ambissionàre , vrb Definition
bòllere lòmpere a un’iscopu
Etymon
spn.
Translations
French
ambitionner
English
to yearn for
Spanish
ambicionar
Italian
ambire
German
erstreben.
amedhài, amedhàre, amedhàri , vrb: ammedhae,
ammedhai,
ammedhare,
gamedhare Definition
betare a unu duos tàgios de bestiàmene, avesare is angiones a abbarrare impare cun is àteros, is pegos noos a abbarrare in su tàgiu totu a unu cun is àteros pegos, a connòschere su pastore; nau de gente, avesare a istare e abbarrare impare cun is àteros, a si connòschere e fàere amighéntzia; fintzes su ammeriare de su bestiàmene in su sole, candho su tàgiu (brebès) abbarrat totu impare a conca bàscia e coment'e po si fàere umbra
Synonyms e antonyms
abbamare,
acedhae,
aggamai,
aggrustare,
ammeschiare
| ctr.
iscamedhare,
stallai
Sentences
no semus soddisfatos in pienu sentza amedhare su nostru a s'anzenu ◊ ti mandho su cane: mantènelu presu finas a che l'àere ammedhadu (M.Porcu)◊ cussu est malu a ammedhare e no est teracu de nemos ◊ s'eréntzia dhu podit nai si ammedhu cun aremigus!
2.
amèdhadi su cane e as a bídere chi mancu ti apedhat ◊ at gastau sa vida in sartu e como est ammedhandhe a su traballu bidharesu
Translations
French
socialiser
English
to socialize
Spanish
socializar,
integrarse
Italian
socializzare,
integrarsi
German
sozialisieren.
amegài, amegàre , vrb: ammegai,
ammegare,
megai Definition
èssere apunta a…, acanta a…, èssere faendho
Sentences
bàsciu chi faint su giru de totu sa bidha, no amegant de ndi torrai (A.Garau)◊ sa zente amegat de betare fiores ca est passendhe su santu
2.
amegat ca est istenteriau fendi sa missa, ca nci ponit ora e mesu, gopai vicàriu
Translations
French
être sur le point de…
English
to be going to…
Spanish
estar a punto depara,
estar
Italian
stare per…,
èssere nell'atto di…
German
im Begriff sein zu.
amenguài , vrb: ammenguai,
amminguare,
menguai* Definition
fàere prus pagu, fàere torrare sa cantidade o sa mannària de una cosa, minimare sa fortza de calecuna cosa, bènnere mancu, fàere prus brandhu
Synonyms e antonyms
abasciai,
allatzicare,
arreduire,
emenguare,
ilminorigare,
immeltzare,
menguanare,
miminare,
minorai,
scimai,
torrae
/
abblandai
| ctr.
ammanniae,
annúnghere,
crèschere
Sentences
seus amenguendu su passu de sa vida ◊ sestadore sestat e cosidore ammínguat ◊ su frius est ammenguendi ◊ at própiu cincu minutus, pustis at ammenguau ◊ su matedu aménguat sa basca in s'istadi ◊ si fiat acatau ca su binu fiat ammenguendidhi
2.
dhi tocat de ammenguai su passu ca no nci dha fait
Translations
French
réduire
English
to diminish
Spanish
menguar
Italian
ridurre,
diminuire
German
kürzen,
vermindern.
amicàre , vrb rfl: amigai,
amigare Definition
fàere s'amiga, o s'amigu, nau de persona cojuada chi bivet cun àtera (cojuada o nono) che pobidhu cun pobidha, o fintzes bagadia chi si ponet cun àtera cojuada
Synonyms e antonyms
afancedhae,
afantare,
amicitziare,
ammestadai
Sentences
pro no mi èssere amicadu cun tecus no credas chi sia pentidu ◊ custa picioca si fiat amigada cun su Forasdenosu ◊ ci cun calecuna ses amigau ti depes cogiuare ◊ custu fit amigadu cun tantas féminas…◊ una fémina gatia e un'ómine si sont amicatos
Etymon
ctl., spn.
amigar(se)
Translations
French
vivre en concubinage
English
to find a mistress
Spanish
tener un amante
Italian
farsi l'amante,
la concubina
German
einen Liebhaber haben.
amindài, amindhàre , vrb: aminnare,
ammendai,
ammendhare,
ammindae,
ammindai,
ammindhare,
amminnare,
mendhare 1 Definition
betare a sa mindha, pònnere o portare su bestiàmene a pàschere in sa mindha, iscapare o lassare andhare is animales a pàschere, ma fintzes acapiare a fune longa unu síngulu animale po pàschere chentza s'istesiare
Synonyms e antonyms
apasciare
Sentences
no dhue iat unu cantu de minna pro amminnare s'àinu ◊ a nosu, is mamas nostas, si teniant amindadas e a funi cursa puru! ◊ una crapola nida andho a mi l'ammindhare…◊ amminda cussu pegus e dona cura de no dh'acapiae tropu a sucicu!
