alloredhài , vrb rfl Definizione
bestire a s'abbunzina, a improdhu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
se fringuer,
se nipper
Inglese
to dress up slovenly
Spagnolo
vestirse mal
Italiano
vestirsi in mòdo pòco elegante
Tedesco
sich schlecht anziehen.
alloricàre , vrb: allorigae,
allorigai,
allorigare,
loricare Definizione
fàere o essire a una lóriga, a lórigas, a tzirbisas / allorigare su porcu = pònnere sa lóriga in su murru, afiliverrare
Sinonimi e contrari
acocolitai,
ammurutulare,
aprigare,
fortzicare
| ctr.
illorigare,
istirare
Frasi
cuss'animale allórigat sa coa ◊ cussa camisa si no la remonis bene si allórigat e cheret prantzada ◊ cudhos imbriagos pigant sa pitzinnedha e li allórigant sas palas cun sos bratzos ◊ no dha pighis aici, sa funi, ca si allórigat totu!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
harponner,
entortiller
Inglese
to retwist,
to curl
Spagnolo
ensortijar,
arrugar
Italiano
arroncigliolare
Tedesco
hakenförmig krümmen,
sich krümmen.
alloricàu , pps, agt: allorigadu,
lorigadu Definizione
de alloricare; chi est fatu a lóriga, a unu túturu / allorigadu che unu nodu moltu = fatu a unu gantzu, própriu a lóriga
Sinonimi e contrari
anedhadu,
aprigadu,
fronziu,
ingruciupidu
| ctr.
istiradu
2.
tra fàmine e fritu, allorigadu a unu gantzitu at a mòrrere in sa tana ◊ oji niedha e pili allorigada, fintzas in su faedhare zeniosa
Traduzioni
Francese
ridé,
flétri
Inglese
to wrinkle (up)
Spagnolo
arrugado
Italiano
raggrinzito
Tedesco
runzelig.
allorichitàre , vrb: allorighitare,
lorichitare Definizione
fàere o essire a lorighedhas, a tzirollos (cricos) pitichedhos, nau mescamente de is pilos
Sinonimi e contrari
anedhai,
arrullai,
eritzare,
frisai,
incincinnare,
riciulare
| ctr.
istirare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
friser
Inglese
to form into curls
Spagnolo
ensortijar
Italiano
arricciolare,
fare i bóccoli
Tedesco
kräuseln.
allorimmedhàre , vrb: allorumedhare Definizione
fàere a lómboru, (nau de filu o cosas deasi), fàere a ballotas (nau de farra); in cobertantza, pinnigare, pigare a s'isfacia, a trassa, ma fintzes istare a s'atrollada cun ccn.
Sinonimi e contrari
aggromare,
aggromerare,
aggromeredhare,
allomborae,
arrombulonai,
arromulare,
tròbere
/
acoconare
Frasi
fintzas a s'incràs manzanu su cane si allorimmedhat in d-un'oredhu aisetandhe sa mere
2.
chirca de no ti che l'allorimmedhare, a cussu, ca no ti lu catzas prus! ◊ Pedru ch'est allorimmedhadu cun Tatanu ◊ su batu si est allorumedhadu in cue
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
pelotonner,
tortiller,
enrouler
Inglese
to wrinkle,
to twist
Spagnolo
ovillar,
retorcer
Italiano
aggomitolare,
attorcigliare
Tedesco
aufwickeln.
alloroscàre , vrb Definizione
apedhare meda, aira, cun arrennegu; abboghinare, pigare a boghes cun arrennegu, èssere arrennegau
Sinonimi e contrari
achibberare,
inchibberare,
inchimerai,
picai 3
/
allororoscare,
apedhae,
atocare,
aciaulai,
baulai,
imbauai,
inciauai
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
aboyer rageusement,
piquer
Inglese
to bark furiously,
to offend
Spagnolo
ladrar con rabia,
estar mosqueado
Italiano
abbaiare rabbiosaménte,
impermalire
Tedesco
wütend bellen,
aufreizen.
allosài , vrb: losai Definizione
istèrrere o fàere pomentu o orruga a losas, a pedras ladas
Sinonimi e contrari
allastricai,
arrazolare,
intellai
Etimo
spn.
alosar
Traduzioni
Francese
paver
Inglese
to pave
Spagnolo
enlosar,
empedrar
Italiano
lastricare
Tedesco
pflastern.
