ammortíe , vrb: ammortiri Definition
pèrdere is atuamentos po calecunu mamentu, orrúere coment'e mortu
Synonyms e antonyms
ammadainare,
ammustèlchere,
desfallire,
dilmagiare,
imbortighinare
Sentences
mi subenit ca cussa una borta si fut peri ammortia ◊ si nc'est furriada ammortia e funt circandu de dha fai torrari in sensos ◊ po sa debbilesa su malàdiu si est ammortiu (E.Nieddu)
Etymon
srd.
Translations
French
s'évanouir
English
to faint
Spanish
desmayarse
Italian
svenire
German
ohnmächtig werden.
ammossàre , vrb Definition
papare a móssigos mannos, pigare a móssigos
Synonyms e antonyms
addentai,
addenticare,
iscafitai,
monsiare,
mòssere
Sentences
l'ammossat su matzone a mossu licu (P.Casu)◊ mi bidia minoredhu ammossendhe mela birde porrale
Etymon
srd.
Translations
French
mordre avec avidité
English
to bite greedly
Spanish
morder con avidez
Italian
mòrdere con avidità
German
gierig beißen.
ammudài 1, ammudàre , vrb: ammutae,
ammutai Definition
chellare a sa muda, citire, fàere citire o essire mudu; si narat fintzes de su si asseliare de su bentu
Synonyms e antonyms
acaire,
ammudatzare,
ammudigare,
ammudire,
ammudulire,
assamudare,
citire,
ismudulare
| ctr.
fuedhai
Sentences
innantis de zudicare sos àteros nos firmamus e nos ammudamus ◊ si est ammudau a pompiare ite ndhe pessabat ◊ birgonzosu bisonzat chi mi ammude ◊ ispíritu chi ammudas, essi de custu piciochedhu! ◊ su sero sas umbras ammudant píulos e boghes
Etymon
itl.
ammutare
Translations
French
faire chut
English
to become dumb,
to fall silent
Spanish
callar,
acallar
Italian
zittire,
ammutolire
German
verstummen.
ammudigonàre , vrb: ammutigonare Definition
essire mudurcos, de pagos foedhos, abbarrare citios
Synonyms e antonyms
ammutullonare,
citire
Sentences
sa vida de campagnolu che l'aiat unu pagu ammudigonadu ◊ si est ammutigonadu unu pagu e poi si est postu a nàrrere
Etymon
srd.
Translations
French
rendre taciturne
English
to make taciturn
Spanish
ser taciturno
Italian
rèndere o stare taciturno
German
schweigsam sein.
ammudíre , vrb: ammutire,
ammutiri,
mutire Definition
callare, parare mudos, istare citios, pèrdere sa limba, su foedhu, fàere citire
Synonyms e antonyms
acaire,
ammudai 1,
ammudigare,
ammudulire,
assamudare,
citire,
ismudulare
| ctr.
chistionai,
faedhare
Sentences
si est ammutidu ◊ is duus giòvunus furint arrexonendi candu dhus at ammutius un'istragassu ◊ de sas undhas ammudis s'abbolotu (B.Chessa)
Etymon
itl.
ammutire
Translations
French
se taire subitement,
faire chut,
devenir muet
English
to become dumb,
to fall silent
Spanish
callarse,
enmudecer
Italian
ammutolire,
zittire
German
verstummen.
ammufullonài , vrb Synonyms e antonyms
ammumullonai,
ammurigonai,
imbogiare,
trabojare
Translations
French
floconner
English
to wind into a ball
Spanish
ovillar
Italian
abbatuffolare
German
zusammenballen.
ammugliàre , vrb: ammurgiai,
ammurgiare,
ammurjare,
ammurzare,
armurzare,
ammuzare,
murgiai Definition
pònnere in sa múrgia po dh'intrare su sale, a sa cosa (casu, pische, àteru)
Synonyms e antonyms
immurzare 1,
mongiai,
salire
Etymon
srd.
