ammortíe , vrb: ammortiri Definizione
pèrdere is atuamentos po calecunu mamentu, orrúere coment'e mortu
Sinonimi e contrari
ammadainare,
ammustèlchere,
desfallire,
dilmagiare,
imbortighinare
Frasi
mi subenit ca cussa una borta si fut peri ammortia ◊ si nc'est furriada ammortia e funt circandu de dha fai torrari in sensos ◊ po sa debbilesa su malàdiu si est ammortiu (E.Nieddu)
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
s'évanouir
Inglese
to faint
Spagnolo
desmayarse
Italiano
svenire
Tedesco
ohnmächtig werden.
ammossàre , vrb Definizione
papare a móssigos mannos, pigare a móssigos
Sinonimi e contrari
addentai,
addenticare,
iscafitai,
monsiare,
mòssere
Frasi
l'ammossat su matzone a mossu licu (P.Casu)◊ mi bidia minoredhu ammossendhe mela birde porrale
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
mordre avec avidité
Inglese
to bite greedly
Spagnolo
morder con avidez
Italiano
mòrdere con avidità
Tedesco
gierig beißen.
ammudài 1, ammudàre , vrb: ammutae,
ammutai Definizione
chellare a sa muda, citire, fàere citire o essire mudu; si narat fintzes de su si asseliare de su bentu
Sinonimi e contrari
acaire,
ammudatzare,
ammudigare,
ammudire,
ammudulire,
assamudare,
citire,
ismudulare
| ctr.
fuedhai
Frasi
innantis de zudicare sos àteros nos firmamus e nos ammudamus ◊ si est ammudau a pompiare ite ndhe pessabat ◊ birgonzosu bisonzat chi mi ammude ◊ ispíritu chi ammudas, essi de custu piciochedhu! ◊ su sero sas umbras ammudant píulos e boghes
Etimo
itl.
ammutare
Traduzioni
Francese
faire chut
Inglese
to become dumb,
to fall silent
Spagnolo
callar,
acallar
Italiano
zittire,
ammutolire
Tedesco
verstummen.
ammudigonàre , vrb: ammutigonare Definizione
essire mudurcos, de pagos foedhos, abbarrare citios
Sinonimi e contrari
ammutullonare,
citire
Frasi
sa vida de campagnolu che l'aiat unu pagu ammudigonadu ◊ si est ammutigonadu unu pagu e poi si est postu a nàrrere
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
rendre taciturne
Inglese
to make taciturn
Spagnolo
ser taciturno
Italiano
rèndere o stare taciturno
Tedesco
schweigsam sein.
ammudíre , vrb: ammutire,
ammutiri,
mutire Definizione
callare, parare mudos, istare citios, pèrdere sa limba, su foedhu, fàere citire
Sinonimi e contrari
acaire,
ammudai 1,
ammudigare,
ammudulire,
assamudare,
citire,
ismudulare
| ctr.
chistionai,
faedhare
Frasi
si est ammutidu ◊ is duus giòvunus furint arrexonendi candu dhus at ammutius un'istragassu ◊ de sas undhas ammudis s'abbolotu (B.Chessa)
Etimo
itl.
ammutire
Traduzioni
Francese
se taire subitement,
faire chut,
devenir muet
Inglese
to become dumb,
to fall silent
Spagnolo
callarse,
enmudecer
Italiano
ammutolire,
zittire
Tedesco
verstummen.
ammufullonài , vrb Sinonimi e contrari
ammumullonai,
ammurigonai,
imbogiare,
trabojare
Traduzioni
Francese
floconner
Inglese
to wind into a ball
Spagnolo
ovillar
Italiano
abbatuffolare
Tedesco
zusammenballen.
