alloredhài , vrb rfl Definition
bestire a s'abbunzina, a improdhu
Etymon
srd.
Translations
French
se fringuer,
se nipper
English
to dress up slovenly
Spanish
vestirse mal
Italian
vestirsi in mòdo pòco elegante
German
sich schlecht anziehen.
alloricàre , vrb: allorigae,
allorigai,
allorigare,
loricare Definition
fàere o essire a una lóriga, a lórigas, a tzirbisas / allorigare su porcu = pònnere sa lóriga in su murru, afiliverrare
Synonyms e antonyms
acocolitai,
ammurutulare,
aprigare,
fortzicare
| ctr.
illorigare,
istirare
Sentences
cuss'animale allórigat sa coa ◊ cussa camisa si no la remonis bene si allórigat e cheret prantzada ◊ cudhos imbriagos pigant sa pitzinnedha e li allórigant sas palas cun sos bratzos ◊ no dha pighis aici, sa funi, ca si allórigat totu!
Etymon
srd.
Translations
French
harponner,
entortiller
English
to retwist,
to curl
Spanish
ensortijar,
arrugar
Italian
arroncigliolare
German
hakenförmig krümmen,
sich krümmen.
alloricàu , pps, agt: allorigadu,
lorigadu Definition
de alloricare; chi est fatu a lóriga, a unu túturu / allorigadu che unu nodu moltu = fatu a unu gantzu, própriu a lóriga
Synonyms e antonyms
anedhadu,
aprigadu,
fronziu,
ingruciupidu
| ctr.
istiradu
2.
tra fàmine e fritu, allorigadu a unu gantzitu at a mòrrere in sa tana ◊ oji niedha e pili allorigada, fintzas in su faedhare zeniosa
Translations
French
ridé,
flétri
English
to wrinkle (up)
Spanish
arrugado
Italian
raggrinzito
German
runzelig.
allorichitàre , vrb: allorighitare,
lorichitare Definition
fàere o essire a lorighedhas, a tzirollos (cricos) pitichedhos, nau mescamente de is pilos
Synonyms e antonyms
anedhai,
arrullai,
eritzare,
frisai,
incincinnare,
riciulare
| ctr.
istirare
Etymon
srd.
Translations
French
friser
English
to form into curls
Spanish
ensortijar
Italian
arricciolare,
fare i bóccoli
German
kräuseln.
allorimmedhàre , vrb: allorumedhare Definition
fàere a lómboru, (nau de filu o cosas deasi), fàere a ballotas (nau de farra); in cobertantza, pinnigare, pigare a s'isfacia, a trassa, ma fintzes istare a s'atrollada cun ccn.
Synonyms e antonyms
aggromare,
aggromerare,
aggromeredhare,
allomborae,
arrombulonai,
arromulare,
tròbere
/
acoconare
Sentences
fintzas a s'incràs manzanu su cane si allorimmedhat in d-un'oredhu aisetandhe sa mere
2.
chirca de no ti che l'allorimmedhare, a cussu, ca no ti lu catzas prus! ◊ Pedru ch'est allorimmedhadu cun Tatanu ◊ su batu si est allorumedhadu in cue
Etymon
srd.
Translations
French
pelotonner,
tortiller,
enrouler
English
to wrinkle,
to twist
Spanish
ovillar,
retorcer
Italian
aggomitolare,
attorcigliare
German
aufwickeln.
alloroscàre , vrb Definition
apedhare meda, aira, cun arrennegu; abboghinare, pigare a boghes cun arrennegu, èssere arrennegau
Synonyms e antonyms
achibberare,
inchibberare,
inchimerai,
picai 3
/
allororoscare,
apedhae,
atocare,
aciaulai,
baulai,
imbauai,
inciauai
Etymon
srd.
Translations
French
aboyer rageusement,
piquer
English
to bark furiously,
to offend
Spanish
ladrar con rabia,
estar mosqueado
Italian
abbaiare rabbiosaménte,
impermalire
German
wütend bellen,
aufreizen.
allosài , vrb: losai Definition
istèrrere o fàere pomentu o orruga a losas, a pedras ladas
Synonyms e antonyms
allastricai,
arrazolare,
intellai
Etymon
spn.
alosar
Translations
French
paver
English
to pave
Spanish
enlosar,
empedrar
Italian
lastricare
German
pflastern.
allosingài , vrb: allusingai,
allusingare,
losingai* Definition
pigare a losingas, a frandhigos, siat po ammodhigare s'àteru o fintzes po si dhu fàere a sa manu
Synonyms e antonyms
solingai
/
allisai,
frandhigare,
imbrimbinai,
improsae,
insabonai,
lígnere
Translations
French
flatter
English
to flatter
Spanish
lisonjear
Italian
lusingare,
adulare,
blandire
German
verlocken,
schmeicheln.
alluaciài , vrb Definition
prènnere o cundhire su logu, s'aera, is abbas de luàciu, de velenos o cosas chi noghent
Synonyms e antonyms
alluae,
impestai,
toscare
Etymon
srd.