Translations
French
paître
English
to graze
Spanish
pastar,
pacer
Italian
pàscere
German
weiden.
ammabetzài , vrb: ammaletzai,
ammaletzai,
ammeleciai,
ammelessai,
ammeletzai,
ammobetzai,
maletzai Definition
fàere ammeletzos, impromítere calecuna cosa de malu
Synonyms e antonyms
afenetzare,
ammenetzare*,
assenetzare
Sentences
Gesús iat ammeletzau su dimóniu, tandu su dimóniu nci fut essiu e su piciochedhu fut sanau (Ev)◊ axiu tenenta ammelecendusí babbus nostus… a murrúngius e a cràcinus sartastis su treminaxu!
Translations
French
menacer
English
to threaten
Spanish
amenazar
Italian
minacciare
German
androhen.
ammachiàe, ammachiài, ammachiàre, ammachiàri , vrb Definition
fàere a macu, essire fora de sèi, no èssere giustu de conca; fàere dilliriare de su dolore, pigare o pèrdere su sentidu, dilliriare, pèrdere sa conca o fàere disatinos po una fémina o àtera cosa chi praghet meda
Synonyms e antonyms
abbaradhare,
ammacare*,
dischissiare,
fatzellare,
irbariare,
ischissiai,
issentire
Sentences
su soli faiat ammachiai cixaredhas e cucumeus in is istuas ◊ ma ita ti ses, ammachiendi, chi no trabballas?!
2.
ti ses ammachiau de cussa pitzoca e as resone: no bi ndhe at àtera prendha chi incantat che a issa ◊ portat is pius niedhus arrullaus chi faint ammachiai ◊ torramí su sentiru ca mi as ammachiau!
Translations
French
devenir fou
English
to go mad
Spanish
enloquecer
Italian
ammattire
German
verrückt werden.
ammaciàe, ammaciài, ammaciàre, ammaciàri , vrb: ammanciai,
ammarciai,
maciare* Definition
fàere marcos de diferente colore, màncias de brutore, mescamente de cosa chi no ndhe andhat; pònnere intzimia de maladia, de guastu, nàrrere cosas chi disonorant s'àteru, o fàere vilesas, male
Synonyms e antonyms
macrare,
tacai 1,
traschiare 1
| ctr.
smanciai
/
aciacai,
anneciare,
colpire,
inciacai,
tunconire
Sentences
s'arenada ammàciat s'arrobba ◊ eus ammaciau su muru de ollu ◊ ant ammanciau s'arrobba
2.
fillu miu, no ti ammancis de vilesas!
Translations
French
tacher
English
to stain
Spanish
manchar
Italian
macchiare
German
beflecken.
ammacigài , vrb: ammaciucari,
ammaciugai,
maciugai* Definition
pistare unu pagu, fàere a giúmburu, fàere pistadura
Synonyms e antonyms
abbugnai,
abburrutonare,
aggatare,
atzumbarare,
atzumbonare
Sentences
portamu is palas totu ammacigadas fortzendi paris, sentza de podi artziai (Maxia L.)◊ dh'iat donau una punta de pei a sa serra de sa camba e iat iscramiau frighendusí su tretu chi dh'iat ammaciugau ◊ soe benniu po ti ammaciucari
Translations
French
écraser,
battre
English
to bruise,
to crush
Spanish
abollar,
aplastar
Italian
acciaccare,
pestare
German
treten auf.
ammaciociàe, ammaciociài , vrb Definition
fàere a macióciu, pònnere prupas, crèschere
Synonyms e antonyms
imprupire
Sentences
Olghixedha… in cussu tempus gei fuit Olghixedha, ma immoi gei s'est ammaciociada!
Etymon
srd.
Translations
French
grossir,
engraisser
English
to fatten
Spanish
engordar,
echar carnes
Italian
diventar grasso,
impolpare
German
dick werden.
ammacionài , vrb: ammascionai,
ammatzonare,
matzonare Definition
istare o pònnere cicios o crocaos coment’e allorigaos; su si pònnere che a su margiane (matzone), cuare, fàere che a su matzone
Synonyms e antonyms
aciunciulire,
acoconare,
acuculiare,
aculigionai,
acuculiedhare,
arruntzai
/
abbuare,
acuae,
acrodhare,
intanae,
istichire
Etymon
srd.
Translations
French
être aux aguets
English
to lie in wait
Spanish
acechar
Italian
stare in agguato
German
auf der Lauer liegen.
ammaculiàre , vrb rfl Definition
dormire, pigare sonnu
Synonyms e antonyms
abeliari,
aggalenare,
apisulinare,
assograi,
ingalenare
/
acalamai,
ammadainare
Sentences
mi so ammaculiadu in sa cadrea a tretos de ndhe rúere!