Translations
French
mettre dans la saumure,
saler
English
to pickle,
to salt
Spanish
conservar en salmuera,
salar
Italian
méttere in salamòia
German
pökeln,
salzen.
ammugronàre , vrb rfl: ammurvonai Definition
nau de gente, coment'e fàere a muvrone, arestosu
Synonyms e antonyms
agrestare,
assirbonai
| ctr.
ammasetare
Etymon
srd.
Translations
French
devenir sauvage
English
to grow wild
Spanish
volverse salvaje
Italian
inselvatichirsi
German
verwildern.
ammuinài 1 , vrb: muinai*,
ammuinàre Definition
fàere ammuinu, genia de moida coment'e de abes o fintzes de gente foedhandho a boghighedha bàscia, giare ifadu, fàere sa conca che casidhu a unu cricandho de dhu cumbínchere a calecuna cosa
Synonyms e antonyms
afruschiare,
fruscidare,
frusiai,
frusitai,
moidare,
mojire,
múere,
muizare,
sulietai,
sulvare,
zumiai
Sentences
s'istracia ammuinat e si atzàpulat asuba de sa fentana ◊ mi ant ammuinau is origas ◊ s'arregordu dhi ammuinat aintru de su ciorbedhu ◊ a is fariseus dhis ammuinant in su ciorbedhu is fuedhus de Gesugristu
Translations
French
bourdonner
English
to buzz
Spanish
zumbar
Italian
ronzare
German
summen.
ammumullonài, ammumulonài , vrb Definition
fàere a lómboru, a unu muntone, a mumullone; fintzes lassare ammuntonare fainas chentza fatas
Synonyms e antonyms
aggromerare,
allomborae,
ammuntonae,
arrombulonai
2.
in custu logu si obbrigant a bivi ammumullonaus coment'e procus!
Etymon
srd.
Translations
French
mettre en pelote
English
to roll up
Spanish
ovillar
Italian
raggomitolare
German
zusammenknäueln.
ammuntàre 1 , vrb: ammutai 1,
ammutare Definition
fàere sonnos lègios, sufrire pesadíglia
Sentences
l'ant ammuntadu, dh'ant ammutau ◊ mi ndi seu iscidau totu atzicau ca m'iant ammutau in su sonnu (S.A.Spano)
2.
candho che apo bidu su pitzinnu subra de campanile mi est ammuntadu su coro!
Translations
French
faire des cauchemars
English
to have nightmares
Spanish
tener una pesadilla
Italian
avére,
destare ìncubi
German
Alpdrücken haben.
ammuntonàe, ammuntonài , vrb: ammuntonare Definition
fàere a muntone, pònnere sa cosa a muntone (a betadura o fintzes bene, assentada ma totu impare); nau de gente, de animales, bobbois, acostire in medas totus impare in pagu tretu / ammuntonare preta a pane = fuedhai a brétiu, ghetai apari
Synonyms e antonyms
abbigai,
acastedhare,
acoglire,
acucurai,
acunconae,
aggodhetare,
annurrare,
apillai,
apirare,
arremiarzare
| ctr.
ispàlghere,
isparcinare
Sentences
su bentu ammuntonat s'arga in sos cuzones ◊ at a ammuntonai su trigu in su magasinu ◊ ant ammuntonau su séidu in s'argiola ◊ is annus si ammuntonant apari
2.
geo puru los apo intesos, a irvàrios, ammuntonanne preta a pane (G.Albergoni)
Etymon
srd.
Translations
French
entasser,
accumuler (fig.)
English
to heap
Spanish
amontonar
Italian
ammucchiare,
accumulare,
accalcarsi
German
anhäufen,
sich zusammendrängen.
ammunzàre, ammunziài , vrb: munziare Definition
pigare o giare múngia, cadha, pelea manna, briga
Synonyms e antonyms
ismunziare,
streullai
Sentences
unu de sos capos de su partidu at ammunzadu a Petredhu e che lu fit boghendhe a fora (G.B.Fressura)
Etymon
srd.
