allentài , vrb: allentare Definition
abbacare una cosa tropu càdria, tropu tirada, fàere prus lentu, prus lenu, prus pagu forte
Synonyms e antonyms
abbambiai 1,
aflusciai,
afrincai,
allenare,
illebiare,
illenare
| ctr.
acadriare,
apretai,
incrispiai
Sentences
ant allentau su passu e si sunt firmadas ◊ a mie faghet dannu su lentore ca mi allentat piús de su fenu
2.
de coro Ti pregamus, o Signore: allenta su rigore!
Translations
French
ralentir
English
to slow down
Spanish
ralentizar,
disminuir
Italian
rallentare
German
lockern.
allentoríre , vrb: lentorire* Definition
isciúndhere de lentore
Synonyms e antonyms
allentorai,
insaurrare,
issaghinare
Translations
French
faire devenir humide de rosée
English
to wet with dew
Spanish
rociar
Italian
bagnare di rugiada
German
mit Tau befeuchten.
alleporedhàre , vrb Definition
èssere alligros; èssere o bènnere in calore
Synonyms e antonyms
alleporizare,
apudhai,
apudhichinare,
incaboniscai,
ingrigliare
/
insuai
Etymon
srd.
Translations
French
ragaillardir
English
to make cocky,
to be merry
Spanish
estar alegre,
estar cachondo
Italian
èssere allégro,
ringalluzzare
German
fröhlich sein,
eitel werden.
alleporizàre , vrb Definition
brinchidare che a su lèpere, èssere alligru, nau fintzes de sa natura de s'ómine candho si faet tètera / macu alleporizadu = chi si giaet a fàere
Synonyms e antonyms
alleporedhare,
apudhai,
apudhichinare,
incaboniscai,
ingrigliare
Etymon
srd.
Translations
French
ragaillardir
English
to make cocky
Spanish
estar alegre,
ponerse cachondo
Italian
ringalluzzire
German
eitel werden.
allepuritzàre , vrb: allipuritzare Synonyms e antonyms
allaputzai,
assamodare,
cuncodrai
Etymon
srd.
Translations
French
parer,
pomponner
English
to make fit tightly
Spanish
acicalarse
Italian
attillare
German
aufputzen.
allescinài , vrb: alliscinai,
liscinai Definition
nau de css. cosa, su si mòvere o andhare a tragu in logu lisu (o de cosa lisa), mescamente orruendho (foedhandho de unu), candho no faet a pònnere su pei in firmu o arrèschere unu pagu
Synonyms e antonyms
cadriare,
fugire,
illascinare,
illigigare,
illiscigare,
iscadriare,
iscalusciare,
istrissinare,
lascinare*,
lassingiare,
lissiai 1,
lissiniri,
rascinare,
sliscinai
Translations
French
glisser
English
to slide
Spanish
deslizar,
resbalar
Italian
scivolare
German
rutschen.
allestài , vrb: allestrai,
allestrare Definition
fàere in lestresa, pònnere presse
Synonyms e antonyms
allestire,
apressurai,
impressare,
impressire,
impressurare,
trotinare
Sentences
sos àinos fint addainanti de nois allestrendhe in sa falada (M.Bua)
Etymon
srd.
Translations
French
presser,
hâter
English
to hurry
Spanish
apresurar
Italian
affrettare
German
beschleunigen,
sich beeilen.
allestíre, allestíri , vrb: allestrire,
allistiri,
allistriri Definition
pònnere presse, fàere allestru
Synonyms e antonyms
allestai,
apressurai,
impressare,
impressire,
impressurare
| ctr.
istentare,
pellongare,
tricare
Etymon
srd.
