ammainàre , vrb: ammaniare Definition
pònnere cosa a manera de andhare bene a dha pigare, a dh’aferrare cun sa manu, chi siat pronta a impreare, a si ndhe serbire / ammaniare su bestiàmine = assetiai, fai andai o abarrai pascendi comenti andat bèni a su pastori
Synonyms e antonyms
abrontai,
allinzare,
ammanitzare,
apariciai,
cuncodrai
Sentences
ammàina su logu ca ispetamus zente ◊ issa ammaniabat su cafè chin sos pistocos ◊ a isse l'ammaniaiant s'allozu e su gustu ◊ su massàgiu ammàniat sos trastos su manzanu chito ◊ sunt ammaniandhe pro su tusinzu
Etymon
srd.
Translations
French
préparer
English
to prepare
Spanish
preparar,
montar
Italian
allestire,
dispórre
German
zurechtmachen.
ammaistràe, ammaistrài , vrb: ammastriare Definition
imparare, giare imparu comente faent is maistos a is dischentes
Synonyms e antonyms
annestrare,
imparai
Sentences
a fizu tou chie l'at ammastriadu in s'irrocare? (G.Ruju)
Etymon
itl.
Translations
French
entraîner
English
to exercise
Spanish
instruir,
adiestrar
Italian
ammaestrare,
impratichire
German
belehren.
ammajarzàre , vrb Definition
incantare, pigare cun fatúgios, cun majarzadorias
Synonyms e antonyms
abbrusciai,
acisai,
afatugiare,
afaturai,
ammaghiare,
ammainai,
apungare
Sentences
medas a ti mirare si arreent ammajarzados ◊ una fémina de gai aiat ammajarzadu su primu fizighedhu nostru
Etymon
srd.
Translations
French
ensorceler
English
to bewitch
Spanish
hechizar
Italian
stregare
German
behexen.
ammajucàre , vrb Definition
pigare a losingas, pigare a frandhigos, in bonas
Synonyms e antonyms
ammajucolare
Etymon
srd.
Translations
French
traiter avec douceur (ou avec les égards voulus)
English
to treats.o. with kindness
Spanish
coger por las buenas
Italian
prènder con le buòne
German
jdm. gut zureden.
ammaladiài , vrb: ammalaidae,
ammalaidare,
ammalaidari,
ammalariai,
ammobadiai,
ammobeidai,
maladiare Definition
orrúere a malàidu, ingòllere maladia
Synonyms e antonyms
ammagagnare,
apuntorai,
demare,
ilmaladiare,
inciacai,
tunconire
| ctr.
sanai
Sentences
cussa piciochedha po s'iscola fait fintzas a si ammobadiai ◊ depestus andai, ma si fiat ammobadiada sa cani e no at fatu prus (A.Garau)◊ is cosas in iscàtula ti creis ca no faint ammalariai sa genti? ◊ Pepina fiat giòvana candu si fiat ammobeidada (A.Merici)
Etymon
srd.
Translations
French
tomber malade
English
to fall ill
Spanish
enfermar
Italian
ammalarsi
German
krank werden.
ammalèsci , vrb: malèsciri Definition
fàere andhandho e impeorandho, andhare de male in peus
Synonyms e antonyms
aggravae,
immalèsciri,
impeorai,
impeusare,
pejorare
| ctr.
imbonire,
mediare
Sentences
no siast contràriu a s’onnipotenti ca s’ànima ti ammalescit! (E.Pillai)◊ is cosas funt ammalescendi!
Translations
French
s'aggraver
English
to get worse
Spanish
empeorar
Italian
aggravarsi
German
sich verschlimmern.
ammalfudhàre , vrb: ammarfadhare,
ammolfodhare,
ammarfodhare,
ammorfodhare Definition
fàere a unu marfodhi (grassu), ufrare po maladia; fàere a granighedhos comente faet sa farra, sa símbula; fàere sa cosa a unu martitzu, modhe modhe, po abba o àteru chi at inciupiu, isciusta meda, pudrigada comente faet su frutuàriu
Synonyms e antonyms
abbrofodhare,
abbruvudhare
/
abbotzichedhare,
aggradheronare
/
ammartadhare,
ammorgodhare
2.
est chin sa cara totu ammarfadhada
Etymon
srd.
Translations
French
se gonfler,
se grumeler
English
to swell,
to clot
Spanish
hincharse,
emburujarse
Italian
gonfiarsi,
aggrumarsi
German
anschwellen,
gerinnen.
ammalliàre , vrb Definition
seberare una cosa male, chentza crabbu, chentza gustu
Sentences
m'abbàida ite arratza de bestimenta chi si at amalliadu, putzidha! ◊ za ti l'as ammalliada sa cosa, balla!…◊ za si l'at ammalliada, sa fémina, a si leare un'isenta a muzere!…◊ za ti l'as ammalliada s'ora de chircare zente, a mesanote!