Translations
French
rudoyer,
maltraiter
English
to mistreat
Spanish
agotar,
matar
Italian
strapazzare
German
mißhandeln.
ammurài, ammuràre , vrb: murai Definition
fàere o pesare muru, serrare a muru / ammurare a sicu = a muru bullu
Synonyms e antonyms
| ctr.
smurai
Sentences
eus cumentzau a impastai su ciumentu po ammurai s’aposentu nou ◊ sos mastros sunt galu ammurendhe, in sa domo ◊ babbu ammuraiat a sicu
2.
pro no bi colare prus neunu che ant ammuradu s'àidu, sa zanna
Etymon
srd.
Translations
French
murer
English
to wall up
Spanish
tapiar,
murar
Italian
murare
German
mauern.
ammurrài 1 , vrb: ammurrare 1 Definition
fàere o essire de colore murru, in colore de chinisu (nau de is pilos); fàere de colore iscurosu, su colore chi faet su sole meda a sa carrítzia
Synonyms e antonyms
immurrai,
incanire,
incanudai
/
acotilai,
ammoriscai,
recòghere
Sentences
candu s'ómini intrat in edadi dhi ammurrant is cucas
Etymon
srd.
Translations
French
grisonner
English
to become grey
Spanish
grisear
Italian
ingrigire
German
grau werden.
ammurratzàre , vrb Definition
cambiare colore a murru, nau de sa die candho est cumenciandho a iscurigare
Synonyms e antonyms
ilmurinare,
incrinare,
interighinare,
interinare,
murinai
Etymon
srd.
Translations
French
faire nuit
English
to get dark
Spanish
anochecer
Italian
imbrunire,
farsi nòtte
German
dunkel werden.
ammurredhàre , vrb Definition
bogare su murru primmandhosi, ofèndhere, fàere murros grussos
Synonyms e antonyms
ammurrumustiare,
ammurriare,
ammurrighinare,
ammurrionai,
annicare,
irmurrare,
pirmare
Etymon
srd.
Translations
French
se renfrogner
English
to sulk
Spanish
amorrarse,
amostazarse
Italian
immusonire
German
schmollen.
ammurrionài, ammurrionàre , vrb Definition
istare a murru bocau, primmare
Synonyms e antonyms
abruncudhiri,
ammurrocare,
ammurrumustiare,
ammurredhare,
ammurrighinare,
ammussolai
| ctr.
allegrare,
arriri,
cuntentai
Sentences
est unu piciochedhu chi arrít candu is atrus si ammurrionant e si ammurrionat candu is atrus arrínt
Etymon
srd.
Translations
French
se renfrogner
English
to sulk
Spanish
enfurruñarse
Italian
immusonirsi,
immusire
German
schmollen.
ammusàre , vrb Definition
pònnere is musas; acapiare, pònnere su musale, su musone a un’animale
Synonyms e antonyms
arrestai,
imbrucinitai,
ingriglionai,
prèndhere
/
ammurralare
2.
nisciunu at postu aficu a l'ammusare a calchi truncu, a custu poeta!
3.
at ammusadu sos bijos a su narile
Etymon
srd.
Translations
French
menotter,
passer les menottes
English
to handcuff
Spanish
esposar
Italian
ammanettare
German
Handschellen anlegen.
ammusciàre , vrb: muschiare* Definition
istare a múscius, a murrúngios; primmare
Synonyms e antonyms
brocoai,
imprabastulare,
muciai,
musci,
smusciai,
traganzare,
trepedhare,
tzuniare
/
annicare,
pirmare
2.
innanti fit allegru e como si est ammusciadu
Translations
French
bougonner,
grogner
English
to mumble
Spanish
mascullar
Italian
borbottare,
brontolare
German
murren.