ambissionàre , vrb Definizione
bòllere lòmpere a un’iscopu
Etimo
spn.
Traduzioni
Francese
ambitionner
Inglese
to yearn for
Spagnolo
ambicionar
Italiano
ambire
Tedesco
erstreben.
amedhài, amedhàre, amedhàri , vrb: ammedhae,
ammedhai,
ammedhare,
gamedhare Definizione
betare a unu duos tàgios de bestiàmene, avesare is angiones a abbarrare impare cun is àteros, is pegos noos a abbarrare in su tàgiu totu a unu cun is àteros pegos, a connòschere su pastore; nau de gente, avesare a istare e abbarrare impare cun is àteros, a si connòschere e fàere amighéntzia; fintzes su ammeriare de su bestiàmene in su sole, candho su tàgiu (brebès) abbarrat totu impare a conca bàscia e coment'e po si fàere umbra
Sinonimi e contrari
abbamare,
acedhae,
aggamai,
aggrustare,
ammeschiare
| ctr.
iscamedhare,
stallai
Frasi
no semus soddisfatos in pienu sentza amedhare su nostru a s'anzenu ◊ ti mandho su cane: mantènelu presu finas a che l'àere ammedhadu (M.Porcu)◊ cussu est malu a ammedhare e no est teracu de nemos ◊ s'eréntzia dhu podit nai si ammedhu cun aremigus!
2.
amèdhadi su cane e as a bídere chi mancu ti apedhat ◊ at gastau sa vida in sartu e como est ammedhandhe a su traballu bidharesu
Traduzioni
Francese
socialiser
Inglese
to socialize
Spagnolo
socializar,
integrarse
Italiano
socializzare,
integrarsi
Tedesco
sozialisieren.
amegài, amegàre , vrb: ammegai,
ammegare,
megai Definizione
èssere apunta a…, acanta a…, èssere faendho
Frasi
bàsciu chi faint su giru de totu sa bidha, no amegant de ndi torrai (A.Garau)◊ sa zente amegat de betare fiores ca est passendhe su santu
2.
amegat ca est istenteriau fendi sa missa, ca nci ponit ora e mesu, gopai vicàriu
Traduzioni
Francese
être sur le point de…
Inglese
to be going to…
Spagnolo
estar a punto depara,
estar
Italiano
stare per…,
èssere nell'atto di…
Tedesco
im Begriff sein zu.
amenguài , vrb: ammenguai,
amminguare,
menguai* Definizione
fàere prus pagu, fàere torrare sa cantidade o sa mannària de una cosa, minimare sa fortza de calecuna cosa, bènnere mancu, fàere prus brandhu
Sinonimi e contrari
abasciai,
allatzicare,
arreduire,
emenguare,
ilminorigare,
immeltzare,
menguanare,
miminare,
minorai,
scimai,
torrae
/
abblandai
| ctr.
ammanniae,
annúnghere,
crèschere
Frasi
seus amenguendu su passu de sa vida ◊ sestadore sestat e cosidore ammínguat ◊ su frius est ammenguendi ◊ at própiu cincu minutus, pustis at ammenguau ◊ su matedu aménguat sa basca in s'istadi ◊ si fiat acatau ca su binu fiat ammenguendidhi
2.
dhi tocat de ammenguai su passu ca no nci dha fait
Traduzioni
Francese
réduire
Inglese
to diminish
Spagnolo
menguar
Italiano
ridurre,
diminuire
Tedesco
kürzen,
vermindern.
amicàre , vrb rfl: amigai,
amigare Definizione
fàere s'amiga, o s'amigu, nau de persona cojuada chi bivet cun àtera (cojuada o nono) che pobidhu cun pobidha, o fintzes bagadia chi si ponet cun àtera cojuada
Sinonimi e contrari
afancedhae,
afantare,
amicitziare,
ammestadai
Frasi
pro no mi èssere amicadu cun tecus no credas chi sia pentidu ◊ custa picioca si fiat amigada cun su Forasdenosu ◊ ci cun calecuna ses amigau ti depes cogiuare ◊ custu fit amigadu cun tantas féminas…◊ una fémina gatia e un'ómine si sont amicatos
Etimo
ctl., spn.
amigar(se)
Traduzioni
Francese
vivre en concubinage
Inglese
to find a mistress
Spagnolo
tener un amante
Italiano
farsi l'amante,
la concubina
Tedesco
einen Liebhaber haben.
amindài, amindhàre , vrb: aminnare,
ammendai,
ammendhare,
ammindae,
ammindai,
ammindhare,
amminnare,
mendhare 1 Definizione
betare a sa mindha, pònnere o portare su bestiàmene a pàschere in sa mindha, iscapare o lassare andhare is animales a pàschere, ma fintzes acapiare a fune longa unu síngulu animale po pàschere chentza s'istesiare
Sinonimi e contrari
apasciare
Frasi
no dhue iat unu cantu de minna pro amminnare s'àinu ◊ a nosu, is mamas nostas, si teniant amindadas e a funi cursa puru! ◊ una crapola nida andho a mi l'ammindhare…◊ amminda cussu pegus e dona cura de no dh'acapiae tropu a sucicu!