Translations
French
choisir sans goût
English
to choose without taste
Spanish
elegir sin gusto
Italian
scégliere sènza gusto
German
ohne Geschmack wählen.
ammallorài, ammalloràri , vrb: ammalorai Definition
nau de su sàmbene, fàere a preta, a lea, cagiare, fàere a marcu druchesau
Synonyms e antonyms
abbeladinare,
aggromare,
apiatare
/
afidigare,
illibrinire
Translations
French
se grumeler,
coaguler
English
to coagulate
Spanish
cuajar
Italian
aggrumarsi,
coagulare
German
gerinnen.
ammaltitzàre , vrb rfl: ammaltutzare,
ammartitzare Definition
fàere a unu martitzu, a papinu, tropu modhe, nau de pane, biscotos e cosas deasi candho suspint abba, late o binu a tropu; fàere essire in matéria una fruschedha ponendhodhi impacos / a. una bua, una fruschedha = pònnere impacu a manera chi essat martzida bene, si crebet de ndh'essire sa malesa
Synonyms e antonyms
abbambagare,
abbungiare,
aciupae,
imbibbiri,
irmedhecae,
spuentai,
suspiri
Sentences
su pane si est ammartitzadu ca l'as ifustu a tropu ◊ sa minestra si la sighis a lassare si che ammartitzat ◊ sos iscarpones si ammaltutzeint, no tratenzeint s'abba e mi fateint ilfúndhere sos peuncos
Etymon
srd.
Translations
French
ramollir,
tremper avec excès
English
to soften,
to soak excessively
Spanish
empapar,
remojar
Italian
rammollire,
inzuppare eccessivaménte,
macerare
German
aufweichen.
ammamizàre , vrb: ammammizare Definition
nau de animales e de gente, andhare, acortzire a sa mama, cricare sa mama po amparu; istare o èssere atacaos meda a sa mama
Synonyms e antonyms
ammammaritzare
Sentences
cussos crabitos si sunt ammamizados
Etymon
srd.
Translations
French
se réfugier dans les bras de sa mère
English
to shelter by one's own mother
Spanish
enmadrarse
Italian
rifugiarsi prèsso la madre,
èssere mólto attaccato alla madre
German
sehr an der Mutter hängen.
ammammungiài , vrb: ammumungiai,
mumungiai Definition
imbrutare fintzes su bestimentu de sa cosa chi si papat, chi si manígiat, po sa pagu atentzione; fintzes aprapudhare, istare tocandho
Synonyms e antonyms
abbaunzare,
acoredhai,
ammustiai 1,
imbratare,
improdhai
2.
fiat aturau ammumungiau coment'e unu cambu de linna frisca totu acalamada ◊ andendi a pei in su mòri sa pipia arribbàt a iscola totu ammumungiara ◊ est totu ammumungiau ca si nci at ghetau su cafei apitzus
Etymon
srd.
Translations
French
salir
English
to soil
Spanish
ensuciarse,
pringarse
Italian
imbrodolarsi
German
sich bekleckern.
ammancài , vrb: mancai* 1 Definition
bènnere mancu, pèrdere, su no dhu'èssere de is cosas; fàere mancàntzias, cosas malas o chi no andhant bene (aus. àere)
Synonyms e antonyms
afaltai
| ctr.
bundhare
Sentences
candu fiat pitichedhedhu dhi fiat ammancada sa mamma ◊ issu ammancat de bidha doxi annus ◊ cun issa no mi ammancat prus nudha
Translations
French
manquer
English
to be lacking
Spanish
faltar
Italian
mancare
German
fehlen.
ammandronàe, ammandronài , vrb: ammandronare Definition
su si fàere o essire mandrone, malu a mòvere a trebballare, a fàere faina
Synonyms e antonyms
acochinai,
acovardai,
ammandronire,
arraigai,
immandronatzare,
immandronire,
impraitzai
| ctr.
ismandronire
Sentences
ti ses ammandronadu ca ses tontu
Etymon
srd.
Translations
French
rendre paresseux
English
to make lazy
Spanish
aplatanar,
emperezar
Italian
impoltronire
German
faulenzen.
ammandroníre , vrb Definition
essire o fàere a mandrone
Synonyms e antonyms
acochinai,
acovardai,
ammandronae,
apreitzai,
arraigai,
immandronatzare,
impraitzai
| ctr.
smandronaisí
Etymon
srd.