ammugliàre , vrb: ammurgiai,
ammurgiare,
ammurjare,
ammurzare,
armurzare,
ammuzare,
murgiai Definizione
pònnere in sa múrgia po dh'intrare su sale, a sa cosa (casu, pische, àteru)
Sinonimi e contrari
immurzare 1,
mongiai,
salire
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
mettre dans la saumure,
saler
Inglese
to pickle,
to salt
Spagnolo
conservar en salmuera,
salar
Italiano
méttere in salamòia
Tedesco
pökeln,
salzen.
ammugronàre , vrb rfl: ammurvonai Definizione
nau de gente, coment'e fàere a muvrone, arestosu
Sinonimi e contrari
agrestare,
assirbonai
| ctr.
ammasetare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
devenir sauvage
Inglese
to grow wild
Spagnolo
volverse salvaje
Italiano
inselvatichirsi
Tedesco
verwildern.
ammuinài 1 , vrb: muinai*,
ammuinàre Definizione
fàere ammuinu, genia de moida coment'e de abes o fintzes de gente foedhandho a boghighedha bàscia, giare ifadu, fàere sa conca che casidhu a unu cricandho de dhu cumbínchere a calecuna cosa
Sinonimi e contrari
afruschiare,
fruscidare,
frusiai,
frusitai,
moidare,
mojire,
múere,
muizare,
sulietai,
sulvare,
zumiai
Frasi
s'istracia ammuinat e si atzàpulat asuba de sa fentana ◊ mi ant ammuinau is origas ◊ s'arregordu dhi ammuinat aintru de su ciorbedhu ◊ a is fariseus dhis ammuinant in su ciorbedhu is fuedhus de Gesugristu
Traduzioni
Francese
bourdonner
Inglese
to buzz
Spagnolo
zumbar
Italiano
ronzare
Tedesco
summen.
ammumullonài, ammumulonài , vrb Definizione
fàere a lómboru, a unu muntone, a mumullone; fintzes lassare ammuntonare fainas chentza fatas
Sinonimi e contrari
aggromerare,
allomborae,
ammuntonae,
arrombulonai
2.
in custu logu si obbrigant a bivi ammumullonaus coment'e procus!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
mettre en pelote
Inglese
to roll up
Spagnolo
ovillar
Italiano
raggomitolare
Tedesco
zusammenknäueln.
ammuntàre 1 , vrb: ammutai 1,
ammutare Definizione
fàere sonnos lègios, sufrire pesadíglia
Frasi
l'ant ammuntadu, dh'ant ammutau ◊ mi ndi seu iscidau totu atzicau ca m'iant ammutau in su sonnu (S.A.Spano)
2.
candho che apo bidu su pitzinnu subra de campanile mi est ammuntadu su coro!
Traduzioni
Francese
faire des cauchemars
Inglese
to have nightmares
Spagnolo
tener una pesadilla
Italiano
avére,
destare ìncubi
Tedesco
Alpdrücken haben.
ammuntonàe, ammuntonài , vrb: ammuntonare Definizione
fàere a muntone, pònnere sa cosa a muntone (a betadura o fintzes bene, assentada ma totu impare); nau de gente, de animales, bobbois, acostire in medas totus impare in pagu tretu / ammuntonare preta a pane = fuedhai a brétiu, ghetai apari
Sinonimi e contrari
abbigai,
acastedhare,
acoglire,
acucurai,
acunconae,
aggodhetare,
annurrare,
apillai,
apirare,
arremiarzare
| ctr.
ispàlghere,
isparcinare
Frasi
su bentu ammuntonat s'arga in sos cuzones ◊ at a ammuntonai su trigu in su magasinu ◊ ant ammuntonau su séidu in s'argiola ◊ is annus si ammuntonant apari
2.
geo puru los apo intesos, a irvàrios, ammuntonanne preta a pane (G.Albergoni)
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
entasser,
accumuler (fig.)
