ammanucài , vrb: ammanuncai,
ammanuncare,
manucai Definizione
tocare, istare totu tocandho, aprapudhandho, forrogandho cun is manos; aciapare pische, piscare, a manuda
Sinonimi e contrari
allosingiae,
apalpuzare,
aparpidare,
aplopodhare
/
afarrancae,
ammanutzare,
apodhicare,
cariedhare
Frasi
non boit a dh'ammanuncai su dotori de sa bidha ◊ cussa est fémina chi ant ammanucau medas! ◊ ndhe apo vidu ammanuncandhe in mesu de su cascaràmine in chirca de ràmine e de allumíniu
2.
su piciochedhu capatzu in s'arti de ammanucai cassàt su pisci cun is manus
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
palper,
tripoter
Inglese
to finger
Spagnolo
manosear,
sobar
Italiano
palpeggiare,
brancicare
Tedesco
befühlen,
betasten.
ammanutzàre, ammanuzàre , vrb: manuzare Definizione
pigare cun is manos cun pagu crabbu; aprapudhare, ammanucai, istare totu tocandho cun is manos
Sinonimi e contrari
afarrancae,
ammangiucai,
ammanucai,
apodhicare,
cariedhare
2.
bae ca a cussa zòvana no l'at ammanutzada mai neune!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
manier,
palper
Inglese
to handle
Spagnolo
manosear,
toquetear
Italiano
maneggiare,
palpare
Tedesco
bearbeiten,
betasten.
ammaraizàre , vrb: meraitzare Definizione
fàere o fàere provare meravíglia, ispantu
Sinonimi e contrari
abbajare,
ilmeravizare,
isbaudire,
ispantai
2.
s'abba fachiat un'arcu de chelu e isse bi lis ammustraiat ammaraizau
Traduzioni
Francese
étonner,
émerveiller
Inglese
to amaze
Spagnolo
maravillar
Italiano
meravigliare
Tedesco
verwundern.
ammarchidàre , vrb: marchidare Definizione
si narat de frutu bodhiu no bene bene lómpiu (pira, pirastu, superba, melaghidòngia) e lassau a lòmpere in domo, candho cumènciat a èssere bonu a papare: coment'e fàere a marcos (de pistadura), in su sensu de essire modhe de papare; nau de persona, abbasciare sa severidade, is pretesas, pònnere mente
Sinonimi e contrari
abbambagare,
ammodhiae
Frasi
sa pira de zerru est bona candho comintzat a ammarchidare ◊ sa superba candho ammàrchidat si faghet e càmbiat colore
2.
as a bídere chi za ammàrchidas si benis in manos mias! ◊ su tempus ammàrchidat a totugantos!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
assouplir,
amollir
Inglese
to soften
Spagnolo
ablandar
Italiano
ammorbidire
Tedesco
erweichen.
ammarigosàe, ammarigosài , vrb Definizione
fàghere rànchidu, marigosu
Sinonimi e contrari
amargai,
irranchidare
| ctr.
indrucai,
indruchire
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
rendre amer
Inglese
to make bitter
Spagnolo
volver amargo
Italiano
rèndere amaro
Tedesco
bitter machen.
ammarmurài , vrb: ammarmurare,
malmurare Definizione
ifridare meda e intostare de su fritu a tropu, agiummai coment'e fàere a màrmaru
Sinonimi e contrari
abbadherigare,
abbidhiritzai,
acancarronae,
ateterigare,
ingortigai,
inteterighedhare,
intostai
/
achirdinae,
agiatzare,
inteterighedhare,
astragare,
belare,
cancarai,
ghiaciai,
marmurizai
/
apedrare
Frasi
citi, ca ti at a ammarmurai su Signori! ◊ ses ammarmurendi de su frius
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
glacer,
geler,
pétrifier
Inglese
to petrify,
to chill
Spagnolo
petrificar,
aterirse
Italiano
agghiacciare,
impietrire
Tedesco
erstarren lassen.
ammarranàe, ammarranàre , vrb: marranare* Definizione
fàchere su derre, s’arranculupedhu, fàere pigare tzacu, fintzes pònnere su marranu, sa marrania, a unu
Sinonimi e contrari
ilmarranare
Traduzioni
Francese
défier
Inglese
to challenge
Spagnolo
desafiar,
retar
Italiano
sfidare
Tedesco
herausfordern.
