ammortíe , vrb: ammortiri Definitzione
pèrdere is atuamentos po calecunu mamentu, orrúere coment'e mortu
Sinònimos e contràrios
ammadainare,
ammustèlchere,
desfallire,
dilmagiare,
imbortighinare
Frases
mi subenit ca cussa una borta si fut peri ammortia ◊ si nc'est furriada ammortia e funt circandu de dha fai torrari in sensos ◊ po sa debbilesa su malàdiu si est ammortiu (E.Nieddu)
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
s'évanouir
Ingresu
to faint
Ispagnolu
desmayarse
Italianu
svenire
Tedescu
ohnmächtig werden.
ammossàre , vrb Definitzione
papare a móssigos mannos, pigare a móssigos
Sinònimos e contràrios
addentai,
addenticare,
iscafitai,
monsiare,
mòssere
Frases
l'ammossat su matzone a mossu licu (P.Casu)◊ mi bidia minoredhu ammossendhe mela birde porrale
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
mordre avec avidité
Ingresu
to bite greedly
Ispagnolu
morder con avidez
Italianu
mòrdere con avidità
Tedescu
gierig beißen.
ammudài 1, ammudàre , vrb: ammutae,
ammutai Definitzione
chellare a sa muda, citire, fàere citire o essire mudu; si narat fintzes de su si asseliare de su bentu
Sinònimos e contràrios
acaire,
ammudatzare,
ammudigare,
ammudire,
ammudulire,
assamudare,
citire,
ismudulare
| ctr.
fuedhai
Frases
innantis de zudicare sos àteros nos firmamus e nos ammudamus ◊ si est ammudau a pompiare ite ndhe pessabat ◊ birgonzosu bisonzat chi mi ammude ◊ ispíritu chi ammudas, essi de custu piciochedhu! ◊ su sero sas umbras ammudant píulos e boghes
Ètimu
itl.
ammutare
Tradutziones
Frantzesu
faire chut
Ingresu
to become dumb,
to fall silent
Ispagnolu
callar,
acallar
Italianu
zittire,
ammutolire
Tedescu
verstummen.
ammudigonàre , vrb: ammutigonare Definitzione
essire mudurcos, de pagos foedhos, abbarrare citios
Sinònimos e contràrios
ammutullonare,
citire
Frases
sa vida de campagnolu che l'aiat unu pagu ammudigonadu ◊ si est ammutigonadu unu pagu e poi si est postu a nàrrere
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
rendre taciturne
Ingresu
to make taciturn
Ispagnolu
ser taciturno
Italianu
rèndere o stare taciturno
Tedescu
schweigsam sein.
ammudíre , vrb: ammutire,
ammutiri,
mutire Definitzione
callare, parare mudos, istare citios, pèrdere sa limba, su foedhu, fàere citire
Sinònimos e contràrios
acaire,
ammudai 1,
ammudigare,
ammudulire,
assamudare,
citire,
ismudulare
| ctr.
chistionai,
faedhare
Frases
si est ammutidu ◊ is duus giòvunus furint arrexonendi candu dhus at ammutius un'istragassu ◊ de sas undhas ammudis s'abbolotu (B.Chessa)
Ètimu
itl.
ammutire
Tradutziones
Frantzesu
se taire subitement,
faire chut,
devenir muet
Ingresu
to become dumb,
to fall silent
Ispagnolu
callarse,
enmudecer
Italianu
ammutolire,
zittire
Tedescu
verstummen.
ammufullonài , vrb Sinònimos e contràrios
ammumullonai,
ammurigonai,
imbogiare,
trabojare
Tradutziones
Frantzesu
floconner
Ingresu
to wind into a ball
Ispagnolu
ovillar
Italianu
abbatuffolare
Tedescu
zusammenballen.
