ammanucài , vrb: ammanuncai,
ammanuncare,
manucai Definitzione
tocare, istare totu tocandho, aprapudhandho, forrogandho cun is manos; aciapare pische, piscare, a manuda
Sinònimos e contràrios
allosingiae,
apalpuzare,
aparpidare,
aplopodhare
/
afarrancae,
ammanutzare,
apodhicare,
cariedhare
Frases
non boit a dh'ammanuncai su dotori de sa bidha ◊ cussa est fémina chi ant ammanucau medas! ◊ ndhe apo vidu ammanuncandhe in mesu de su cascaràmine in chirca de ràmine e de allumíniu
2.
su piciochedhu capatzu in s'arti de ammanucai cassàt su pisci cun is manus
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
palper,
tripoter
Ingresu
to finger
Ispagnolu
manosear,
sobar
Italianu
palpeggiare,
brancicare
Tedescu
befühlen,
betasten.
ammanutzàre, ammanuzàre , vrb: manuzare Definitzione
pigare cun is manos cun pagu crabbu; aprapudhare, ammanucai, istare totu tocandho cun is manos
Sinònimos e contràrios
afarrancae,
ammangiucai,
ammanucai,
apodhicare,
cariedhare
2.
bae ca a cussa zòvana no l'at ammanutzada mai neune!
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
manier,
palper
Ingresu
to handle
Ispagnolu
manosear,
toquetear
Italianu
maneggiare,
palpare
Tedescu
bearbeiten,
betasten.
ammaraizàre , vrb: meraitzare Definitzione
fàere o fàere provare meravíglia, ispantu
Sinònimos e contràrios
abbajare,
ilmeravizare,
isbaudire,
ispantai
2.
s'abba fachiat un'arcu de chelu e isse bi lis ammustraiat ammaraizau
Tradutziones
Frantzesu
étonner,
émerveiller
Ingresu
to amaze
Ispagnolu
maravillar
Italianu
meravigliare
Tedescu
verwundern.
ammarchidàre , vrb: marchidare Definitzione
si narat de frutu bodhiu no bene bene lómpiu (pira, pirastu, superba, melaghidòngia) e lassau a lòmpere in domo, candho cumènciat a èssere bonu a papare: coment'e fàere a marcos (de pistadura), in su sensu de essire modhe de papare; nau de persona, abbasciare sa severidade, is pretesas, pònnere mente
Sinònimos e contràrios
abbambagare,
ammodhiae
Frases
sa pira de zerru est bona candho comintzat a ammarchidare ◊ sa superba candho ammàrchidat si faghet e càmbiat colore
2.
as a bídere chi za ammàrchidas si benis in manos mias! ◊ su tempus ammàrchidat a totugantos!
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
assouplir,
amollir
Ingresu
to soften
Ispagnolu
ablandar
Italianu
ammorbidire
Tedescu
erweichen.
ammarigosàe, ammarigosài , vrb Definitzione
fàghere rànchidu, marigosu
Sinònimos e contràrios
amargai,
irranchidare
| ctr.
indrucai,
indruchire
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
rendre amer
Ingresu
to make bitter
Ispagnolu
volver amargo
Italianu
rèndere amaro
Tedescu
bitter machen.
ammarmurài , vrb: ammarmurare,
malmurare Definitzione
ifridare meda e intostare de su fritu a tropu, agiummai coment'e fàere a màrmaru
Sinònimos e contràrios
abbadherigare,
abbidhiritzai,
acancarronae,
ateterigare,
ingortigai,
inteterighedhare,
intostai
/
achirdinae,
agiatzare,
inteterighedhare,
astragare,
belare,
cancarai,
ghiaciai,
marmurizai
/
apedrare
Frases
citi, ca ti at a ammarmurai su Signori! ◊ ses ammarmurendi de su frius
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
glacer,
geler,
pétrifier
Ingresu
to petrify,
to chill
Ispagnolu
petrificar,
aterirse
Italianu
agghiacciare,
impietrire
Tedescu
erstarren lassen.
ammarranàe, ammarranàre , vrb: marranare* Definitzione
fàchere su derre, s’arranculupedhu, fàere pigare tzacu, fintzes pònnere su marranu, sa marrania, a unu
Sinònimos e contràrios
ilmarranare
Tradutziones
Frantzesu
défier
Ingresu
to challenge
Ispagnolu
desafiar,
retar
Italianu
sfidare
Tedescu
herausfordern.