Translations
French
accélérer
English
to accelerate
Spanish
acelerar,
apresurar
Italian
accelerare
German
beschleunigen.
alletiàe, alletiài , vrb Definition
allachedhare o pònnere coment'e faendho a letu; fintzes solu tròchere, atrotigare
Synonyms e antonyms
abbajonare,
allacare,
allachedhare,
atrotiai,
atzumborai,
colembrai,
indortigare
Sentences
si allétiat unu fusti, unu filu, una mata ◊ s'àcua fiat arribbada a strossa e su trigu si fiat alletiau asuta de su bentu e de s'àcua (F.Pilloni)
2.
fadeus a chini allétiat su bratzu po biri chini est su prus forti? ◊ po bínciri a issu bastat a non alletiai is cambas ◊ sa manu dh'increscit e dha portat alletiada in piturras ◊ su bentu est alletiendi is nais de is matas
3.
portat is cambas alletiadas de su fàmini
Etymon
srd.
Translations
French
fléchir,
courber
English
to bow
Spanish
flexionar,
doblar
Italian
flèttere
German
biegen.
allezerigàre , vrb: allizerigare Definition
fàere prus lezeru, prus lébiu, miminare su pesu, bogare cosa chi faet pesu
Synonyms e antonyms
allezerire,
alligerai,
disaggraviare,
illezerigare
| ctr.
ingrairi
Sentences
chirca continu de allezerigare sos mermos intumbidos de dolore! ◊ Segnore, allizériga cussas amarguras!
Etymon
srd.
Translations
French
alléger,
soulager
English
to lighten,
to lift up again
Spanish
aligerar,
aliviar
Italian
alleggerire,
risollevare
German
erleichtern.
allezitimàre , vrb: lezitimare Definition
fàere legítima una cosa, pònnere apostu a manera chi siat cunforma a is leis / nadu de ccn., allezitimare unu fizu = atrogare, cunfirmai chi unu minore dhi est fillu, cun totu is cunseguéntzias chi istabbilit sa lei
Sentences
impissu ammaniaos sos papiros, ant allezitimau s'orfanedha ◊ si naschit su fizu prima de si cozuare dhu allezítimant
Translations
French
légitimer
English
to legitimize
Spanish
legitimar
Italian
legittimare
German
legitimieren.
alliàre , vrb Definition
abbarrare o istare aifatu de unu po ndhe dhi pigare sa cosa, o fintzes po fàere male, istrobbare / a. unu dolore = sucai unu mali, torrare a mòvere e sentire unu dolore abbrandhau
Synonyms e antonyms
alligare,
infestare
Idioms
csn:
si li sunt alliados sos canes, sos puzones, s'espe, sa zustíssia, sos furones, su sonnu, su fàmine, sa mandronia
Sentences
mi fato interrogare e su professore si mi alliat che pudhu padovanu! ◊ boghendhe mele mi est alliada s'abe e mi at puntu ◊ mi est alliada sa zente comente at bidu chi zughia cosa bona ◊ cudhu si m'est alliadu e postu mi at cantone ◊ sa cosa frita mi alliat su dolore de dentes ◊ mi est alliadu su refriu ◊ sa zente si li alliat abboghinèndheli s'impróveru
Etymon
srd.
Translations
French
assaillir,
attaquer
English
to assail
Spanish
acosar,
molestar
Italian
assalire,
molestare
German
überfallen,
belästigen.
allibberài , vrb: libberai* Definition
iscapare, lassare líbberu, pònnere in libbertade
Synonyms e antonyms
ifrancare,
illebberare,
iscabbúllere,
libbertai,
scapiai
Translations
French
libérer
English
to free
Spanish
liberar,
libertar
Italian
liberare
German
befreien.
allibidoràre , vrb: allidorai Definition
fàere a marcu de sàmbene pistau, in sa carena
Synonyms e antonyms
afidigare,
allidigorae,
ammarcorzare,
illibrinire
Etymon
srd.
