ammischinài , vrb: ammischinare Definitzione
fàere, ammostare o cunsiderare mischinu a ccn. a manera chi is àteros ndhe tèngiant làstima; crèdere o cunsiderare a unu peus o prus pagu de su chi est
Sinònimos e contràrios
allastimai,
apibiare
Frases
est ca s'est ammischinadu, sinono li fint corpendhe puru ◊ ammischinendusidhoi iat cumentzau a dhi nai: Caridadi! Tengat caridadi! (M.Porru)◊ dèu dh'ammischinamu, pensendi chi trabballàt tropu!
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
plaindre,
sous-estimer
Ingresu
to ask for symphaty,
to undervalue
Ispagnolu
mover a compasión,
subestimar
Italianu
chièdere comprensióne,
compassióne,
sottovalutare
Tedescu
um Verständnis bitten,
Mitleid bitten,
unterschätzen.
ammiseràe, ammiseràre, ammiseràri , vrb Definitzione
bènnere in bisóngiu, fàere a pòberu
Sinònimos e contràrios
acuculiare 1,
aframicare,
aframicosare,
apedhitzonai,
impoberai,
impoburitai
| ctr.
inrichire
Frases
e ite orobbona, a s'edade tua a t'ammiserare che grodho!…◊ che a tie, conchedha, meda zente la finit avilida, ammiserada ◊ a tie, zorronaderi ammiseradu, ti dant apena unu vucone!
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
appauvrir
Ingresu
to impoverish
Ispagnolu
empobrecer
Italianu
immiserire
Tedescu
verarmen.
ammítere, ammíti , vrb: ammítiri Definitzione
atrogare, cunfirmare in calecuna manera su chi dhi funt betandho o acusandho, a unu; arrecire, o pigare a unu a calecunu logu o impreu; èssere de acórdiu, lassare fàere
Sinònimos e contràrios
addulgare,
ammitire,
atorgare,
avriare 1,
cufessare
/
leai,
picare
/
adduire
| ctr.
denegare,
necare
3.
mi boliant fai su trapiantu, ma no apu ammítiu
Tradutziones
Frantzesu
admettre,
reconnaître
Ingresu
to admit
Ispagnolu
admitir
Italianu
amméttere,
accettare
Tedescu
zugeben.
ammobbigliàre , vrb Definitzione
pònnere sa mobbília a una domo, a un'aposentu
Sinònimos e contràrios
alasciai
Tradutziones
Frantzesu
meubler
Ingresu
to furnish
Ispagnolu
amueblar
Italianu
ammobiliare
Tedescu
einrichten.
ammodernàre , vrb: modernai Definitzione
fàere modernu, comente si costumat in is tempos presentes
Tradutziones
Frantzesu
moderniser
Ingresu
to modernize
Ispagnolu
modernizar
Italianu
ammodernare
Tedescu
modernisieren.
ammodhiàe, ammodhiài , vrb: ammodhiari,
ammodhicare,
ammodhigare Definitzione
essire o fàere essire modhe una cosa, fàere pèrdere sa duresa, fàere pèrdere fortza, fàere sentire làstima, piedade, amore; betare a mesu de s'abba, pònnere in abba meda, o àteru deasi, isciúndhere meda; suíghere meda sa pasta po essire su pane bene pesau; allentare, lassare andhare una cosa chi si portat tirandho o tirada
Sinònimos e contràrios
abblandai,
ammarchidare,
ammasedae,
arremodhai
/
atiernare
/
abbutzare 1,
aciufae,
afoxai,
impigliai,
impogiare,
infoxai
/
apungiai
/
alfusciai,
ammollai,
rèndhere 1
| ctr.
indurae,
intostai,
intostoinare
/
bocare
Maneras de nàrrere
csn:
ammodhigàresi de su risu = abbadherigàresi de su ríere a meda, no si rèzere de su risu; ammodhigàresi de su dolore = dimajai; ammodhiai is dentis = acorriare; ammodhiai su coru = tènnere dolu, fàghere proare dolu, impudu e gai; ammodhigare a mata (o fintzas solu "ammodhigare" faedhendhe de su andhare de su corpus) = fàghere su ledàmine modhe, fintzas a iscurrentza
Frases
su zuncu sicu si ammódhigat in s'abba ◊ cheret chi sas abbas ammódhighent sa terra pro l'arare ◊ su corru s'iscaldit in sa furrera pro l'ammodhigare ◊ cussa cosa de cantu est sica mancu coghindhe bi ammódhigat!
