ammischinài , vrb: ammischinare Definizione
fàere, ammostare o cunsiderare mischinu a ccn. a manera chi is àteros ndhe tèngiant làstima; crèdere o cunsiderare a unu peus o prus pagu de su chi est
Sinonimi e contrari
allastimai,
apibiare
Frasi
est ca s'est ammischinadu, sinono li fint corpendhe puru ◊ ammischinendusidhoi iat cumentzau a dhi nai: Caridadi! Tengat caridadi! (M.Porru)◊ dèu dh'ammischinamu, pensendi chi trabballàt tropu!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
plaindre,
sous-estimer
Inglese
to ask for symphaty,
to undervalue
Spagnolo
mover a compasión,
subestimar
Italiano
chièdere comprensióne,
compassióne,
sottovalutare
Tedesco
um Verständnis bitten,
Mitleid bitten,
unterschätzen.
ammiseràe, ammiseràre, ammiseràri , vrb Definizione
bènnere in bisóngiu, fàere a pòberu
Sinonimi e contrari
acuculiare 1,
aframicare,
aframicosare,
apedhitzonai,
impoberai,
impoburitai
| ctr.
inrichire
Frasi
e ite orobbona, a s'edade tua a t'ammiserare che grodho!…◊ che a tie, conchedha, meda zente la finit avilida, ammiserada ◊ a tie, zorronaderi ammiseradu, ti dant apena unu vucone!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
appauvrir
Inglese
to impoverish
Spagnolo
empobrecer
Italiano
immiserire
Tedesco
verarmen.
ammítere, ammíti , vrb: ammítiri Definizione
atrogare, cunfirmare in calecuna manera su chi dhi funt betandho o acusandho, a unu; arrecire, o pigare a unu a calecunu logu o impreu; èssere de acórdiu, lassare fàere
Sinonimi e contrari
addulgare,
ammitire,
atorgare,
avriare 1,
cufessare
/
leai,
picare
/
adduire
| ctr.
denegare,
necare
3.
mi boliant fai su trapiantu, ma no apu ammítiu
Traduzioni
Francese
admettre,
reconnaître
Inglese
to admit
Spagnolo
admitir
Italiano
amméttere,
accettare
Tedesco
zugeben.
ammobbigliàre , vrb Definizione
pònnere sa mobbília a una domo, a un'aposentu
Sinonimi e contrari
alasciai
Traduzioni
Francese
meubler
Inglese
to furnish
Spagnolo
amueblar
Italiano
ammobiliare
Tedesco
einrichten.
ammodernàre , vrb: modernai Definizione
fàere modernu, comente si costumat in is tempos presentes
Traduzioni
Francese
moderniser
Inglese
to modernize
Spagnolo
modernizar
Italiano
ammodernare
Tedesco
modernisieren.
ammodhiàe, ammodhiài , vrb: ammodhiari,
ammodhicare,
ammodhigare Definizione
essire o fàere essire modhe una cosa, fàere pèrdere sa duresa, fàere pèrdere fortza, fàere sentire làstima, piedade, amore; betare a mesu de s'abba, pònnere in abba meda, o àteru deasi, isciúndhere meda; suíghere meda sa pasta po essire su pane bene pesau; allentare, lassare andhare una cosa chi si portat tirandho o tirada
Sinonimi e contrari
abblandai,
ammarchidare,
ammasedae,
arremodhai
/
atiernare
/
abbutzare 1,
aciufae,
afoxai,
impigliai,
impogiare,
infoxai
/
apungiai
/
alfusciai,
ammollai,
rèndhere 1
| ctr.
indurae,
intostai,
intostoinare
/
bocare
Modi di dire
csn:
ammodhigàresi de su risu = abbadherigàresi de su ríere a meda, no si rèzere de su risu; ammodhigàresi de su dolore = dimajai; ammodhiai is dentis = acorriare; ammodhiai su coru = tènnere dolu, fàghere proare dolu, impudu e gai; ammodhigare a mata (o fintzas solu "ammodhigare" faedhendhe de su andhare de su corpus) = fàghere su ledàmine modhe, fintzas a iscurrentza
Frasi
su zuncu sicu si ammódhigat in s'abba ◊ cheret chi sas abbas ammódhighent sa terra pro l'arare ◊ su corru s'iscaldit in sa furrera pro l'ammodhigare ◊ cussa cosa de cantu est sica mancu coghindhe bi ammódhigat!