Translations
French
devenir livide,
blêmir
English
to make livid
Spanish
amoratar
Italian
illividire
German
bläulich machen,
erbleichen.
allibrinzàre , vrb: allivrinzare Definition
papare po asseliare su fàmene
Synonyms e antonyms
allemungiai,
allivrinzire,
atonai,
ellepuciare,
illivrinzare
Translations
French
restaurer
English
to refresh
Spanish
reconfortar
Italian
rifocillare
German
sich stärken.
allicàre , vrb Definition
pigare o tènnere a unu cun allicos, cun calecunu gustu, pigare gustu, pònnere abbitúdine a calecuna cosa chi praghet; pònnere apostu, arrangiare, contivigiare, tènnere contu
Synonyms e antonyms
abbetuare,
abesare,
acomunai,
acostumai,
arranguai,
imbisciare,
ingustai
/
allichionare,
ingolumare
Sentences
sos pitzinnos tue los incantas e allicas cun méndhula e nintzola
2.
su frutu de sa binza cheret allicadu!
Translations
French
s'habituer,
s'accoutumer
English
to get accostumed
Spanish
acostumbrarse
Italian
avvezzarsi,
assuefarsi
German
sich gewöhnen.
allichidíe , vrb: allichidire,
allichidiri,
allichiriri,
allighidire,
lichidiri Definition
muntènnere límpiu, pònnere apostu su logu, sa domo; rfl. cambiare bestimentu, pònnere bestimentu límpiu, bellu, mudare; a logos dhu narant de sa fémina chi faet su fedu
Synonyms e antonyms
addirire 1,
arremonire,
assetiai,
cuncordai,
illichidire,
iserrinire
/
tramudai
/
iglierare,
insinnigare,
iscendiai
| ctr.
acadhotzai,
imbratare
Idioms
csn:
allichidire sos contos = fàere is contos; allichidíresi de calicuna cosa = pònnere apostu, lassare apostu sa cosa
Sentences
nosu innòi nci seus po isfrigociai, mundai e allichidiri su logu ◊ benit, prandit, allichidit su logu e si ndi andat ◊ dèu allichidu e tui tréuas!
2.
sa bròscia si dha poniant is féminas in pithu de su pannu de petus ◊ allichidint su letu cun is mantas prus bellas po erriciri is istràngius
3.
sa fémina mia si est allichidia, at tentu unu maschixedhu
Etymon
srd.
Translations
French
nettoyer
English
to tidy up,
to clear
Spanish
arreglar,
ordenar
Italian
assettare,
far pulizìa
German
aufräumen.
allichionàre , vrb Definition
pigare gustu, pònnere abbitúdine a calecuna cosa chi praghet
Synonyms e antonyms
abbetuare,
abesare,
acomunai,
acostumai,
arranguai,
imbisciare,
ingustai
/
allicare,
ingolumare
Sentences
si fit allichionau a bidha e de andhare a campu no ndhe cheriat intèndhere (G.Piga)◊ sos pitzinnos allichionaos a su monte ghirabant a bidha ma no bidiant s'ora de dare borta
Translations
French
accoutumer
English
to accustom
Spanish
acostumbrar
Italian
assuefare
German
gewöhnen.
allidredhàre , vrb rfl Synonyms e antonyms
aflusciai,
allagorjare
Translations
French
amollir
English
to deflate
Spanish
marchitar,
aflojar
Italian
afflosciare
German
erschlaffen.
allimbài, allimbàre , vrb Definition
foedhare de unu; foedhare male, nàrrere fàulas de unu; acusare a unu a sa giustítzia; allimbai est fintzes pigare a frastimos, disigiare male a s'àteru
Synonyms e antonyms
allimbizare,
annegiai,
foghigiai,
illimbare,
imposturai,
infamai,
innorare,
irfamiare,
slinguai,
tragagiai
Sentences
ant allimbadu a su tale ◊ malaitos siant totu sos chi mi ant allimbadu, francu su batísimu! ◊ e si ti ant allimbadu betadila a pérdida! ◊ cun isse so fritu fritu ca mi at allimbadu ◊ no aiat dadu ocasione peruna de l'allimbare
2.
su bandhiu, pentiu, cheriat pacare sos anzones chi nche aiat furau, ma sos meres no ant atzetau e l'ant allimbau a sa zustíssia
Etymon
srd.
Translations
French
calomnier,
médire
English
to slander,
to backbite
Spanish
calumniar
Italian
calunniare,
sparlare
German
verleumden,
Übles nachreden.