ammainàre , vrb: ammaniare Definitzione
pònnere cosa a manera de andhare bene a dha pigare, a dh’aferrare cun sa manu, chi siat pronta a impreare, a si ndhe serbire / ammaniare su bestiàmine = assetiai, fai andai o abarrai pascendi comenti andat bèni a su pastori
Sinònimos e contràrios
abrontai,
allinzare,
ammanitzare,
apariciai,
cuncodrai
Frases
ammàina su logu ca ispetamus zente ◊ issa ammaniabat su cafè chin sos pistocos ◊ a isse l'ammaniaiant s'allozu e su gustu ◊ su massàgiu ammàniat sos trastos su manzanu chito ◊ sunt ammaniandhe pro su tusinzu
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
préparer
Ingresu
to prepare
Ispagnolu
preparar,
montar
Italianu
allestire,
dispórre
Tedescu
zurechtmachen.
ammaistràe, ammaistrài , vrb: ammastriare Definitzione
imparare, giare imparu comente faent is maistos a is dischentes
Sinònimos e contràrios
annestrare,
imparai
Frases
a fizu tou chie l'at ammastriadu in s'irrocare? (G.Ruju)
Ètimu
itl.
Tradutziones
Frantzesu
entraîner
Ingresu
to exercise
Ispagnolu
instruir,
adiestrar
Italianu
ammaestrare,
impratichire
Tedescu
belehren.
ammajarzàre , vrb Definitzione
incantare, pigare cun fatúgios, cun majarzadorias
Sinònimos e contràrios
abbrusciai,
acisai,
afatugiare,
afaturai,
ammaghiare,
ammainai,
apungare
Frases
medas a ti mirare si arreent ammajarzados ◊ una fémina de gai aiat ammajarzadu su primu fizighedhu nostru
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
ensorceler
Ingresu
to bewitch
Ispagnolu
hechizar
Italianu
stregare
Tedescu
behexen.
ammajucàre , vrb Definitzione
pigare a losingas, pigare a frandhigos, in bonas
Sinònimos e contràrios
ammajucolare
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
traiter avec douceur (ou avec les égards voulus)
Ingresu
to treats.o. with kindness
Ispagnolu
coger por las buenas
Italianu
prènder con le buòne
Tedescu
jdm. gut zureden.
ammaladiài , vrb: ammalaidae,
ammalaidare,
ammalaidari,
ammalariai,
ammobadiai,
ammobeidai,
maladiare Definitzione
orrúere a malàidu, ingòllere maladia
Sinònimos e contràrios
ammagagnare,
apuntorai,
demare,
ilmaladiare,
inciacai,
tunconire
| ctr.
sanai
Frases
cussa piciochedha po s'iscola fait fintzas a si ammobadiai ◊ depestus andai, ma si fiat ammobadiada sa cani e no at fatu prus (A.Garau)◊ is cosas in iscàtula ti creis ca no faint ammalariai sa genti? ◊ Pepina fiat giòvana candu si fiat ammobeidada (A.Merici)
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
tomber malade
Ingresu
to fall ill
Ispagnolu
enfermar
Italianu
ammalarsi
Tedescu
krank werden.
ammalèsci , vrb: malèsciri Definitzione
fàere andhandho e impeorandho, andhare de male in peus
Sinònimos e contràrios
aggravae,
immalèsciri,
impeorai,
impeusare,
pejorare
| ctr.
imbonire,
mediare
Frases
no siast contràriu a s’onnipotenti ca s’ànima ti ammalescit! (E.Pillai)◊ is cosas funt ammalescendi!
Tradutziones
Frantzesu
s'aggraver
Ingresu
to get worse
Ispagnolu
empeorar
Italianu
aggravarsi
Tedescu
sich verschlimmern.
ammalfudhàre , vrb: ammarfadhare,
ammolfodhare,
ammarfodhare,
ammorfodhare Definitzione
fàere a unu marfodhi (grassu), ufrare po maladia; fàere a granighedhos comente faet sa farra, sa símbula; fàere sa cosa a unu martitzu, modhe modhe, po abba o àteru chi at inciupiu, isciusta meda, pudrigada comente faet su frutuàriu
Sinònimos e contràrios
abbrofodhare,
abbruvudhare
/
abbotzichedhare,
aggradheronare
/
ammartadhare,
ammorgodhare
2.
est chin sa cara totu ammarfadhada
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
se gonfler,
se grumeler
Ingresu
to swell,
to clot
Ispagnolu
hincharse,
emburujarse
Italianu
gonfiarsi,
aggrumarsi
Tedescu
anschwellen,
gerinnen.
ammalliàre , vrb Definitzione
seberare una cosa male, chentza crabbu, chentza gustu
Frases
m'abbàida ite arratza de bestimenta chi si at amalliadu, putzidha! ◊ za ti l'as ammalliada sa cosa, balla!…◊ za si l'at ammalliada, sa fémina, a si leare un'isenta a muzere!…◊ za ti l'as ammalliada s'ora de chircare zente, a mesanote!