ammarturàe, ammarturài, ammarturàre , vrb: ammarturiai,
ammarturiare,
marturare Definizione
orrúere a malàidu a tempos longos, màrtire, chentza ndhe pòdere sanare; nau cun arrennegu, abbarrare a tropu in letu, istare sèmpere crocau, chentza trebballare
Sinonimi e contrari
irmalaidare
Frasi
nos diamus ammarturiare labandhe a modhe in su ribu! ◊ aite isto in su letu, a mi ammarturare peus?! ◊ no si podiat movi poita de otu annus si fut ammarturau
2.
at fatu su letu e si nc'est ammarturada!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
demeurer infirme
Inglese
to fall ill for a long time
Spagnolo
enfermar de forma crónica
Italiano
ammalarsi a lungo
Tedesco
lange erkranken.
ammascarài , vrb Definizione
imbrutare de mascara, de tzintziedhu; arrennegare meda, fàere niedhu o pèrdere sa bisura po s'arrennegu: nau de su tempus, isconciare, fàere tempus malu
Sinonimi e contrari
intentiedhare
2.
si mi lassas ammascarai ti dh'ongu dèu, su tanti!…◊ dh'apu bia ammascarara…, fiat cosa de timi! ◊ candu si ammàscarat su mari, balla, gi est cosa de dhui acostai!…
3.
chi mi bit ammascarau, bai ca su piciochedhu nc'istupat debressi!
Etimo
ctl.
(en)mascarar
Traduzioni
Francese
se farder outrageusement
Inglese
to soil oneself,
to make up in an overdone way (oneself)
Spagnolo
repintarse,
enfadarse mucho
Italiano
imbrattarsi,
truccarsi in mòdo esagerato
Tedesco
sich übermäßig schminken.
ammascherài , vrb: mascarare* Definizione
bestire a màschera, divertire a carrasegare bestios a màschera; fàere fintas, passare po un'àteru o una cosa po un'àtera; nau de su tempus, fàere malu
Sinonimi e contrari
caratzare,
carotare,
trusare
/
bovare,
disfalsai
3.
si su tempus si ammàscherat, de innòi tocat a si fuiri!
Traduzioni
Francese
se déguiser
Inglese
to disguise oneself
Spagnolo
disfrazarse
Italiano
travestirsi
Tedesco
sich verkleiden.
ammasciàre , vrb: ammascrare Definizione
fàere a mascu; (nau de pegus fémina) ingrassare a tropu e rèndhere pagu a late
Sinonimi e contrari
ammascinare,
ammascronare
2.
sas berbeghes cherent maselladas primu chi si che ammascrent ◊ su late cheret tirau ca sinono sas crapas si ammascrant e s'irmalàdiant
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
masculiniser
Inglese
to masculinize
Spagnolo
masculinizar
Italiano
mascolinizzare
Tedesco
vermännlichen.
ammasedàe, ammasedài, ammasedàre, ammasedàri , vrb: ammaserai,
ammasessare,
ammasetare,
ammasetzare,
ammesetare,
masedai Definizione
fàere a masedu, torrare o essire masedu; foedhandho de gente, essire de cumportamentu prus ammedhosu, chi si lassat chistionare o acortzire de prus
Sinonimi e contrari
addonnare,
ammavelare,
domai
| ctr.
arestai,
assirbonae
Frasi
pro l'ammasetare l'at imbitzadu cun bucones licantzos ◊ cun sa bona manera si ammasetat onzi fera ◊ lupu e aes si ammasetant candho cantat isse
2.
abbratzadu mi apo sas peleas ammasetendhe sas malas ideas pro abbarrare in su caminu deretu (F.Dedola)◊ ammasedau in galera siat, cussu! ◊ aici etotu ammasereis cussus corus traitoris! ◊ mancari tirriosa, tue puru as ammasetzau! ◊ cussos reberdes tocat a dhos ammasetzare o cun sas bonas o cun sas malas!
Cognomi e Proverbi
prb:
si disígias ammasedai pigadí mulleri!
