho cantat isse
2.
abbratzadu mi apo sas peleas ammasetendhe sas malas ideas pro abbarrare in su caminu deretu (F.Dedola)◊ ammasedau in galera siat, cussu! ◊ aici etotu ammasereis cussus corus traitoris! ◊ mancari tirriosa, tue puru as ammasetzau! ◊ cussos reberdes tocat a dhos ammasetzare o cun sas bonas o cun sas malas!
Surnames and Proverbs
prb:
si disígias ammasedai pigadí mulleri!
Etymon
ltn.
ad+ma(n)suetare
Translations
French
apprivoiser
English
to domesticate
Spanish
amansar,
domesticar
Italian
ammansire,
addomesticare
German
zähmen.
ammassài , vrb: ammassare Definition
arregòllere o fàere a muntone
Synonyms e antonyms
ammuntonae,
arremiarzare
2.
su trigu est ammassau prontu po nci dhu ghetai a is sacus
Translations
French
amasser,
accumuler
English
to amass
Spanish
amontonar
Italian
ammassare
German
anhäufen.
ammassimàre , vrb Definition
coment'e fàere massimosu, prus abbistu o atentu in su sensu de pònnere ancu, dúbbiu, in is cosas, de no si fidare a ogos serraos
Synonyms e antonyms
intrassire
Sentences
su pitzinnu l'at bene ammassimadu sa mama
Etymon
srd.
Translations
French
devenir rusé
English
to sharpen s.o.'s wits
Spanish
espabilar
Italian
scaltrire
German
schlau machen,
schlau werden.
ammassulàre , vrb rfl Definition
fàere a unu massule; istare totu coment'e allorigaos crocaos, istare chentza fàere, ammandronaos
Synonyms e antonyms
ammadredhare,
ammassudhare
2.
sa catedha fit ammassulada afaca a sa giaga faghindhe de sentinella
Etymon
srd.
Translations
French
s'amasser,
se pelotonner
English
to crowd together,
to curl up
Spanish
amontonarse,
acurrucarse
Italian
ammassarsi,
raggomitolarsi
German
sich versammeln,
sich zusammenkauern.
ammasturài , vrb: ammesturai,
ammesturare,
ammisturai,
ammostuai,
ammosturai,
ammustuai,
mesturai* Definition
betare a mesu o pònnere totu a unu cosas diferentes, morigare impare cosas diferentes: si narat fintzes de gente
Synonyms e antonyms
acabuciare,
ammeschiare,
ammesturiciare,
apasai,
misicare
| ctr.
chirrare,
sceberai
Sentences
candho sos fiados si ammisturant sunt malos a irbojare ◊ cussus bivint ammesturaus apari ◊ poita ti ammesturas cun genti fraitza?! ◊ cussus si bollint a solus, no ammasturant! ◊ is fotografias dhas apu ammustuadas ◊ su fumu si est ammasturendi cun s'àiri ◊ seu contràriu a nci ammesturai is féminas in custas cosas!◊ ant ammustuau nuxi noa e nuxi bècia
Translations
French
mixtionner
English
to mix
Spanish
mezclar
Italian
misturare,
mescolare,
frammischiare
German
mischen,
vermischen.
ammaticorgiàre , vrb: ammaticorjare Definition
malatratare, fàere male o dannu a cosas o a gente
Synonyms e antonyms
atrasetare,
bistrasciare,
malatratai
Sentences
su monte est ammaticorjau dae sas màchinas
Etymon
srd.
Translations
French
maltraiter
English
to ill-treat
Spanish
maltratar
Italian
maltrattare
German
mißhandeln.
ammatucàe, ammatucài , vrb Definition
fàere a matucu, a mannu, fintzes fàere crèschere
Synonyms e antonyms
crèschere,
immannitare
Sentences
immoi, candu ammatucant dhis còmporant su motorinu, a is fillus! ◊ a piticu fut donau a su giogu, ma comenti est ammatuchendi est prus sériu
Etymon
srd.
Translations
French
grandir,
bien pousser (fam.)
English
to grow up
Spanish
crecer de edad
Italian
divenir grandicèllo
German
halb erwachsen werden.
ammatutzàre , vrb Definition
fàere a mata, nau de matedu; bogare o segare is tupas aprontandho sa terra po dh'arare
Synonyms e antonyms
immatai,
innetiare,
irrascare,
ismatutzare,
ispatare,
matai,
scrachirai
Etymon
srd.
Translations
French
déboiser,
dégarnir un terrain des buissons
English
to take bushs off
Spanish
podar,
desbrozar
Italian
decespugliare
German
Gestrüpp entfernen.