allentài , vrb: allentare Definizione
abbacare una cosa tropu càdria, tropu tirada, fàere prus lentu, prus lenu, prus pagu forte
Sinonimi e contrari
abbambiai 1,
aflusciai,
afrincai,
allenare,
illebiare,
illenare
| ctr.
acadriare,
apretai,
incrispiai
Frasi
ant allentau su passu e si sunt firmadas ◊ a mie faghet dannu su lentore ca mi allentat piús de su fenu
2.
de coro Ti pregamus, o Signore: allenta su rigore!
Traduzioni
Francese
ralentir
Inglese
to slow down
Spagnolo
ralentizar,
disminuir
Italiano
rallentare
Tedesco
lockern.
allentoríre , vrb: lentorire* Definizione
isciúndhere de lentore
Sinonimi e contrari
allentorai,
insaurrare,
issaghinare
Traduzioni
Francese
faire devenir humide de rosée
Inglese
to wet with dew
Spagnolo
rociar
Italiano
bagnare di rugiada
Tedesco
mit Tau befeuchten.
alleporedhàre , vrb Definizione
èssere alligros; èssere o bènnere in calore
Sinonimi e contrari
alleporizare,
apudhai,
apudhichinare,
incaboniscai,
ingrigliare
/
insuai
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
ragaillardir
Inglese
to make cocky,
to be merry
Spagnolo
estar alegre,
estar cachondo
Italiano
èssere allégro,
ringalluzzare
Tedesco
fröhlich sein,
eitel werden.
alleporizàre , vrb Definizione
brinchidare che a su lèpere, èssere alligru, nau fintzes de sa natura de s'ómine candho si faet tètera / macu alleporizadu = chi si giaet a fàere
Sinonimi e contrari
alleporedhare,
apudhai,
apudhichinare,
incaboniscai,
ingrigliare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
ragaillardir
Inglese
to make cocky
Spagnolo
estar alegre,
ponerse cachondo
Italiano
ringalluzzire
Tedesco
eitel werden.
allepuritzàre , vrb: allipuritzare Sinonimi e contrari
allaputzai,
assamodare,
cuncodrai
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
parer,
pomponner
Inglese
to make fit tightly
Spagnolo
acicalarse
Italiano
attillare
Tedesco
aufputzen.
allescinài , vrb: alliscinai,
liscinai Definizione
nau de css. cosa, su si mòvere o andhare a tragu in logu lisu (o de cosa lisa), mescamente orruendho (foedhandho de unu), candho no faet a pònnere su pei in firmu o arrèschere unu pagu
Sinonimi e contrari
cadriare,
fugire,
illascinare,
illigigare,
illiscigare,
iscadriare,
iscalusciare,
istrissinare,
lascinare*,
lassingiare,
lissiai 1,
lissiniri,
rascinare,
sliscinai
Traduzioni
Francese
glisser
Inglese
to slide
Spagnolo
deslizar,
resbalar
Italiano
scivolare
Tedesco
rutschen.
allestài , vrb: allestrai,
allestrare Definizione
fàere in lestresa, pònnere presse
Sinonimi e contrari
allestire,
apressurai,
impressare,
impressire,
impressurare,
trotinare
Frasi
sos àinos fint addainanti de nois allestrendhe in sa falada (M.Bua)
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
presser,
hâter
Inglese
to hurry
Spagnolo
apresurar
Italiano
affrettare
Tedesco
beschleunigen,
sich beeilen.
allestíre, allestíri , vrb: allestrire,
allistiri,
allistriri Definizione
pònnere presse, fàere allestru
Sinonimi e contrari
allestai,
apressurai,
impressare,
impressire,
impressurare
| ctr.
istentare,
pellongare,
tricare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
accélérer
Inglese
to accelerate
Spagnolo
acelerar,
apresurar
Italiano
accelerare
Tedesco
beschleunigen.
alletiàe, alletiài , vrb Definizione
allachedhare o pònnere coment'e faendho a letu; fintzes solu tròchere, atrotigare
Sinonimi e contrari
abbajonare,
allacare,
allachedhare,
atrotiai,
atzumborai,
colembrai,
indortigare
Frasi
si allétiat unu fusti, unu filu, una mata ◊ s'àcua fiat arribbada a strossa e su trigu si fiat alletiau asuta de su bentu e de s'àcua (F.Pilloni)
2.