Translations
French
rendre paresseux
English
to make lazy
Spanish
emperezarse
Italian
impoltronire
German
faulenzen.
ammanitzàre , vrb: ammanizare,
manitzare 1 Definition
cuncordare, fàere, pònnere cosa acanta o a manera de dha tènnere po dha pòdere pigare, pronta candho o comente serbit a calecuna faina, a un'iscopu
Synonyms e antonyms
abrontai,
allinzare,
ammainare,
apariciai,
axilitae,
coviare 1,
manuire
Sentences
za ses impressidu a ti cojare… no ti as ammanitzadu mancu domo!◊ ammanitzamus su logu pro fàghere sa festa ◊ pro semenare cheret ammanitzada sa terra ◊ l'amus ammanizadu nois totu su chi bi cheret ◊ ammanítzadi ca essimus!◊ po aforticare sa dinnidade de su sardu, cheret a dh'ammanizare (P.G.Sedda)
Etymon
srd.
Translations
French
apprêter
English
to prepare
Spanish
preparar
Italian
apprestare,
predispórre,
preparare
German
vorbereiten.
ammanniàe, ammanniài , vrb: ammanniare,
manniai Definition
crèschere, fàere prus mannu, fàere a mannu, intrare in tempus
Synonyms e antonyms
acrèschere,
ammannire,
ilmagnare,
immannitare,
ingrandèssiri
| ctr.
impiticai,
irminorigare,
miminare,
torrae
Sentences
sa pratza tocat a dh'ammanniai po càpiri prus genti ◊ iaus a bolli ammanniai sa buteghedha ◊ immoi is pipius funt ammanniaus ◊ contamí de tui, babbu, immoi ca mi seu ammanniada! ◊ s'acorru mi segat su ammanniai: o mamma, mi lessit andai!
Etymon
srd.
Translations
French
agrandir
English
to enlarge
Spanish
agrandar,
crecer
Italian
ingrandire,
diventar grande
German
vergrößern,
größer werden.
ammannucràre, ammannugài, ammannugràe, ammannujàre , vrb: mannugare Definition
fàere is manadas de su laore a mannugu (o a manna), messandho; pigare o fàere a matzos
Synonyms e antonyms
ammannare
Sentences
fit ammannujendhe su laore ◊ sa messa fiat trabballu de no crei: messai, ammannugai, assodhiri is mànigas, treulai…
2.
ammannucratu su dinari, l'aiat collitu a intro de sa butzaca
Etymon
srd.
Translations
French
gerber
English
to make sheafs
Spanish
agavillar
Italian
accovonare
German
in Garben binden.
ammannunnàre , vrb Definition
fàere a mannunnu, balossu, iscimpru, mannu debbadas
Synonyms e antonyms
abballalloare,
addrollare,
addrollire,
adhodhoare,
ammacarronae
Etymon
srd.
Translations
French
abêtir
English
to confuse
Spanish
alelar
Italian
rimbecillire
German
verdummen.
ammantài, ammantàre , vrb Definition
ammontare cun manta (nau de letu), cun bestimentu, cun àteru (nau de sa persona); si narat fintzes de s'aera chi si carràgiat de nues e de su nie candho est niandho e ponendho pígiu / a. unu mutu = fàere is versos de coberimentu
Synonyms e antonyms
acaparronare,
acapotare,
acarragiai,
acugudhare,
acuguzare,
cumpannare,
imburrussai,
imbusciae,
incapotai
/
ammantedhai
| ctr.
iscucuzare
/
isclarire,
ispalaciae
Sentences
pro dh'ammantare no portant pannos ◊ si at ammantau is genugus cun sa camisa ◊ is feminedhas tocat a dhas avesai de piticas a si ammantai ◊ pro si ammantare cheret unu pizu de fressada ◊ custa petza coenno si ammantat cun agedu o cun binu
2.
is nuis ammantant su celu ◊ su coru est comenti a sa dí: iscurigau e tristu candu si ammantat su soli! ◊ sa pira fit ammantada de frutu ◊ fit frochendhe meda e in pagos minutos at ammantadu su logu ◊ de cantu at própiu meda at ammantau s'istrada de àcua ◊ ammanta su focu!
3.
chena conca non faet a cantare mancu unu mutu, ma chena pes non si podet ammantare su mutu etotu!(P.La Croce)
Etymon
srd.
Translations
French
couvrir,
s'envelopper
English
to cover,
to wrap oneself
Spanish
cubrir,
cubrirse
Italian
coprire,
coprirsi
German
bedecken,
sich bedecken.