Translations
French
polluer
English
to pollute
Spanish
envenenar
Italian
inquinare
German
vergiften.
alluàe, alluài, alluàre , vrb: luai* Definition
betare (a s’abba) sa lua, su velenu chi faet sa tupighedha de custu númene: bochit su pische; nau in cobertantza po gente, atontare
Synonyms e antonyms
atoscai,
atossicai
Sentences
po piscai ant alluau is barrocus
Translations
French
éblouir
English
to hallucinate
Spanish
alucinar,
envenenar
Italian
allucinare,
avvelenare
German
täuschen,
vergiften.
alluchetàre , vrb: alluchitae,
alluchitai Definition
meighinare su binu cun su tzúrfuru o luchitu allutu po abbarrare bonu; nau in cobertantza, imbriagare
Synonyms e antonyms
insulfarare,
zorfare
/
alluae,
imbriagare
2.
lu bidiat alluchetau, cudhu zòbanu ◊ canno sont totu alluchetatos bi la mertzant a cantare ◊ sas ispuntatas de pede t'istronant sa chervedhera, ti alluchetant sos ocros
Etymon
srd.
Translations
French
soufrer,
sulfurer
English
to sulphur
Spanish
azufrar
Italian
solforare
German
schwefeln.
alludài , vrb: ludai* Definition
intrare su carru cun is boes a mare
Synonyms e antonyms
impogiare,
impischinare
Translations
French
envaser,
s'enliser
English
to swamp
Spanish
atascarse,
sonrodarse
Italian
impantanare
German
im Schlamm versinken.
allúere , vrb: allúghere,
allui,
allúiri,
alluri,
allúxiri Definition
fàere cumenciare a tènnere (su fogu), a giare lughe (una lampadina): nau de ccn., chi luego si leat arrennegu / pps. allúghidu, allutu
Synonyms e antonyms
achèndhere,
allumae,
atzèndhere,
incèndhere
| ctr.
bochire,
studai
Idioms
csn:
allúghere sa fatza a iscavanadas = pigai a bussinadas a faci; allúiri a unu = bogai fogu, nàrrere male de unu, bogàreli cosas chi no sunt
Sentences
allughe sa lampadina ca semus a s'iscuru! ◊ su manzanu in zerru sa prima cosa est de allúghere su fogu ◊ su fogu no alluit, no pigat pampa ◊ depis alluri su fogu po cori sa cosa
2.
ti allugo sa fatza a iscavanadas, si no mi l'agabbas! ◊ chi volet in s'aera su chisinu, sas molas allughídebbos in focu!
3.
issa fiat su masedúmini fatu a persona, su pobidhu si alluiat po dónnia cositedha
Etymon
srd.
Translations
French
allumer
English
to light (up)
Spanish
encender
Italian
accèndere
German
anzünden,
einschalten.
allufiài , vrb Definition
papare cun allurpimentu, a s'airada, a meda
Synonyms e antonyms
acamufai,
atafiai,
bentugare,
mangiufai,
scantusciai
Sentences
su Virrei, sassau de mangiusta, si allúfiat de aligusta! (L.Aresu)
Translations
French
faire ripaille
English
to glutton
Spanish
devorar,
tragar
Italian
divorare,
crapulare
German
schwelgen.
allugàre , vrb Definition
giare o fàere lughe
Synonyms e antonyms
allumae,
allúxiri,
illucherare,
illughire,
illuminai
Sentences
sa luna allugat sos masones ispartos ◊ su sole de sa pura veridade ti allugat su caminu! (G.Fiori)◊ sos istedhos lughent paret chi cherent allugare su caminu
Etymon
srd.