2.
si ammodhicabat ca no resessiat a isòrbere su tropeju ◊ su predicadori a boxi manna su coru ammódhiat de su pecadori (S.A.Spano)◊ seu totu ammodhiau a cambas ca seu timendi ◊ po ti donai vantu, ammodhiadha s'ischina! ◊ trinta meses pretzisos de presone mi l'at fatu su coro ammodhigare!…(B.Falconi)◊ sa timoria de mòrrere no li at ammodhicau sa malesa ◊ sa pruna crua ammódhiat is dentis ◊ cudhe pariat un'amoratu e a issas si lis fit amodhicanne su sentitu ◊ si no mànigo mi ammódhigo dae su fàmine!
3.
che at ammodhigadu s'anca in su ludu ◊ ammodhigachela, sa robba, pro che li andhare sa muga samunendhe!
4.
fiant cun cudha manta a chini tiràt e a chini ammodhiàt, ariseu!
Ètimu
ltn.
ad mollicare
Tradutziones
Frantzesu
assouplir,
amollir,
détremper,
submerger
Ingresu
to soften,
to put to soak,
to submerge
Ispagnolu
ablandar,
enternecer,
remojar
Italianu
ammorbidire,
intenerire,
immèrgere,
sommèrgere
Tedescu
erweichen,
besänftigen,
tauchen,
unter Wasser setzen.
ammodhocàre , vrb Definitzione
fàere a modhoca, a ludu
Sinònimos e contràrios
abbenatzai,
alludratzare,
alludrinae,
illudratzare
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
crotter,
envaser
Ingresu
to make muddy,
to muddy
Ispagnolu
enlodar
Italianu
infangare,
impantanare
Tedescu
mit Kot beschmutzen.
ammodoinài , vrb: ammuduinare,
modoinai Definitzione
fàere o istare coment'e dormiu, pigare o pèrdere is atuamentos, sa memória
Sinònimos e contràrios
abbalaucare,
ammadainare,
asturdire,
atontonare,
immaidoinare,
immaudinare,
scilibriri,
stolondrai,
stontonai 1
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
perdre la mémoire
Ingresu
to lose one's memory
Ispagnolu
perder la memoria
Italianu
smemorare
Tedescu
das Gedächtnis verlieren.
ammoinài , vrb: ammoniare,
ammuinae,
ammuinai,
ammuinare 1,
amuinai Definitzione
fàere muina, genia de sonu, de moida coment'e de abes o fintzes de gente foedhandho a boghighedha bàscia, giare ifadu, fàere sa conca che casidhu a unu in crica de dhu cumbínchere a calecuna cosa / ammuinare sos calbedhos = cufúndhere sas ideas
Sinònimos e contràrios
afastidiai,
annischissai,
ifadare,
pibincai
/
imbirdiolare,
imbuvonare,
improsae,
incapiare
Frases
ammuinada dae su caldu e múmulas de chígula ti drommias
Ètimu
spn.
amohinar
Tradutziones
Frantzesu
ennuyer,
embobiner
Ingresu
to annoy,
to cheat
Ispagnolu
molestar,
embaucar
Italianu
annoiare,
infastidire,
abbindolare
Tedescu
langweilen,
belästigen,
betrügen.
ammolàre , vrb Definitzione
fàere una pedra a mola de molinu; fàere a mola, ingrussare in s’arraighina, nau de erbas e tupas, e de sa carre in su sensu de fàere a gurone, betare o crèschere in tita (nau de animale fémina candho est acanta a angiare); cuare in calecuna mola de matedu, fintzes pònnere asuta de calecuna mata in s'umbra comente faet su bestiàmene, pinnigare o aunire totu impare
Sinònimos e contràrios
afundhare 1
/
abbusare 1,
ammagare,
atupare,
intupai
Frases
s'antunna est ammolada ◊ sas berbeghes zughent sa tita ammolada ◊ bi at raighina de s'àrbure chi si ammolat
2.
sas berbeghes si sunt ammoladas meriendhe
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
enjaler
Ingresu
to tie to the anchor stock
Ispagnolu
hacer una muela,
encepar
Italianu
acceppare
Tedescu
einen Anker stocken.
ammolentài, ammolentàre , vrb Definitzione
fàere a sa manera de is àinos, fàere a molente de cumportamentu, manera de fàere grussera e pagu abbista; pigare una molentada o imbriaghera
Sinònimos e contràrios
abburricai
2.
ogni cane polítigu, ammolentadu, presentat una lege istúpida cantu a isse!