ammarturàe, ammarturài, ammarturàre , vrb: ammarturiai,
ammarturiare,
marturare Definitzione
orrúere a malàidu a tempos longos, màrtire, chentza ndhe pòdere sanare; nau cun arrennegu, abbarrare a tropu in letu, istare sèmpere crocau, chentza trebballare
Sinònimos e contràrios
irmalaidare
Frases
nos diamus ammarturiare labandhe a modhe in su ribu! ◊ aite isto in su letu, a mi ammarturare peus?! ◊ no si podiat movi poita de otu annus si fut ammarturau
2.
at fatu su letu e si nc'est ammarturada!
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
demeurer infirme
Ingresu
to fall ill for a long time
Ispagnolu
enfermar de forma crónica
Italianu
ammalarsi a lungo
Tedescu
lange erkranken.
ammascarài , vrb Definitzione
imbrutare de mascara, de tzintziedhu; arrennegare meda, fàere niedhu o pèrdere sa bisura po s'arrennegu: nau de su tempus, isconciare, fàere tempus malu
Sinònimos e contràrios
intentiedhare
2.
si mi lassas ammascarai ti dh'ongu dèu, su tanti!…◊ dh'apu bia ammascarara…, fiat cosa de timi! ◊ candu si ammàscarat su mari, balla, gi est cosa de dhui acostai!…
3.
chi mi bit ammascarau, bai ca su piciochedhu nc'istupat debressi!
Ètimu
ctl.
(en)mascarar
Tradutziones
Frantzesu
se farder outrageusement
Ingresu
to soil oneself,
to make up in an overdone way (oneself)
Ispagnolu
repintarse,
enfadarse mucho
Italianu
imbrattarsi,
truccarsi in mòdo esagerato
Tedescu
sich übermäßig schminken.
ammascherài , vrb: mascarare* Definitzione
bestire a màschera, divertire a carrasegare bestios a màschera; fàere fintas, passare po un'àteru o una cosa po un'àtera; nau de su tempus, fàere malu
Sinònimos e contràrios
caratzare,
carotare,
trusare
/
bovare,
disfalsai
3.
si su tempus si ammàscherat, de innòi tocat a si fuiri!
Tradutziones
Frantzesu
se déguiser
Ingresu
to disguise oneself
Ispagnolu
disfrazarse
Italianu
travestirsi
Tedescu
sich verkleiden.
ammasciàre , vrb: ammascrare Definitzione
fàere a mascu; (nau de pegus fémina) ingrassare a tropu e rèndhere pagu a late
Sinònimos e contràrios
ammascinare,
ammascronare
2.
sas berbeghes cherent maselladas primu chi si che ammascrent ◊ su late cheret tirau ca sinono sas crapas si ammascrant e s'irmalàdiant
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
masculiniser
Ingresu
to masculinize
Ispagnolu
masculinizar
Italianu
mascolinizzare
Tedescu
vermännlichen.
ammasedàe, ammasedài, ammasedàre, ammasedàri , vrb: ammaserai,
ammasessare,
ammasetare,
ammasetzare,
ammesetare,
masedai Definitzione
fàere a masedu, torrare o essire masedu; foedhandho de gente, essire de cumportamentu prus ammedhosu, chi si lassat chistionare o acortzire de prus
Sinònimos e contràrios
addonnare,
ammavelare,
domai
| ctr.
arestai,
assirbonae
Frases
pro l'ammasetare l'at imbitzadu cun bucones licantzos ◊ cun sa bona manera si ammasetat onzi fera ◊ lupu e aes si ammasetant candho cantat isse
2.
abbratzadu mi apo sas peleas ammasetendhe sas malas ideas pro abbarrare in su caminu deretu (F.Dedola)◊ ammasedau in galera siat, cussu! ◊ aici etotu ammasereis cussus corus traitoris! ◊ mancari tirriosa, tue puru as ammasetzau! ◊ cussos reberdes tocat a dhos ammasetzare o cun sas bonas o cun sas malas!
Sambenados e Provèrbios
prb:
si disígias ammasedai pigadí mulleri!