Translations
French
éclairer
English
to illuminate
Spanish
iluminar,
alumbrar
Italian
illuminare
German
beleuchten.
alluinài , vrb: alluinare 1,
luinai Definition
coment'e pigare sa vista po sa lughe a tropu, nau fintzes in su sensu de ingannare, pigare una cosa po un'àtera / alluinaisí = calai sa napa in is ogus
Synonyms e antonyms
allampiai 1,
allanternai,
illugerrai,
illughinare,
impannare,
slugerrai
/
imbovai,
incantai
Sentences
no podis fissai su soli ca ti alluinat ◊ una die a santu Pàulu, sendhe andhendhe a Damascu, l'at alluinadu una lughe ◊ aici bianca e luxenti alluinas sa vista
2.
su bastimentu inglesu portat velas coranta… mi alluinas de atesu, ita at a èssi de acanta! ◊ alluinas is bixinas, it'at a èssi de mei!
Etymon
ltn.
ad *lucinare
Translations
French
éblouir
English
to dazzle
Spanish
deslumbrar,
encandilar
Italian
abbagliare,
abbacinare
German
blenden.
allumàe , vrb: allumai,
allumare,
allumiai,
allummare Definition
fàere cumenciare a tènnere (su fogu), a giare lughe (luma), fràmula; fàere o giare lughe / allumare fogu a ccn. = isparai
Synonyms e antonyms
achèndhere,
allúere,
allupiare,
atzèndhere,
imbièscere,
incèndhere,
tènnere
/
allugare,
illucherare
Sentences
si at allumadu sa pipa ◊ at allumadu e istudadu su fogu ◊ sos lampos, fatuvatu, in tantu iscurigore allumant de fiama s'orizonte (A.Spano)
2.
bidiat sa luna annadendi in su mari e is piscis allumiendi su celu logu de is istedhus
3.
ista sériu, mighi ti allumo a iscantarzada! ◊ sos Sardos cumandhantes avisados su fogu lis allumant de manera chi, sendhe s'atomosfera oscuressida, s'est a s'isparu insoro isclaressida (R.Congiu)
Etymon
itl.
allumare
Translations
French
allumer
English
to light (up)
Spanish
encender
Italian
accèndere
German
anzünden,
einschalten.
allupàe , vrb: allupai,
allupare,
allupiai Definition
segare s'àlidu, su no pòdere o no fàere torrare àlidu tupandho su gúturu, mancare o fàere mancare s'ària e po cussu etotu s'ossígenu chi si respirat
Synonyms e antonyms
afocare,
ataogare,
atuligare
Sentences
si est allupau in s'àcua ◊ passendi ingunis mi tocat de aguantai súliru, po no mi allupai de fragu de bassa ◊ agiudamí ca mi seu allupiendi! ◊ mi seu allupendi de su sidi, de su fàmini ◊ bufa àcua, ca ti allupas!
Translations
French
étouffer,
se noyer,
asphyxier
English
to suffocate,
to drown
Spanish
sofocar
Italian
soffocare,
affogare,
asfissiare
German
ersticken.
allupíri , vrb rfl: allupriri,
allurpire,
allurpiri Definition
su si betare che lupu, papare che lupu, aira
Synonyms e antonyms
afarcai,
allupiare 1,
botzicare,
ingolopire
Etymon
srd.
Translations
French
se jetter sur la nourriture,
se gaver
English
to throw oneself like a wolf,
to gulp down
Spanish
atracar,
hartar
Italian
avventarsi come un lupo,
ingozzarsi
German
gierig essen.
alluscài , vrb: alluscare Definition
fàere luscu, tzurpu in sensu morale puru, no bíere o cumprèndhere prus nudha de sa gana o disígiu de calecuna cosa (mescamente de fémina o de ómine) e fintzes po su bufóngiu a tropu; a logos, fintzes atzitzare is canes, pigare a boghes, alliare a ccn.
Synonyms e antonyms
alluscorare,
inganatzire,
insutzuligai,
suare
/
alliare
Sentences
dónnia borta chi intendit sa boxi de issa dhu fait alluscai
2.
su cane de catza, alluscadu, si at mannigadu su puzone chi at buscadu ◊ si li sunt alluscados sos canes no resessiat a si los catzare! ◊ a sa pitzinna si li est alluscadu su babbu e che l'at fata torrare a domo
Etymon
srd.
Translations
French
aveugler
English
to blind
Spanish
cegar (una pasión)
Italian
allampare,
accecare per passióne amorósa
German
vor leidenschaftliche Liebe blind werden.