Traduzioni
Francese
paître
Inglese
to graze
Spagnolo
pastar,
pacer
Italiano
pàscere
Tedesco
weiden.
ammabetzài , vrb: ammaletzai,
ammaletzai,
ammeleciai,
ammelessai,
ammeletzai,
ammobetzai,
maletzai Definizione
fàere ammeletzos, impromítere calecuna cosa de malu
Sinonimi e contrari
afenetzare,
ammenetzare*,
assenetzare
Frasi
Gesús iat ammeletzau su dimóniu, tandu su dimóniu nci fut essiu e su piciochedhu fut sanau (Ev)◊ axiu tenenta ammelecendusí babbus nostus… a murrúngius e a cràcinus sartastis su treminaxu!
Traduzioni
Francese
menacer
Inglese
to threaten
Spagnolo
amenazar
Italiano
minacciare
Tedesco
androhen.
ammachiàe, ammachiài, ammachiàre, ammachiàri , vrb Definizione
fàere a macu, essire fora de sèi, no èssere giustu de conca; fàere dilliriare de su dolore, pigare o pèrdere su sentidu, dilliriare, pèrdere sa conca o fàere disatinos po una fémina o àtera cosa chi praghet meda
Sinonimi e contrari
abbaradhare,
ammacare*,
dischissiare,
fatzellare,
irbariare,
ischissiai,
issentire
Frasi
su soli faiat ammachiai cixaredhas e cucumeus in is istuas ◊ ma ita ti ses, ammachiendi, chi no trabballas?!
2.
ti ses ammachiau de cussa pitzoca e as resone: no bi ndhe at àtera prendha chi incantat che a issa ◊ portat is pius niedhus arrullaus chi faint ammachiai ◊ torramí su sentiru ca mi as ammachiau!
Traduzioni
Francese
devenir fou
Inglese
to go mad
Spagnolo
enloquecer
Italiano
ammattire
Tedesco
verrückt werden.
ammaciàe, ammaciài, ammaciàre, ammaciàri , vrb: ammanciai,
ammarciai,
maciare* Definizione
fàere marcos de diferente colore, màncias de brutore, mescamente de cosa chi no ndhe andhat; pònnere intzimia de maladia, de guastu, nàrrere cosas chi disonorant s'àteru, o fàere vilesas, male
Sinonimi e contrari
macrare,
tacai 1,
traschiare 1
| ctr.
smanciai
/
aciacai,
anneciare,
colpire,
inciacai,
tunconire
Frasi
s'arenada ammàciat s'arrobba ◊ eus ammaciau su muru de ollu ◊ ant ammanciau s'arrobba
2.
fillu miu, no ti ammancis de vilesas!
Traduzioni
Francese
tacher
Inglese
to stain
Spagnolo
manchar
Italiano
macchiare
Tedesco
beflecken.
ammacigài , vrb: ammaciucari,
ammaciugai,
maciugai* Definizione
pistare unu pagu, fàere a giúmburu, fàere pistadura
Sinonimi e contrari
abbugnai,
abburrutonare,
aggatare,
atzumbarare,
atzumbonare
Frasi
portamu is palas totu ammacigadas fortzendi paris, sentza de podi artziai (Maxia L.)◊ dh'iat donau una punta de pei a sa serra de sa camba e iat iscramiau frighendusí su tretu chi dh'iat ammaciugau ◊ soe benniu po ti ammaciucari
Traduzioni
Francese
écraser,
battre
Inglese
to bruise,
to crush
Spagnolo
abollar,
aplastar
Italiano
acciaccare,
pestare
Tedesco
treten auf.
ammaciociàe, ammaciociài , vrb Definizione
fàere a macióciu, pònnere prupas, crèschere
Sinonimi e contrari
imprupire
Frasi
Olghixedha… in cussu tempus gei fuit Olghixedha, ma immoi gei s'est ammaciociada!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
grossir,
engraisser
Inglese
to fatten
Spagnolo
engordar,
echar carnes
Italiano
diventar grasso,
impolpare
Tedesco
dick werden.
ammacionài , vrb: ammascionai,
ammatzonare,
matzonare Definizione
istare o pònnere cicios o crocaos coment’e allorigaos; su si pònnere che a su margiane (matzone), cuare, fàere che a su matzone
Sinonimi e contrari
aciunciulire,
acoconare,
acuculiare,
aculigionai,
acuculiedhare,
arruntzai
/
abbuare,
acuae,
acrodhare,
intanae,
istichire
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
être aux aguets
Inglese
to lie in wait
Spagnolo
acechar
Italiano
stare in agguato
Tedesco
auf der Lauer liegen.
ammaculiàre , vrb rfl Definizione
dormire, pigare sonnu
Sinonimi e contrari
abeliari,
aggalenare,
apisulinare,
assograi,
ingalenare
/
acalamai,
ammadainare
Frasi
mi so ammaculiadu in sa cadrea a tretos de ndhe rúere!