Tradutziones
Frantzesu
choisir sans goût
Ingresu
to choose without taste
Ispagnolu
elegir sin gusto
Italianu
scégliere sènza gusto
Tedescu
ohne Geschmack wählen.
ammallorài, ammalloràri , vrb: ammalorai Definitzione
nau de su sàmbene, fàere a preta, a lea, cagiare, fàere a marcu druchesau
Sinònimos e contràrios
abbeladinare,
aggromare,
apiatare
/
afidigare,
illibrinire
Tradutziones
Frantzesu
se grumeler,
coaguler
Ingresu
to coagulate
Ispagnolu
cuajar
Italianu
aggrumarsi,
coagulare
Tedescu
gerinnen.
ammaltitzàre , vrb rfl: ammaltutzare,
ammartitzare Definitzione
fàere a unu martitzu, a papinu, tropu modhe, nau de pane, biscotos e cosas deasi candho suspint abba, late o binu a tropu; fàere essire in matéria una fruschedha ponendhodhi impacos / a. una bua, una fruschedha = pònnere impacu a manera chi essat martzida bene, si crebet de ndh'essire sa malesa
Sinònimos e contràrios
abbambagare,
abbungiare,
aciupae,
imbibbiri,
irmedhecae,
spuentai,
suspiri
Frases
su pane si est ammartitzadu ca l'as ifustu a tropu ◊ sa minestra si la sighis a lassare si che ammartitzat ◊ sos iscarpones si ammaltutzeint, no tratenzeint s'abba e mi fateint ilfúndhere sos peuncos
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
ramollir,
tremper avec excès
Ingresu
to soften,
to soak excessively
Ispagnolu
empapar,
remojar
Italianu
rammollire,
inzuppare eccessivaménte,
macerare
Tedescu
aufweichen.
ammamizàre , vrb: ammammizare Definitzione
nau de animales e de gente, andhare, acortzire a sa mama, cricare sa mama po amparu; istare o èssere atacaos meda a sa mama
Sinònimos e contràrios
ammammaritzare
Frases
cussos crabitos si sunt ammamizados
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
se réfugier dans les bras de sa mère
Ingresu
to shelter by one's own mother
Ispagnolu
enmadrarse
Italianu
rifugiarsi prèsso la madre,
èssere mólto attaccato alla madre
Tedescu
sehr an der Mutter hängen.
ammammungiài , vrb: ammumungiai,
mumungiai Definitzione
imbrutare fintzes su bestimentu de sa cosa chi si papat, chi si manígiat, po sa pagu atentzione; fintzes aprapudhare, istare tocandho
Sinònimos e contràrios
abbaunzare,
acoredhai,
ammustiai 1,
imbratare,
improdhai
2.
fiat aturau ammumungiau coment'e unu cambu de linna frisca totu acalamada ◊ andendi a pei in su mòri sa pipia arribbàt a iscola totu ammumungiara ◊ est totu ammumungiau ca si nci at ghetau su cafei apitzus
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
salir
Ingresu
to soil
Ispagnolu
ensuciarse,
pringarse
Italianu
imbrodolarsi
Tedescu
sich bekleckern.
ammancài , vrb: mancai* 1 Definitzione
bènnere mancu, pèrdere, su no dhu'èssere de is cosas; fàere mancàntzias, cosas malas o chi no andhant bene (aus. àere)
Sinònimos e contràrios
afaltai
| ctr.
bundhare
Frases
candu fiat pitichedhedhu dhi fiat ammancada sa mamma ◊ issu ammancat de bidha doxi annus ◊ cun issa no mi ammancat prus nudha
Tradutziones
Frantzesu
manquer
Ingresu
to be lacking
Ispagnolu
faltar
Italianu
mancare
Tedescu
fehlen.
ammandronàe, ammandronài , vrb: ammandronare Definitzione
su si fàere o essire mandrone, malu a mòvere a trebballare, a fàere faina
Sinònimos e contràrios
acochinai,
acovardai,
ammandronire,
arraigai,
immandronatzare,
immandronire,
impraitzai
| ctr.
ismandronire
Frases
ti ses ammandronadu ca ses tontu
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
rendre paresseux
Ingresu
to make lazy
Ispagnolu
aplatanar,
emperezar
Italianu
impoltronire
Tedescu
faulenzen.