ammugliàre , vrb: ammurgiai,
ammurgiare,
ammurjare,
ammurzare,
armurzare,
ammuzare,
murgiai Definitzione
pònnere in sa múrgia po dh'intrare su sale, a sa cosa (casu, pische, àteru)
Sinònimos e contràrios
immurzare 1,
mongiai,
salire
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
mettre dans la saumure,
saler
Ingresu
to pickle,
to salt
Ispagnolu
conservar en salmuera,
salar
Italianu
méttere in salamòia
Tedescu
pökeln,
salzen.
ammugronàre , vrb rfl: ammurvonai Definitzione
nau de gente, coment'e fàere a muvrone, arestosu
Sinònimos e contràrios
agrestare,
assirbonai
| ctr.
ammasetare
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
devenir sauvage
Ingresu
to grow wild
Ispagnolu
volverse salvaje
Italianu
inselvatichirsi
Tedescu
verwildern.
ammuinài 1 , vrb: muinai*,
ammuinàre Definitzione
fàere ammuinu, genia de moida coment'e de abes o fintzes de gente foedhandho a boghighedha bàscia, giare ifadu, fàere sa conca che casidhu a unu cricandho de dhu cumbínchere a calecuna cosa
Sinònimos e contràrios
afruschiare,
fruscidare,
frusiai,
frusitai,
moidare,
mojire,
múere,
muizare,
sulietai,
sulvare,
zumiai
Frases
s'istracia ammuinat e si atzàpulat asuba de sa fentana ◊ mi ant ammuinau is origas ◊ s'arregordu dhi ammuinat aintru de su ciorbedhu ◊ a is fariseus dhis ammuinant in su ciorbedhu is fuedhus de Gesugristu
Tradutziones
Frantzesu
bourdonner
Ingresu
to buzz
Ispagnolu
zumbar
Italianu
ronzare
Tedescu
summen.
ammumullonài, ammumulonài , vrb Definitzione
fàere a lómboru, a unu muntone, a mumullone; fintzes lassare ammuntonare fainas chentza fatas
Sinònimos e contràrios
aggromerare,
allomborae,
ammuntonae,
arrombulonai
2.
in custu logu si obbrigant a bivi ammumullonaus coment'e procus!
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
mettre en pelote
Ingresu
to roll up
Ispagnolu
ovillar
Italianu
raggomitolare
Tedescu
zusammenknäueln.
ammuntàre 1 , vrb: ammutai 1,
ammutare Definitzione
fàere sonnos lègios, sufrire pesadíglia
Frases
l'ant ammuntadu, dh'ant ammutau ◊ mi ndi seu iscidau totu atzicau ca m'iant ammutau in su sonnu (S.A.Spano)
2.
candho che apo bidu su pitzinnu subra de campanile mi est ammuntadu su coro!
Tradutziones
Frantzesu
faire des cauchemars
Ingresu
to have nightmares
Ispagnolu
tener una pesadilla
Italianu
avére,
destare ìncubi
Tedescu
Alpdrücken haben.
ammuntonàe, ammuntonài , vrb: ammuntonare Definitzione
fàere a muntone, pònnere sa cosa a muntone (a betadura o fintzes bene, assentada ma totu impare); nau de gente, de animales, bobbois, acostire in medas totus impare in pagu tretu / ammuntonare preta a pane = fuedhai a brétiu, ghetai apari
Sinònimos e contràrios
abbigai,
acastedhare,
acoglire,
acucurai,
acunconae,
aggodhetare,
annurrare,
apillai,
apirare,
arremiarzare
| ctr.
ispàlghere,
isparcinare
Frases
su bentu ammuntonat s'arga in sos cuzones ◊ at a ammuntonai su trigu in su magasinu ◊ ant ammuntonau su séidu in s'argiola ◊ is annus si ammuntonant apari
2.
geo puru los apo intesos, a irvàrios, ammuntonanne preta a pane (G.Albergoni)
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
entasser,
accumuler (fig.)