Etimo
ltn.
ad+ma(n)suetare
Traduzioni
Francese
apprivoiser
Inglese
to domesticate
Spagnolo
amansar,
domesticar
Italiano
ammansire,
addomesticare
Tedesco
zähmen.
ammassài , vrb: ammassare Definizione
arregòllere o fàere a muntone
Sinonimi e contrari
ammuntonae,
arremiarzare
2.
su trigu est ammassau prontu po nci dhu ghetai a is sacus
Traduzioni
Francese
amasser,
accumuler
Inglese
to amass
Spagnolo
amontonar
Italiano
ammassare
Tedesco
anhäufen.
ammassimàre , vrb Definizione
coment'e fàere massimosu, prus abbistu o atentu in su sensu de pònnere ancu, dúbbiu, in is cosas, de no si fidare a ogos serraos
Sinonimi e contrari
intrassire
Frasi
su pitzinnu l'at bene ammassimadu sa mama
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
devenir rusé
Inglese
to sharpen s.o.'s wits
Spagnolo
espabilar
Italiano
scaltrire
Tedesco
schlau machen,
schlau werden.
ammassulàre , vrb rfl Definizione
fàere a unu massule; istare totu coment'e allorigaos crocaos, istare chentza fàere, ammandronaos
Sinonimi e contrari
ammadredhare,
ammassudhare
2.
sa catedha fit ammassulada afaca a sa giaga faghindhe de sentinella
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
s'amasser,
se pelotonner
Inglese
to crowd together,
to curl up
Spagnolo
amontonarse,
acurrucarse
Italiano
ammassarsi,
raggomitolarsi
Tedesco
sich versammeln,
sich zusammenkauern.
ammasturài , vrb: ammesturai,
ammesturare,
ammisturai,
ammostuai,
ammosturai,
ammustuai,
mesturai* Definizione
betare a mesu o pònnere totu a unu cosas diferentes, morigare impare cosas diferentes: si narat fintzes de gente
Sinonimi e contrari
acabuciare,
ammeschiare,
ammesturiciare,
apasai,
misicare
| ctr.
chirrare,
sceberai
Frasi
candho sos fiados si ammisturant sunt malos a irbojare ◊ cussus bivint ammesturaus apari ◊ poita ti ammesturas cun genti fraitza?! ◊ cussus si bollint a solus, no ammasturant! ◊ is fotografias dhas apu ammustuadas ◊ su fumu si est ammasturendi cun s'àiri ◊ seu contràriu a nci ammesturai is féminas in custas cosas!◊ ant ammustuau nuxi noa e nuxi bècia
Traduzioni
Francese
mixtionner
Inglese
to mix
Spagnolo
mezclar
Italiano
misturare,
mescolare,
frammischiare
Tedesco
mischen,
vermischen.
ammaticorgiàre , vrb: ammaticorjare Definizione
malatratare, fàere male o dannu a cosas o a gente
Sinonimi e contrari
atrasetare,
bistrasciare,
malatratai
Frasi
su monte est ammaticorjau dae sas màchinas
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
maltraiter
Inglese
to ill-treat
Spagnolo
maltratar
Italiano
maltrattare
Tedesco
mißhandeln.
ammatucàe, ammatucài , vrb Definizione
fàere a matucu, a mannu, fintzes fàere crèschere
Sinonimi e contrari
crèschere,
immannitare
Frasi
immoi, candu ammatucant dhis còmporant su motorinu, a is fillus! ◊ a piticu fut donau a su giogu, ma comenti est ammatuchendi est prus sériu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
grandir,
bien pousser (fam.)
Inglese
to grow up
Spagnolo
crecer de edad
Italiano
divenir grandicèllo
Tedesco
halb erwachsen werden.
ammatutzàre , vrb Definizione
fàere a mata, nau de matedu; bogare o segare is tupas aprontandho sa terra po dh'arare
Sinonimi e contrari
immatai,
innetiare,
irrascare,
ismatutzare,
ispatare,
matai,
scrachirai
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
déboiser,
dégarnir un terrain des buissons
Inglese
to take bushs off
Spagnolo
podar,
desbrozar
Italiano
decespugliare
Tedesco
Gestrüpp entfernen.