2.
si ammodhicabat ca no resessiat a isòrbere su tropeju ◊ su predicadori a boxi manna su coru ammódhiat de su pecadori (S.A.Spano)◊ seu totu ammodhiau a cambas ca seu timendi ◊ po ti donai vantu, ammodhiadha s'ischina! ◊ trinta meses pretzisos de presone mi l'at fatu su coro ammodhigare!…(B.Falconi)◊ sa timoria de mòrrere no li at ammodhicau sa malesa ◊ sa pruna crua ammódhiat is dentis ◊ cudhe pariat un'amoratu e a issas si lis fit amodhicanne su sentitu ◊ si no mànigo mi ammódhigo dae su fàmine!
3.
che at ammodhigadu s'anca in su ludu ◊ ammodhigachela, sa robba, pro che li andhare sa muga samunendhe!
4.
fiant cun cudha manta a chini tiràt e a chini ammodhiàt, ariseu!
Etimo
ltn.
ad mollicare
Traduzioni
Francese
assouplir,
amollir,
détremper,
submerger
Inglese
to soften,
to put to soak,
to submerge
Spagnolo
ablandar,
enternecer,
remojar
Italiano
ammorbidire,
intenerire,
immèrgere,
sommèrgere
Tedesco
erweichen,
besänftigen,
tauchen,
unter Wasser setzen.
ammodhocàre , vrb Definizione
fàere a modhoca, a ludu
Sinonimi e contrari
abbenatzai,
alludratzare,
alludrinae,
illudratzare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
crotter,
envaser
Inglese
to make muddy,
to muddy
Spagnolo
enlodar
Italiano
infangare,
impantanare
Tedesco
mit Kot beschmutzen.
ammodoinài , vrb: ammuduinare,
modoinai Definizione
fàere o istare coment'e dormiu, pigare o pèrdere is atuamentos, sa memória
Sinonimi e contrari
abbalaucare,
ammadainare,
asturdire,
atontonare,
immaidoinare,
immaudinare,
scilibriri,
stolondrai,
stontonai 1
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
perdre la mémoire
Inglese
to lose one's memory
Spagnolo
perder la memoria
Italiano
smemorare
Tedesco
das Gedächtnis verlieren.
ammoinài , vrb: ammoniare,
ammuinae,
ammuinai,
ammuinare 1,
amuinai Definizione
fàere muina, genia de sonu, de moida coment'e de abes o fintzes de gente foedhandho a boghighedha bàscia, giare ifadu, fàere sa conca che casidhu a unu in crica de dhu cumbínchere a calecuna cosa / ammuinare sos calbedhos = cufúndhere sas ideas
Sinonimi e contrari
afastidiai,
annischissai,
ifadare,
pibincai
/
imbirdiolare,
imbuvonare,
improsae,
incapiare
Frasi
ammuinada dae su caldu e múmulas de chígula ti drommias
Etimo
spn.
amohinar
Traduzioni
Francese
ennuyer,
embobiner
Inglese
to annoy,
to cheat
Spagnolo
molestar,
embaucar
Italiano
annoiare,
infastidire,
abbindolare
Tedesco
langweilen,
belästigen,
betrügen.
ammolàre , vrb Definizione
fàere una pedra a mola de molinu; fàere a mola, ingrussare in s’arraighina, nau de erbas e tupas, e de sa carre in su sensu de fàere a gurone, betare o crèschere in tita (nau de animale fémina candho est acanta a angiare); cuare in calecuna mola de matedu, fintzes pònnere asuta de calecuna mata in s'umbra comente faet su bestiàmene, pinnigare o aunire totu impare
Sinonimi e contrari
afundhare 1
/
abbusare 1,
ammagare,
atupare,
intupai
Frasi
s'antunna est ammolada ◊ sas berbeghes zughent sa tita ammolada ◊ bi at raighina de s'àrbure chi si ammolat
2.