Translations
French
s'assoupir
English
to grow sleepy
Spanish
adormecer
Italian
assopirsi
German
einschlummern.
ammadainàre , vrb: ammadoinnai,
ammadojai,
ammadughinare,
ammaduinare,
ammaudinare Definition
fàere coment'e dormiu, coment'e mortu (de su male, de is cropos, de su sonnu, dormitóriu), leare o pèrdere is atuamentos
Synonyms e antonyms
abbalaucare,
abbanghelare,
ammaculiare,
ammodoinai,
ammoltighinare,
ammortèschere,
atolondrai,
immaidoinare,
ispantai,
scilibriri,
stolondrai
/
ammortie,
stramutiri
Sentences
pro bochire su batu, prima l'at ammaudinadu a fuste ◊ su sórighe in su sorigarzu innanti l'amus ammaudinadu sachedhèndhelu a forte e apustis betadu a sos batos
2.
ma cale drommidu: ammaudinadu fia! ◊ su fogu si ch'est ammaudinadu: cheret acontzu ◊ tota die a su faghe faghe, su pitzinnu, fintzas chi si ch'est ammaudinadu de su sonnu!
Etymon
srd.
Translations
French
assommer
English
to shock
Spanish
aturdir
Italian
tramortire
German
betäuben.
ammadassài, ammadassàre , vrb Definition
fàere a madassa, atzola
Synonyms e antonyms
| ctr.
smadassai
Etymon
srd.
Translations
French
mettre en écheveaux
English
to wind into skeins
Spanish
aspar
Italian
ammatassare
German
in Strähnen winden.
ammadredhàre , vrb: ammadrodhare,
ammodrodhare Definition
coment'e fàere a madredhu
Synonyms e antonyms
ammassulare
Etymon
srd.
Translations
French
être vulgaire
English
to be unbecoming
Spanish
volverse grosero
Italian
èssere sguaiato
German
unmanierlich sein.
ammadricàre , vrb: ammadrigare,
matricare Definition
pònnere sa madrighe, ammesturare su frammentu a sa farra po fàere su pane, su càgiu a su late po fàere su casu, po fàere su giodhu; isconciare, iscagiare coment'e frammentu (in s’abba); nau de su tempus, cambiare in bonu
Synonyms e antonyms
immardicare
/
irfàghere
Sentences
sas córbulas prenas de símula fint ammadricadas dae su sero ◊ su late no bi at ammadrigadu: fossis fit pagu su cragu
Etymon
srd.
Translations
French
mêler du levain,
fermenter
English
to leaven,
to ferment
Spanish
leudar,
fermentar
Italian
lievitare,
fermentare
German
aufgehen,
gären.
ammaduràe, ammadurài , vrb: ammadurare,
ammadurari,
ammarurai Definition
fàere maduru, matucu, crèschere, essire mannu / ammadurare sos ogros, de ojos = isprapedhai is ogus, furriaidhus de innòi e de inní
Synonyms e antonyms
abbasolare,
abberare,
achiare,
ammaturicare,
ammíntere,
immadurire,
ingranire
Sentences
s'asciutori no lassat ammadurai is loris ◊ s'isermentu sèberat e ammadurat s'àghina ◊ su calore de s'istiu ammadurat su frutu
Etymon
srd.
Translations
French
grossir,
agrandir
English
to enlarge
Spanish
engrosar,
ensanchar
Italian
ingrossare,
ingrandire
German
vergrößern.
ammagagnàre, ammagangiài , vrb: magagnare* Definition
fàere totu a maganzas, a màncias, guastu
Synonyms e antonyms
atufai,
guastare,
magunire,
marcitai
/
ammaladiai,
apuntorai,
atzacorare,
demare,
ilmaladiare,
inciacai,
tunconire
Sentences
ammagagnare su frutuàriu, su saludu
Translations
French
abîmer,
gâcher
English
to spoil,
to corrupt
Spanish
estropear,
corromper
Italian
guastare,
corrómpere
German
verderben.
ammaghiàre , vrb: ammajae,
ammajai,
ammajare Definition
pigare o acapiare cun is maias, ma pruschetotu nau po incantare cun sa bellesa, cun s'amore
Synonyms e antonyms
acisai,
afaturai,
ammaculare,
ammainai,
ammajarzare,
apungare,
imbrusciai
Sentences
o rosa delicada, mi as ammajadu cun sos risitos tuos delisciosos! ◊ cale vista no restat ammajada pro totu sas delíscias chi nos daet Deus?! (P.Serra)◊ est cun s'oju dae incantos ammajadu ◊ no si lassesit ammajare dae s'inzéniu sou ◊ sa fémina fit ammaghiada de issu
Etymon
srd.
Translations
French
fasciner,
ensorceler,
envoûter
English
to charm
Spanish
encantar,
hechizar
Italian
affascinare,
ammaliare
German
bezaubern.