ammandroníre , vrb Definitzione
essire o fàere a mandrone
Sinònimos e contràrios
acochinai,
acovardai,
ammandronae,
apreitzai,
arraigai,
immandronatzare,
impraitzai
| ctr.
smandronaisí
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
rendre paresseux
Ingresu
to make lazy
Ispagnolu
emperezarse
Italianu
impoltronire
Tedescu
faulenzen.
ammanitzàre , vrb: ammanizare,
manitzare 1 Definitzione
cuncordare, fàere, pònnere cosa acanta o a manera de dha tènnere po dha pòdere pigare, pronta candho o comente serbit a calecuna faina, a un'iscopu
Sinònimos e contràrios
abrontai,
allinzare,
ammainare,
apariciai,
axilitae,
coviare 1,
manuire
Frases
za ses impressidu a ti cojare… no ti as ammanitzadu mancu domo!◊ ammanitzamus su logu pro fàghere sa festa ◊ pro semenare cheret ammanitzada sa terra ◊ l'amus ammanizadu nois totu su chi bi cheret ◊ ammanítzadi ca essimus!◊ po aforticare sa dinnidade de su sardu, cheret a dh'ammanizare (P.G.Sedda)
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
apprêter
Ingresu
to prepare
Ispagnolu
preparar
Italianu
apprestare,
predispórre,
preparare
Tedescu
vorbereiten.
ammanniàe, ammanniài , vrb: ammanniare,
manniai Definitzione
crèschere, fàere prus mannu, fàere a mannu, intrare in tempus
Sinònimos e contràrios
acrèschere,
ammannire,
ilmagnare,
immannitare,
ingrandèssiri
| ctr.
impiticai,
irminorigare,
miminare,
torrae
Frases
sa pratza tocat a dh'ammanniai po càpiri prus genti ◊ iaus a bolli ammanniai sa buteghedha ◊ immoi is pipius funt ammanniaus ◊ contamí de tui, babbu, immoi ca mi seu ammanniada! ◊ s'acorru mi segat su ammanniai: o mamma, mi lessit andai!
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
agrandir
Ingresu
to enlarge
Ispagnolu
agrandar,
crecer
Italianu
ingrandire,
diventar grande
Tedescu
vergrößern,
größer werden.
ammannucràre, ammannugài, ammannugràe, ammannujàre , vrb: mannugare Definitzione
fàere is manadas de su laore a mannugu (o a manna), messandho; pigare o fàere a matzos
Sinònimos e contràrios
ammannare
Frases
fit ammannujendhe su laore ◊ sa messa fiat trabballu de no crei: messai, ammannugai, assodhiri is mànigas, treulai…
2.
ammannucratu su dinari, l'aiat collitu a intro de sa butzaca
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
gerber
Ingresu
to make sheafs
Ispagnolu
agavillar
Italianu
accovonare
Tedescu
in Garben binden.
ammannunnàre , vrb Definitzione
fàere a mannunnu, balossu, iscimpru, mannu debbadas
Sinònimos e contràrios
abballalloare,
addrollare,
addrollire,
adhodhoare,
ammacarronae
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
abêtir
Ingresu
to confuse
Ispagnolu
alelar
Italianu
rimbecillire
Tedescu
verdummen.
ammantài, ammantàre , vrb Definitzione
ammontare cun manta (nau de letu), cun bestimentu, cun àteru (nau de sa persona); si narat fintzes de s'aera chi si carràgiat de nues e de su nie candho est niandho e ponendho pígiu / a. unu mutu = fàere is versos de coberimentu
Sinònimos e contràrios
acaparronare,
acapotare,
acarragiai,
acugudhare,
acuguzare,
cumpannare,
imburrussai,
imbusciae,
incapotai
/
ammantedhai
| ctr.
iscucuzare
/
isclarire,
ispalaciae
Frases
pro dh'ammantare no portant pannos ◊ si at ammantau is genugus cun sa camisa ◊ is feminedhas tocat a dhas avesai de piticas a si ammantai ◊ pro si ammantare cheret unu pizu de fressada ◊ custa petza coenno si ammantat cun agedu o cun binu
2.
is nuis ammantant su celu ◊ su coru est comenti a sa dí: iscurigau e tristu candu si ammantat su soli! ◊ sa pira fit ammantada de frutu ◊ fit frochendhe meda e in pagos minutos at ammantadu su logu ◊ de cantu at própiu meda at ammantau s'istrada de àcua ◊ ammanta su focu!
3.
chena conca non faet a cantare mancu unu mutu, ma chena pes non si podet ammantare su mutu etotu!(P.La Croce)
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
couvrir,
s'envelopper
Ingresu
to cover,
to wrap oneself
Ispagnolu
cubrir,
cubrirse
Italianu
coprire,
coprirsi
Tedescu
bedecken,
sich bedecken.