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
devenir ignorant
Ingresu
to drow dull
Ispagnolu
portarse como un burro
Italianu
inasinire
Tedescu
verdummen.
ammoltighinàre , vrb: ammoltixinare,
ammortichinzare,
ammortighinare,
ammortisinae,
ammortisinare,
ammortixinai,
ammortosinare,
ammortoxinai,
ammotroxinai,
ammurtixinare,
mortoxinai Definitzione
miminare sa capacidade chi tenent is sentidos de si acatare de is cosas, de cumprèndhere, de atinare; abbrandhare o istudare is passiones, is dolores, sa fortza (po immarritzone)/ ammortixinare su fogu = abbacare sa fràmula, minimare su fogu, istudare
Sinònimos e contràrios
allacare 1,
allagorjare,
ammadainare,
ammartusinare,
ammasanae,
ammortèschere,
ammortiare,
ammortogliare,
ammustèlchere,
iltudare,
imbortighinare
| ctr.
abbiatzai,
abbiorare
Frases
sa prendha chi tantu mi amaiat in cust'umbra frisca mi ammortixinaiat sas ispinas
2.
sas túrtures pro sa professone no depiant èssere nen tropu ammortighinzadas nen tropu ispavillas ◊ faghiat vida trista e ammortisinada ◊ che braxa coberta de chixina paret ammortixinada ◊ issa est ammortighinada e sa fiza b'isfrigatzat un'impiastru de erbas in sas ancas arganadas
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
atténuer,
amortir,
engourdir,
anesthésier
Ingresu
to make torpid,
to shade,
to anaesthetize
Ispagnolu
amortiguar
Italianu
smorzare,
intorpidire,
ammosciare,
anestetizzare
Tedescu
dämpfen,
gefühllos machen,
anästhetisieren.
ammonestài , vrb: ammonestare,
ammuneltare,
manastai Definitzione
giare avertimentos
Sinònimos e contràrios
apretzetai,
atibbai,
avertire,
cossizare
Frases
bos ammonesto e avrinco: atentos a cussos, no bos betent sa franca! (Limbudu)◊ sas aeras niedhas ammonestant minetendhe temporadas ◊ sa religione ammunestat a tènnere fide, ispera e caridade
Ètimu
spn.
amonestar
Tradutziones
Frantzesu
admonester
Ingresu
to warn
Ispagnolu
prevenir
Italianu
ammonire
Tedescu
warnen.
ammonincàre , vrb Definitzione
fàere a sa manera de is monincas (martinicas), chi faent su chi bient faendho, fàere a moninca
Frases
nos ant ammonincadu a faedhare in italianu
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
singer,
plagier
Ingresu
to ape,
to plagiarize
Ispagnolu
remedar,
plagiar
Italianu
scimmiottare,
plagiare
Tedescu
nachahmen,
plagiieren.
ammontàre 1 , vrb: ammuntai,
ammuntare,
ammutare Definitzione
pònnere cosa apitzu po carragiare; nau de su sole, fintzes intrare o cuare in s’orizonte / ammuntare su chelu a trudha = bolli fai una cosa chi… no fait!