fadeus a chini allétiat su bratzu po biri chini est su prus forti? ◊ po bínciri a issu bastat a non alletiai is cambas ◊ sa manu dh'increscit e dha portat alletiada in piturras ◊ su bentu est alletiendi is nais de is matas
3.
portat is cambas alletiadas de su fàmini
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
fléchir,
courber
Inglese
to bow
Spagnolo
flexionar,
doblar
Italiano
flèttere
Tedesco
biegen.
allezerigàre , vrb: allizerigare Definizione
fàere prus lezeru, prus lébiu, miminare su pesu, bogare cosa chi faet pesu
Sinonimi e contrari
allezerire,
alligerai,
disaggraviare,
illezerigare
| ctr.
ingrairi
Frasi
chirca continu de allezerigare sos mermos intumbidos de dolore! ◊ Segnore, allizériga cussas amarguras!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
alléger,
soulager
Inglese
to lighten,
to lift up again
Spagnolo
aligerar,
aliviar
Italiano
alleggerire,
risollevare
Tedesco
erleichtern.
allezitimàre , vrb: lezitimare Definizione
fàere legítima una cosa, pònnere apostu a manera chi siat cunforma a is leis / nadu de ccn., allezitimare unu fizu = atrogare, cunfirmai chi unu minore dhi est fillu, cun totu is cunseguéntzias chi istabbilit sa lei
Frasi
impissu ammaniaos sos papiros, ant allezitimau s'orfanedha ◊ si naschit su fizu prima de si cozuare dhu allezítimant
Traduzioni
Francese
légitimer
Inglese
to legitimize
Spagnolo
legitimar
Italiano
legittimare
Tedesco
legitimieren.
alliàre , vrb Definizione
abbarrare o istare aifatu de unu po ndhe dhi pigare sa cosa, o fintzes po fàere male, istrobbare / a. unu dolore = sucai unu mali, torrare a mòvere e sentire unu dolore abbrandhau
Sinonimi e contrari
alligare,
infestare
Modi di dire
csn:
si li sunt alliados sos canes, sos puzones, s'espe, sa zustíssia, sos furones, su sonnu, su fàmine, sa mandronia
Frasi
mi fato interrogare e su professore si mi alliat che pudhu padovanu! ◊ boghendhe mele mi est alliada s'abe e mi at puntu ◊ mi est alliada sa zente comente at bidu chi zughia cosa bona ◊ cudhu si m'est alliadu e postu mi at cantone ◊ sa cosa frita mi alliat su dolore de dentes ◊ mi est alliadu su refriu ◊ sa zente si li alliat abboghinèndheli s'impróveru
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
assaillir,
attaquer
Inglese
to assail
Spagnolo
acosar,
molestar
Italiano
assalire,
molestare
Tedesco
überfallen,
belästigen.
allibberài , vrb: libberai* Definizione
iscapare, lassare líbberu, pònnere in libbertade
Sinonimi e contrari
ifrancare,
illebberare,
iscabbúllere,
libbertai,
scapiai
Traduzioni
Francese
libérer
Inglese
to free
Spagnolo
liberar,
libertar
Italiano
liberare
Tedesco
befreien.
allibidoràre , vrb: allidorai Definizione
fàere a marcu de sàmbene pistau, in sa carena
Sinonimi e contrari
afidigare,
allidigorae,
ammarcorzare,
illibrinire
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
devenir livide,
blêmir
Inglese
to make livid
Spagnolo
amoratar
Italiano
illividire
Tedesco
bläulich machen,
erbleichen.
allibrinzàre , vrb: allivrinzare Definizione
papare po asseliare su fàmene
Sinonimi e contrari
allemungiai,
allivrinzire,
atonai,
ellepuciare,
illivrinzare
Traduzioni
Francese
restaurer
Inglese
to refresh
Spagnolo
reconfortar
Italiano
rifocillare
Tedesco
sich stärken.
allicàre , vrb Definizione
pigare o tènnere a unu cun allicos, cun calecunu gustu, pigare gustu, pònnere abbitúdine a calecuna cosa chi praghet; pònnere apostu, arrangiare, contivigiare, tènnere contu
Sinonimi e contrari
abbetuare,
abesare,
acomunai,
acostumai,
arranguai,
imbisciare,
ingustai
/
allichionare,
ingolumare
Frasi
sos pitzinnos tue los incantas e allicas cun méndhula e nintzola
2.
su frutu de sa binza cheret allicadu!