sas berbeghes si sunt ammoladas meriendhe
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
enjaler
Inglese
to tie to the anchor stock
Spagnolo
hacer una muela,
encepar
Italiano
acceppare
Tedesco
einen Anker stocken.
ammolentài, ammolentàre , vrb Definizione
fàere a sa manera de is àinos, fàere a molente de cumportamentu, manera de fàere grussera e pagu abbista; pigare una molentada o imbriaghera
Sinonimi e contrari
abburricai
2.
ogni cane polítigu, ammolentadu, presentat una lege istúpida cantu a isse!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
devenir ignorant
Inglese
to drow dull
Spagnolo
portarse como un burro
Italiano
inasinire
Tedesco
verdummen.
ammoltighinàre , vrb: ammoltixinare,
ammortichinzare,
ammortighinare,
ammortisinae,
ammortisinare,
ammortixinai,
ammortosinare,
ammortoxinai,
ammotroxinai,
ammurtixinare,
mortoxinai Definizione
miminare sa capacidade chi tenent is sentidos de si acatare de is cosas, de cumprèndhere, de atinare; abbrandhare o istudare is passiones, is dolores, sa fortza (po immarritzone)/ ammortixinare su fogu = abbacare sa fràmula, minimare su fogu, istudare
Sinonimi e contrari
allacare 1,
allagorjare,
ammadainare,
ammartusinare,
ammasanae,
ammortèschere,
ammortiare,
ammortogliare,
ammustèlchere,
iltudare,
imbortighinare
| ctr.
abbiatzai,
abbiorare
Frasi
sa prendha chi tantu mi amaiat in cust'umbra frisca mi ammortixinaiat sas ispinas
2.
sas túrtures pro sa professone no depiant èssere nen tropu ammortighinzadas nen tropu ispavillas ◊ faghiat vida trista e ammortisinada ◊ che braxa coberta de chixina paret ammortixinada ◊ issa est ammortighinada e sa fiza b'isfrigatzat un'impiastru de erbas in sas ancas arganadas
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
atténuer,
amortir,
engourdir,
anesthésier
Inglese
to make torpid,
to shade,
to anaesthetize
Spagnolo
amortiguar
Italiano
smorzare,
intorpidire,
ammosciare,
anestetizzare
Tedesco
dämpfen,
gefühllos machen,
anästhetisieren.
ammonestài , vrb: ammonestare,
ammuneltare,
manastai Definizione
giare avertimentos
Sinonimi e contrari
apretzetai,
atibbai,
avertire,
cossizare
Frasi
bos ammonesto e avrinco: atentos a cussos, no bos betent sa franca! (Limbudu)◊ sas aeras niedhas ammonestant minetendhe temporadas ◊ sa religione ammunestat a tènnere fide, ispera e caridade
Etimo
spn.
amonestar
Traduzioni
Francese
admonester
Inglese
to warn
Spagnolo
prevenir
Italiano
ammonire
Tedesco
warnen.
ammonincàre , vrb Definizione
fàere a sa manera de is monincas (martinicas), chi faent su chi bient faendho, fàere a moninca
Frasi
nos ant ammonincadu a faedhare in italianu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
singer,
plagier
Inglese
to ape,
to plagiarize
Spagnolo
remedar,
plagiar
Italiano
scimmiottare,
plagiare
Tedesco
nachahmen,
plagiieren.
ammontàre 1 , vrb: ammuntai,
ammuntare,
ammutare Definizione
pònnere cosa apitzu po carragiare; nau de su sole, fintzes intrare o cuare in s’orizonte / ammuntare su chelu a trudha = bolli fai una cosa chi… no fait!