Sinònimos e contràrios
ammantai,
cuguzare,
imbusciae,
neulare
/
covacare
| ctr.
iscucuzare,
iscugudhai,
ismuntare
Frases
custa losa ammuntat sos restos de unu frade ◊ fit totu ammuntau in su mantedhu ◊ daghi faghiat fritu si ammuntiat una manta in codhos ◊ sa domita est ammuntada cun téula ◊ sa lughe no si atzendhet pro l'ammuntare! ◊ los at ammuntados s'umbra de una nue ◊ tia Maria si che ammontat s'isciallu e ch'essit ◊ su nie ammontat sa pastura
2.
si nchi ammuntat su soi ◊ s'aera si ammuntat de nues ◊ su runzone fuit ammuntadu de s'assunzighedha ◊ apo a bènnere a ti ammuntare de carignos ◊ una lughe los at ammuntados
Tradutziones
Frantzesu
couvrir
Ingresu
to cover
Ispagnolu
cubrir,
tapar
Italianu
coprire
Tedescu
bedecken.
ammóntu , nm: ammuntu Definitzione
su ammontare; calesiògiat cosa chi serbit po carragiare, a bestire / cotzare sos ammuntos in su letu = pinnigare sos oros a parte de fora, a s'ala de cabita
Sinònimos e contràrios
afiagnu,
ammantu,
assacarru,
carrarzura,
coguzu,
cucutzura,
cugutzadorza
Frases
a su piciochedhu ndhe dhi leat is ammontos po ndhe dhu fàere pesare! ◊ si est imboligau menzus in sos ammuntos e torrau a ormire ◊ a Cristos l'ant postu in sa rughe sen'ammuntu ◊ falaiat su lentore e deo sen'ammuntu! ◊ sa pinneta giughiat s'ammuntu de fenu e sida
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
couverture,
tout ce qui sert à couvrir
Ingresu
everything useful to cover
Ispagnolu
ropa
Italianu
tutto ciò che serve per coprire,
vestiàrio
Tedescu
Kleiderbestand.
ammoràre , vrb: amorai,
amurai Definitzione
totu su chi duos faent de bonu s'unu po s'àteru, ómine e fémina, candho funt isposos e s'istimant cun s'idea de si cojuare; betare istima a unu, a una, cricare, èssere sèmpere impare
Sinònimos e contràrios
fastigiai
/
abbaradhare,
abbelare,
imbelare,
inamorai,
indeosare,
ingeniai
Frases
oe comente fato a ti amorare? ◊ no ses menzus tue de sa chi so amorandhe ◊ sos tempos bellos si che sunt colados umpare chin su tempus de ammorare! ◊ bastat chi dh'amorit po dh'isposai, cussa dhu càrrigat de dinai puru!
2.
totu sos chi la bident si ndhe ammorant de cantu atraet s'ermosura sua ◊ prite ti amoras, ca no cherjo a tie?!
Terminologia iscientìfica
ssl
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
être fiancés,
s'engager par une promesse de mariage
Ingresu
to be connected with
Ispagnolu
ser novios,
llevarse bien con alguien
Italianu
avére una relazióne d'amóre,
èssere fidanzati
Tedescu
ein Liebesverhältnis unterhalten,
verlobt sein.
ammoratzàre , vrb: amoraciai Definitzione
cricare féminas (o ómines) ma chentza intentziones sérias, èssere a candho cun s'una a candho cun s'àtera, ma amoraciai est fintzes èssere in fastígius
Sinònimos e contràrios
alleporedhare,
fastigiai
Frases
totus de tui mi portant isceda cun s’unu e cun s’àteru de amoraciai (Ant.Porceddu)
2.
cussu amoraciàt cun is ogus e cun is fuedhus cun sa sorri de su predi e apustis dh'at domandada puru
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
flirter
Ingresu
to flirt
Ispagnolu
ligar,
flirtear
Italianu
amoreggiare
Tedescu
liebeln.
ammoriscài , vrb Definitzione
fàere de colore niedhudu, regotu, su colore chi giaet a sa carrítzia su sole a meda
Sinònimos e contràrios
abburare,
acotilai,
anniedhigai,
inniedhigai,
recòghere
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
noircir,
brunir
Ingresu
to get tanned
Ispagnolu
broncear
Italianu
abbronzire
Tedescu
gebräunt werden.
ammortiàre , vrb Definitzione
immadoinare, unu pagu coment'e istudare, igragalare, abbrandhare
Sinònimos e contràrios
ammadainare,
ammoltighinare,
iltudare
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
atténuer,
amortir,
éteindre
Ingresu
to estinguish
Ispagnolu
amortiguar
Italianu
smorzare,
estìnguere
Tedescu
dämpfen,
löschen.