allosingài , vrb: allusingai,
allusingare,
losingai* Definizione
pigare a losingas, a frandhigos, siat po ammodhigare s'àteru o fintzes po si dhu fàere a sa manu
Sinonimi e contrari
solingai
/
allisai,
frandhigare,
imbrimbinai,
improsae,
insabonai,
lígnere
Traduzioni
Francese
flatter
Inglese
to flatter
Spagnolo
lisonjear
Italiano
lusingare,
adulare,
blandire
Tedesco
verlocken,
schmeicheln.
alluaciài , vrb Definizione
prènnere o cundhire su logu, s'aera, is abbas de luàciu, de velenos o cosas chi noghent
Sinonimi e contrari
alluae,
impestai,
toscare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
polluer
Inglese
to pollute
Spagnolo
envenenar
Italiano
inquinare
Tedesco
vergiften.
alluàe, alluài, alluàre , vrb: luai* Definizione
betare (a s’abba) sa lua, su velenu chi faet sa tupighedha de custu númene: bochit su pische; nau in cobertantza po gente, atontare
Sinonimi e contrari
atoscai,
atossicai
Frasi
po piscai ant alluau is barrocus
Traduzioni
Francese
éblouir
Inglese
to hallucinate
Spagnolo
alucinar,
envenenar
Italiano
allucinare,
avvelenare
Tedesco
täuschen,
vergiften.
alluchetàre , vrb: alluchitae,
alluchitai Definizione
meighinare su binu cun su tzúrfuru o luchitu allutu po abbarrare bonu; nau in cobertantza, imbriagare
Sinonimi e contrari
insulfarare,
zorfare
/
alluae,
imbriagare
2.
lu bidiat alluchetau, cudhu zòbanu ◊ canno sont totu alluchetatos bi la mertzant a cantare ◊ sas ispuntatas de pede t'istronant sa chervedhera, ti alluchetant sos ocros
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
soufrer,
sulfurer
Inglese
to sulphur
Spagnolo
azufrar
Italiano
solforare
Tedesco
schwefeln.
alludài , vrb: ludai* Definizione
intrare su carru cun is boes a mare
Sinonimi e contrari
impogiare,
impischinare
Traduzioni
Francese
envaser,
s'enliser
Inglese
to swamp
Spagnolo
atascarse,
sonrodarse
Italiano
impantanare
Tedesco
im Schlamm versinken.
allúere , vrb: allúghere,
allui,
allúiri,
alluri,
allúxiri Definizione
fàere cumenciare a tènnere (su fogu), a giare lughe (una lampadina): nau de ccn., chi luego si leat arrennegu / pps. allúghidu, allutu
Sinonimi e contrari
achèndhere,
allumae,
atzèndhere,
incèndhere
| ctr.
bochire,
studai
Modi di dire
csn:
allúghere sa fatza a iscavanadas = pigai a bussinadas a faci; allúiri a unu = bogai fogu, nàrrere male de unu, bogàreli cosas chi no sunt
Frasi
allughe sa lampadina ca semus a s'iscuru! ◊ su manzanu in zerru sa prima cosa est de allúghere su fogu ◊ su fogu no alluit, no pigat pampa ◊ depis alluri su fogu po cori sa cosa
2.
ti allugo sa fatza a iscavanadas, si no mi l'agabbas! ◊ chi volet in s'aera su chisinu, sas molas allughídebbos in focu!
3.
issa fiat su masedúmini fatu a persona, su pobidhu si alluiat po dónnia cositedha
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
allumer
Inglese
to light (up)
Spagnolo
encender
Italiano
accèndere
Tedesco
anzünden,
einschalten.
allufiài , vrb Definizione
papare cun allurpimentu, a s'airada, a meda
Sinonimi e contrari
acamufai,
atafiai,
bentugare,
mangiufai,
scantusciai
Frasi
su Virrei, sassau de mangiusta, si allúfiat de aligusta! (L.Aresu)
Traduzioni
Francese
faire ripaille
Inglese
to glutton
Spagnolo
devorar,
tragar
Italiano
divorare,
crapulare
Tedesco
schwelgen.
allugàre , vrb Definizione
giare o fàere lughe
Sinonimi e contrari
allumae,
allúxiri,
illucherare,
illughire,
illuminai
Frasi
sa luna allugat sos masones ispartos ◊ su sole de sa pura veridade ti allugat su caminu! (G.Fiori)◊ sos istedhos lughent paret chi cherent allugare su caminu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
éclairer
Inglese
to illuminate
Spagnolo
iluminar,
alumbrar
Italiano
illuminare
Tedesco
beleuchten.