Traduzioni
Francese
s'assoupir
Inglese
to grow sleepy
Spagnolo
adormecer
Italiano
assopirsi
Tedesco
einschlummern.
ammadainàre , vrb: ammadoinnai,
ammadojai,
ammadughinare,
ammaduinare,
ammaudinare Definizione
fàere coment'e dormiu, coment'e mortu (de su male, de is cropos, de su sonnu, dormitóriu), leare o pèrdere is atuamentos
Sinonimi e contrari
abbalaucare,
abbanghelare,
ammaculiare,
ammodoinai,
ammoltighinare,
ammortèschere,
atolondrai,
immaidoinare,
ispantai,
scilibriri,
stolondrai
/
ammortie,
stramutiri
Frasi
pro bochire su batu, prima l'at ammaudinadu a fuste ◊ su sórighe in su sorigarzu innanti l'amus ammaudinadu sachedhèndhelu a forte e apustis betadu a sos batos
2.
ma cale drommidu: ammaudinadu fia! ◊ su fogu si ch'est ammaudinadu: cheret acontzu ◊ tota die a su faghe faghe, su pitzinnu, fintzas chi si ch'est ammaudinadu de su sonnu!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
assommer
Inglese
to shock
Spagnolo
aturdir
Italiano
tramortire
Tedesco
betäuben.
ammadassài, ammadassàre , vrb Definizione
fàere a madassa, atzola
Sinonimi e contrari
| ctr.
smadassai
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
mettre en écheveaux
Inglese
to wind into skeins
Spagnolo
aspar
Italiano
ammatassare
Tedesco
in Strähnen winden.
ammadredhàre , vrb: ammadrodhare,
ammodrodhare Definizione
coment'e fàere a madredhu
Sinonimi e contrari
ammassulare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
être vulgaire
Inglese
to be unbecoming
Spagnolo
volverse grosero
Italiano
èssere sguaiato
Tedesco
unmanierlich sein.
ammadricàre , vrb: ammadrigare,
matricare Definizione
pònnere sa madrighe, ammesturare su frammentu a sa farra po fàere su pane, su càgiu a su late po fàere su casu, po fàere su giodhu; isconciare, iscagiare coment'e frammentu (in s’abba); nau de su tempus, cambiare in bonu
Sinonimi e contrari
immardicare
/
irfàghere
Frasi
sas córbulas prenas de símula fint ammadricadas dae su sero ◊ su late no bi at ammadrigadu: fossis fit pagu su cragu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
mêler du levain,
fermenter
Inglese
to leaven,
to ferment
Spagnolo
leudar,
fermentar
Italiano
lievitare,
fermentare
Tedesco
aufgehen,
gären.
ammaduràe, ammadurài , vrb: ammadurare,
ammadurari,
ammarurai Definizione
fàere maduru, matucu, crèschere, essire mannu / ammadurare sos ogros, de ojos = isprapedhai is ogus, furriaidhus de innòi e de inní
Sinonimi e contrari
abbasolare,
abberare,
achiare,
ammaturicare,
ammíntere,
immadurire,
ingranire
Frasi
s'asciutori no lassat ammadurai is loris ◊ s'isermentu sèberat e ammadurat s'àghina ◊ su calore de s'istiu ammadurat su frutu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
grossir,
agrandir
Inglese
to enlarge
Spagnolo
engrosar,
ensanchar
Italiano
ingrossare,
ingrandire
Tedesco
vergrößern.
ammagagnàre, ammagangiài , vrb: magagnare* Definizione
fàere totu a maganzas, a màncias, guastu
Sinonimi e contrari
atufai,
guastare,
magunire,
marcitai
/
ammaladiai,
apuntorai,
atzacorare,
demare,
ilmaladiare,
inciacai,
tunconire
Frasi
ammagagnare su frutuàriu, su saludu
Traduzioni
Francese
abîmer,
gâcher
Inglese
to spoil,
to corrupt
Spagnolo
estropear,
corromper
Italiano
guastare,
corrómpere
Tedesco
verderben.
ammaghiàre , vrb: ammajae,
ammajai,
ammajare Definizione
pigare o acapiare cun is maias, ma pruschetotu nau po incantare cun sa bellesa, cun s'amore
Sinonimi e contrari
acisai,
afaturai,
ammaculare,
ammainai,
ammajarzare,
apungare,
imbrusciai
Frasi
o rosa delicada, mi as ammajadu cun sos risitos tuos delisciosos! ◊ cale vista no restat ammajada pro totu sas delíscias chi nos daet Deus?! (P.Serra)◊ est cun s'oju dae incantos ammajadu ◊ no si lassesit ammajare dae s'inzéniu sou ◊ sa fémina fit ammaghiada de issu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
fasciner,
ensorceler,
envoûter
Inglese
to charm
Spagnolo
encantar,
hechizar
Italiano
affascinare,
ammaliare
Tedesco
bezaubern.