Traduzioni
Francese
s'habituer,
s'accoutumer
Inglese
to get accostumed
Spagnolo
acostumbrarse
Italiano
avvezzarsi,
assuefarsi
Tedesco
sich gewöhnen.
allichidíe , vrb: allichidire,
allichidiri,
allichiriri,
allighidire,
lichidiri Definizione
muntènnere límpiu, pònnere apostu su logu, sa domo; rfl. cambiare bestimentu, pònnere bestimentu límpiu, bellu, mudare; a logos dhu narant de sa fémina chi faet su fedu
Sinonimi e contrari
addirire 1,
arremonire,
assetiai,
cuncordai,
illichidire,
iserrinire
/
tramudai
/
iglierare,
insinnigare,
iscendiai
| ctr.
acadhotzai,
imbratare
Modi di dire
csn:
allichidire sos contos = fàere is contos; allichidíresi de calicuna cosa = pònnere apostu, lassare apostu sa cosa
Frasi
nosu innòi nci seus po isfrigociai, mundai e allichidiri su logu ◊ benit, prandit, allichidit su logu e si ndi andat ◊ dèu allichidu e tui tréuas!
2.
sa bròscia si dha poniant is féminas in pithu de su pannu de petus ◊ allichidint su letu cun is mantas prus bellas po erriciri is istràngius
3.
sa fémina mia si est allichidia, at tentu unu maschixedhu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
nettoyer
Inglese
to tidy up,
to clear
Spagnolo
arreglar,
ordenar
Italiano
assettare,
far pulizìa
Tedesco
aufräumen.
allichionàre , vrb Definizione
pigare gustu, pònnere abbitúdine a calecuna cosa chi praghet
Sinonimi e contrari
abbetuare,
abesare,
acomunai,
acostumai,
arranguai,
imbisciare,
ingustai
/
allicare,
ingolumare
Frasi
si fit allichionau a bidha e de andhare a campu no ndhe cheriat intèndhere (G.Piga)◊ sos pitzinnos allichionaos a su monte ghirabant a bidha ma no bidiant s'ora de dare borta
Traduzioni
Francese
accoutumer
Inglese
to accustom
Spagnolo
acostumbrar
Italiano
assuefare
Tedesco
gewöhnen.
allidredhàre , vrb rfl Sinonimi e contrari
aflusciai,
allagorjare
Traduzioni
Francese
amollir
Inglese
to deflate
Spagnolo
marchitar,
aflojar
Italiano
afflosciare
Tedesco
erschlaffen.
allimbài, allimbàre , vrb Definizione
foedhare de unu; foedhare male, nàrrere fàulas de unu; acusare a unu a sa giustítzia; allimbai est fintzes pigare a frastimos, disigiare male a s'àteru
Sinonimi e contrari
allimbizare,
annegiai,
foghigiai,
illimbare,
imposturai,
infamai,
innorare,
irfamiare,
slinguai,
tragagiai
Frasi
ant allimbadu a su tale ◊ malaitos siant totu sos chi mi ant allimbadu, francu su batísimu! ◊ e si ti ant allimbadu betadila a pérdida! ◊ cun isse so fritu fritu ca mi at allimbadu ◊ no aiat dadu ocasione peruna de l'allimbare
2.
su bandhiu, pentiu, cheriat pacare sos anzones chi nche aiat furau, ma sos meres no ant atzetau e l'ant allimbau a sa zustíssia
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
calomnier,
médire
Inglese
to slander,
to backbite
Spagnolo
calumniar
Italiano
calunniare,
sparlare
Tedesco
verleumden,
Übles nachreden.