Ingresu
to heap
Ispagnolu
amontonar
Italianu
ammucchiare,
accumulare,
accalcarsi
Tedescu
anhäufen,
sich zusammendrängen.
ammunzàre, ammunziài , vrb: munziare Definitzione
pigare o giare múngia, cadha, pelea manna, briga
Sinònimos e contràrios
ismunziare,
streullai
Frases
unu de sos capos de su partidu at ammunzadu a Petredhu e che lu fit boghendhe a fora (G.B.Fressura)
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
rudoyer,
maltraiter
Ingresu
to mistreat
Ispagnolu
agotar,
matar
Italianu
strapazzare
Tedescu
mißhandeln.
ammurài, ammuràre , vrb: murai Definitzione
fàere o pesare muru, serrare a muru / ammurare a sicu = a muru bullu
Sinònimos e contràrios
| ctr.
smurai
Frases
eus cumentzau a impastai su ciumentu po ammurai s’aposentu nou ◊ sos mastros sunt galu ammurendhe, in sa domo ◊ babbu ammuraiat a sicu
2.
pro no bi colare prus neunu che ant ammuradu s'àidu, sa zanna
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
murer
Ingresu
to wall up
Ispagnolu
tapiar,
murar
Italianu
murare
Tedescu
mauern.
ammurrài 1 , vrb: ammurrare 1 Definitzione
fàere o essire de colore murru, in colore de chinisu (nau de is pilos); fàere de colore iscurosu, su colore chi faet su sole meda a sa carrítzia
Sinònimos e contràrios
immurrai,
incanire,
incanudai
/
acotilai,
ammoriscai,
recòghere
Frases
candu s'ómini intrat in edadi dhi ammurrant is cucas
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
grisonner
Ingresu
to become grey
Ispagnolu
grisear
Italianu
ingrigire
Tedescu
grau werden.
ammurratzàre , vrb Definitzione
cambiare colore a murru, nau de sa die candho est cumenciandho a iscurigare
Sinònimos e contràrios
ilmurinare,
incrinare,
interighinare,
interinare,
murinai
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
faire nuit
Ingresu
to get dark
Ispagnolu
anochecer
Italianu
imbrunire,
farsi nòtte
Tedescu
dunkel werden.
ammurredhàre , vrb Definitzione
bogare su murru primmandhosi, ofèndhere, fàere murros grussos
Sinònimos e contràrios
ammurrumustiare,
ammurriare,
ammurrighinare,
ammurrionai,
annicare,
irmurrare,
pirmare
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
se renfrogner
Ingresu
to sulk
Ispagnolu
amorrarse,
amostazarse
Italianu
immusonire
Tedescu
schmollen.
ammurrionài, ammurrionàre , vrb Definitzione
istare a murru bocau, primmare
Sinònimos e contràrios
abruncudhiri,
ammurrocare,
ammurrumustiare,
ammurredhare,
ammurrighinare,
ammussolai
| ctr.
allegrare,
arriri,
cuntentai
Frases
est unu piciochedhu chi arrít candu is atrus si ammurrionant e si ammurrionat candu is atrus arrínt
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
se renfrogner
Ingresu
to sulk
Ispagnolu
enfurruñarse
Italianu
immusonirsi,
immusire
Tedescu
schmollen.
ammusàre , vrb Definitzione
pònnere is musas; acapiare, pònnere su musale, su musone a un’animale
Sinònimos e contràrios
arrestai,
imbrucinitai,
ingriglionai,
prèndhere
/
ammurralare
2.
nisciunu at postu aficu a l'ammusare a calchi truncu, a custu poeta!
3.
at ammusadu sos bijos a su narile
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
menotter,
passer les menottes
Ingresu
to handcuff
Ispagnolu
esposar
Italianu
ammanettare
Tedescu
Handschellen anlegen.
ammusciàre , vrb: muschiare* Definitzione
istare a múscius, a murrúngios; primmare
Sinònimos e contràrios
brocoai,
imprabastulare,
muciai,
musci,
smusciai,
traganzare,
trepedhare,
tzuniare
/
annicare,
pirmare
2.
innanti fit allegru e como si est ammusciadu
Tradutziones
Frantzesu
bougonner,
grogner
Ingresu
to mumble
Ispagnolu
mascullar
Italianu
borbottare,
brontolare
Tedescu
murren.