Ètimu
ltn.
ad+ma(n)suetare
Tradutziones
Frantzesu
apprivoiser
Ingresu
to domesticate
Ispagnolu
amansar,
domesticar
Italianu
ammansire,
addomesticare
Tedescu
zähmen.
ammassài , vrb: ammassare Definitzione
arregòllere o fàere a muntone
Sinònimos e contràrios
ammuntonae,
arremiarzare
2.
su trigu est ammassau prontu po nci dhu ghetai a is sacus
Tradutziones
Frantzesu
amasser,
accumuler
Ingresu
to amass
Ispagnolu
amontonar
Italianu
ammassare
Tedescu
anhäufen.
ammassimàre , vrb Definitzione
coment'e fàere massimosu, prus abbistu o atentu in su sensu de pònnere ancu, dúbbiu, in is cosas, de no si fidare a ogos serraos
Sinònimos e contràrios
intrassire
Frases
su pitzinnu l'at bene ammassimadu sa mama
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
devenir rusé
Ingresu
to sharpen s.o.'s wits
Ispagnolu
espabilar
Italianu
scaltrire
Tedescu
schlau machen,
schlau werden.
ammassulàre , vrb rfl Definitzione
fàere a unu massule; istare totu coment'e allorigaos crocaos, istare chentza fàere, ammandronaos
Sinònimos e contràrios
ammadredhare,
ammassudhare
2.
sa catedha fit ammassulada afaca a sa giaga faghindhe de sentinella
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
s'amasser,
se pelotonner
Ingresu
to crowd together,
to curl up
Ispagnolu
amontonarse,
acurrucarse
Italianu
ammassarsi,
raggomitolarsi
Tedescu
sich versammeln,
sich zusammenkauern.
ammasturài , vrb: ammesturai,
ammesturare,
ammisturai,
ammostuai,
ammosturai,
ammustuai,
mesturai* Definitzione
betare a mesu o pònnere totu a unu cosas diferentes, morigare impare cosas diferentes: si narat fintzes de gente
Sinònimos e contràrios
acabuciare,
ammeschiare,
ammesturiciare,
apasai,
misicare
| ctr.
chirrare,
sceberai
Frases
candho sos fiados si ammisturant sunt malos a irbojare ◊ cussus bivint ammesturaus apari ◊ poita ti ammesturas cun genti fraitza?! ◊ cussus si bollint a solus, no ammasturant! ◊ is fotografias dhas apu ammustuadas ◊ su fumu si est ammasturendi cun s'àiri ◊ seu contràriu a nci ammesturai is féminas in custas cosas!◊ ant ammustuau nuxi noa e nuxi bècia
Tradutziones
Frantzesu
mixtionner
Ingresu
to mix
Ispagnolu
mezclar
Italianu
misturare,
mescolare,
frammischiare
Tedescu
mischen,
vermischen.
ammaticorgiàre , vrb: ammaticorjare Definitzione
malatratare, fàere male o dannu a cosas o a gente
Sinònimos e contràrios
atrasetare,
bistrasciare,
malatratai
Frases
su monte est ammaticorjau dae sas màchinas
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
maltraiter
Ingresu
to ill-treat
Ispagnolu
maltratar
Italianu
maltrattare
Tedescu
mißhandeln.
ammatucàe, ammatucài , vrb Definitzione
fàere a matucu, a mannu, fintzes fàere crèschere
Sinònimos e contràrios
crèschere,
immannitare
Frases
immoi, candu ammatucant dhis còmporant su motorinu, a is fillus! ◊ a piticu fut donau a su giogu, ma comenti est ammatuchendi est prus sériu
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
grandir,
bien pousser (fam.)
Ingresu
to grow up
Ispagnolu
crecer de edad
Italianu
divenir grandicèllo
Tedescu
halb erwachsen werden.
ammatutzàre , vrb Definitzione
fàere a mata, nau de matedu; bogare o segare is tupas aprontandho sa terra po dh'arare
Sinònimos e contràrios
immatai,
innetiare,
irrascare,
ismatutzare,
ispatare,
matai,
scrachirai
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
déboiser,
dégarnir un terrain des buissons
Ingresu
to take bushs off
Ispagnolu
podar,
desbrozar
Italianu
decespugliare
Tedescu
Gestrüpp entfernen.