Inglese
to heap
Spagnolo
amontonar
Italiano
ammucchiare,
accumulare,
accalcarsi
Tedesco
anhäufen,
sich zusammendrängen.
ammunzàre, ammunziài , vrb: munziare Definizione
pigare o giare múngia, cadha, pelea manna, briga
Sinonimi e contrari
ismunziare,
streullai
Frasi
unu de sos capos de su partidu at ammunzadu a Petredhu e che lu fit boghendhe a fora (G.B.Fressura)
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
rudoyer,
maltraiter
Inglese
to mistreat
Spagnolo
agotar,
matar
Italiano
strapazzare
Tedesco
mißhandeln.
ammurài, ammuràre , vrb: murai Definizione
fàere o pesare muru, serrare a muru / ammurare a sicu = a muru bullu
Sinonimi e contrari
| ctr.
smurai
Frasi
eus cumentzau a impastai su ciumentu po ammurai s’aposentu nou ◊ sos mastros sunt galu ammurendhe, in sa domo ◊ babbu ammuraiat a sicu
2.
pro no bi colare prus neunu che ant ammuradu s'àidu, sa zanna
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
murer
Inglese
to wall up
Spagnolo
tapiar,
murar
Italiano
murare
Tedesco
mauern.
ammurrài 1 , vrb: ammurrare 1 Definizione
fàere o essire de colore murru, in colore de chinisu (nau de is pilos); fàere de colore iscurosu, su colore chi faet su sole meda a sa carrítzia
Sinonimi e contrari
immurrai,
incanire,
incanudai
/
acotilai,
ammoriscai,
recòghere
Frasi
candu s'ómini intrat in edadi dhi ammurrant is cucas
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
grisonner
Inglese
to become grey
Spagnolo
grisear
Italiano
ingrigire
Tedesco
grau werden.
ammurratzàre , vrb Definizione
cambiare colore a murru, nau de sa die candho est cumenciandho a iscurigare
Sinonimi e contrari
ilmurinare,
incrinare,
interighinare,
interinare,
murinai
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
faire nuit
Inglese
to get dark
Spagnolo
anochecer
Italiano
imbrunire,
farsi nòtte
Tedesco
dunkel werden.
ammurredhàre , vrb Definizione
bogare su murru primmandhosi, ofèndhere, fàere murros grussos
Sinonimi e contrari
ammurrumustiare,
ammurriare,
ammurrighinare,
ammurrionai,
annicare,
irmurrare,
pirmare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
se renfrogner
Inglese
to sulk
Spagnolo
amorrarse,
amostazarse
Italiano
immusonire
Tedesco
schmollen.
ammurrionài, ammurrionàre , vrb Definizione
istare a murru bocau, primmare
Sinonimi e contrari
abruncudhiri,
ammurrocare,
ammurrumustiare,
ammurredhare,
ammurrighinare,
ammussolai
| ctr.
allegrare,
arriri,
cuntentai
Frasi
est unu piciochedhu chi arrít candu is atrus si ammurrionant e si ammurrionat candu is atrus arrínt
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
se renfrogner
Inglese
to sulk
Spagnolo
enfurruñarse
Italiano
immusonirsi,
immusire
Tedesco
schmollen.
ammusàre , vrb Definizione
pònnere is musas; acapiare, pònnere su musale, su musone a un’animale
Sinonimi e contrari
arrestai,
imbrucinitai,
ingriglionai,
prèndhere
/
ammurralare
2.
nisciunu at postu aficu a l'ammusare a calchi truncu, a custu poeta!
3.
at ammusadu sos bijos a su narile
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
menotter,
passer les menottes
Inglese
to handcuff
Spagnolo
esposar
Italiano
ammanettare
Tedesco
Handschellen anlegen.
ammusciàre , vrb: muschiare* Definizione
istare a múscius, a murrúngios; primmare
Sinonimi e contrari
brocoai,
imprabastulare,
muciai,
musci,
smusciai,
traganzare,
trepedhare,
tzuniare
/
annicare,
pirmare
2.
innanti fit allegru e como si est ammusciadu
Traduzioni
Francese
bougonner,
grogner
Inglese
to mumble
Spagnolo
mascullar
Italiano
borbottare,
brontolare
Tedesco
murren.