Sinonimi e contrari
ammantai,
cuguzare,
imbusciae,
neulare
/
covacare
| ctr.
iscucuzare,
iscugudhai,
ismuntare
Frasi
custa losa ammuntat sos restos de unu frade ◊ fit totu ammuntau in su mantedhu ◊ daghi faghiat fritu si ammuntiat una manta in codhos ◊ sa domita est ammuntada cun téula ◊ sa lughe no si atzendhet pro l'ammuntare! ◊ los at ammuntados s'umbra de una nue ◊ tia Maria si che ammontat s'isciallu e ch'essit ◊ su nie ammontat sa pastura
2.
si nchi ammuntat su soi ◊ s'aera si ammuntat de nues ◊ su runzone fuit ammuntadu de s'assunzighedha ◊ apo a bènnere a ti ammuntare de carignos ◊ una lughe los at ammuntados
Traduzioni
Francese
couvrir
Inglese
to cover
Spagnolo
cubrir,
tapar
Italiano
coprire
Tedesco
bedecken.
ammóntu , nm: ammuntu Definizione
su ammontare; calesiògiat cosa chi serbit po carragiare, a bestire / cotzare sos ammuntos in su letu = pinnigare sos oros a parte de fora, a s'ala de cabita
Sinonimi e contrari
afiagnu,
ammantu,
assacarru,
carrarzura,
coguzu,
cucutzura,
cugutzadorza
Frasi
a su piciochedhu ndhe dhi leat is ammontos po ndhe dhu fàere pesare! ◊ si est imboligau menzus in sos ammuntos e torrau a ormire ◊ a Cristos l'ant postu in sa rughe sen'ammuntu ◊ falaiat su lentore e deo sen'ammuntu! ◊ sa pinneta giughiat s'ammuntu de fenu e sida
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
couverture,
tout ce qui sert à couvrir
Inglese
everything useful to cover
Spagnolo
ropa
Italiano
tutto ciò che serve per coprire,
vestiàrio
Tedesco
Kleiderbestand.
ammoràre , vrb: amorai,
amurai Definizione
totu su chi duos faent de bonu s'unu po s'àteru, ómine e fémina, candho funt isposos e s'istimant cun s'idea de si cojuare; betare istima a unu, a una, cricare, èssere sèmpere impare
Sinonimi e contrari
fastigiai
/
abbaradhare,
abbelare,
imbelare,
inamorai,
indeosare,
ingeniai
Frasi
oe comente fato a ti amorare? ◊ no ses menzus tue de sa chi so amorandhe ◊ sos tempos bellos si che sunt colados umpare chin su tempus de ammorare! ◊ bastat chi dh'amorit po dh'isposai, cussa dhu càrrigat de dinai puru!
2.
totu sos chi la bident si ndhe ammorant de cantu atraet s'ermosura sua ◊ prite ti amoras, ca no cherjo a tie?!
Terminologia scientifica
ssl
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
être fiancés,
s'engager par une promesse de mariage
Inglese
to be connected with
Spagnolo
ser novios,
llevarse bien con alguien
Italiano
avére una relazióne d'amóre,
èssere fidanzati
Tedesco
ein Liebesverhältnis unterhalten,
verlobt sein.
ammoratzàre , vrb: amoraciai Definizione
cricare féminas (o ómines) ma chentza intentziones sérias, èssere a candho cun s'una a candho cun s'àtera, ma amoraciai est fintzes èssere in fastígius
Sinonimi e contrari
alleporedhare,
fastigiai
Frasi
totus de tui mi portant isceda cun s’unu e cun s’àteru de amoraciai (Ant.Porceddu)
2.
cussu amoraciàt cun is ogus e cun is fuedhus cun sa sorri de su predi e apustis dh'at domandada puru
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
flirter
Inglese
to flirt
Spagnolo
ligar,
flirtear
Italiano
amoreggiare
Tedesco
liebeln.
ammoriscài , vrb Definizione
fàere de colore niedhudu, regotu, su colore chi giaet a sa carrítzia su sole a meda
Sinonimi e contrari
abburare,
acotilai,
anniedhigai,
inniedhigai,
recòghere
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
noircir,
brunir
Inglese
to get tanned
Spagnolo
broncear
Italiano
abbronzire
Tedesco
gebräunt werden.
ammortiàre , vrb Definizione
immadoinare, unu pagu coment'e istudare, igragalare, abbrandhare
Sinonimi e contrari
ammadainare,
ammoltighinare,
iltudare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
atténuer,
amortir,
éteindre
Inglese
to estinguish
Spagnolo
amortiguar
Italiano
smorzare,
estìnguere
Tedesco
dämpfen,
löschen.