alluinài , vrb: alluinare 1,
luinai Definizione
coment'e pigare sa vista po sa lughe a tropu, nau fintzes in su sensu de ingannare, pigare una cosa po un'àtera / alluinaisí = calai sa napa in is ogus
Sinonimi e contrari
allampiai 1,
allanternai,
illugerrai,
illughinare,
impannare,
slugerrai
/
imbovai,
incantai
Frasi
no podis fissai su soli ca ti alluinat ◊ una die a santu Pàulu, sendhe andhendhe a Damascu, l'at alluinadu una lughe ◊ aici bianca e luxenti alluinas sa vista
2.
su bastimentu inglesu portat velas coranta… mi alluinas de atesu, ita at a èssi de acanta! ◊ alluinas is bixinas, it'at a èssi de mei!
Etimo
ltn.
ad *lucinare
Traduzioni
Francese
éblouir
Inglese
to dazzle
Spagnolo
deslumbrar,
encandilar
Italiano
abbagliare,
abbacinare
Tedesco
blenden.
allumàe , vrb: allumai,
allumare,
allumiai,
allummare Definizione
fàere cumenciare a tènnere (su fogu), a giare lughe (luma), fràmula; fàere o giare lughe / allumare fogu a ccn. = isparai
Sinonimi e contrari
achèndhere,
allúere,
allupiare,
atzèndhere,
imbièscere,
incèndhere,
tènnere
/
allugare,
illucherare
Frasi
si at allumadu sa pipa ◊ at allumadu e istudadu su fogu ◊ sos lampos, fatuvatu, in tantu iscurigore allumant de fiama s'orizonte (A.Spano)
2.
bidiat sa luna annadendi in su mari e is piscis allumiendi su celu logu de is istedhus
3.
ista sériu, mighi ti allumo a iscantarzada! ◊ sos Sardos cumandhantes avisados su fogu lis allumant de manera chi, sendhe s'atomosfera oscuressida, s'est a s'isparu insoro isclaressida (R.Congiu)
Etimo
itl.
allumare
Traduzioni
Francese
allumer
Inglese
to light (up)
Spagnolo
encender
Italiano
accèndere
Tedesco
anzünden,
einschalten.
allupàe , vrb: allupai,
allupare,
allupiai Definizione
segare s'àlidu, su no pòdere o no fàere torrare àlidu tupandho su gúturu, mancare o fàere mancare s'ària e po cussu etotu s'ossígenu chi si respirat
Sinonimi e contrari
afocare,
ataogare,
atuligare
Frasi
si est allupau in s'àcua ◊ passendi ingunis mi tocat de aguantai súliru, po no mi allupai de fragu de bassa ◊ agiudamí ca mi seu allupiendi! ◊ mi seu allupendi de su sidi, de su fàmini ◊ bufa àcua, ca ti allupas!
Traduzioni
Francese
étouffer,
se noyer,
asphyxier
Inglese
to suffocate,
to drown
Spagnolo
sofocar
Italiano
soffocare,
affogare,
asfissiare
Tedesco
ersticken.
allupíri , vrb rfl: allupriri,
allurpire,
allurpiri Definizione
su si betare che lupu, papare che lupu, aira
Sinonimi e contrari
afarcai,
allupiare 1,
botzicare,
ingolopire
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
se jetter sur la nourriture,
se gaver
Inglese
to throw oneself like a wolf,
to gulp down
Spagnolo
atracar,
hartar
Italiano
avventarsi come un lupo,
ingozzarsi
Tedesco
gierig essen.
alluscài , vrb: alluscare Definizione
fàere luscu, tzurpu in sensu morale puru, no bíere o cumprèndhere prus nudha de sa gana o disígiu de calecuna cosa (mescamente de fémina o de ómine) e fintzes po su bufóngiu a tropu; a logos, fintzes atzitzare is canes, pigare a boghes, alliare a ccn.
Sinonimi e contrari
alluscorare,
inganatzire,
insutzuligai,
suare
/
alliare
Frasi
dónnia borta chi intendit sa boxi de issa dhu fait alluscai
2.
su cane de catza, alluscadu, si at mannigadu su puzone chi at buscadu ◊ si li sunt alluscados sos canes no resessiat a si los catzare! ◊ a sa pitzinna si li est alluscadu su babbu e che l'at fata torrare a domo
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
aveugler
Inglese
to blind
Spagnolo
cegar (una pasión)
Italiano
allampare,
accecare per passióne amorósa
Tedesco
vor leidenschaftliche Liebe blind werden.