ambissionàre , vrb Definitzione
bòllere lòmpere a un’iscopu
Ètimu
spn.
Tradutziones
Frantzesu
ambitionner
Ingresu
to yearn for
Ispagnolu
ambicionar
Italianu
ambire
Tedescu
erstreben.
amedhài, amedhàre, amedhàri , vrb: ammedhae,
ammedhai,
ammedhare,
gamedhare Definitzione
betare a unu duos tàgios de bestiàmene, avesare is angiones a abbarrare impare cun is àteros, is pegos noos a abbarrare in su tàgiu totu a unu cun is àteros pegos, a connòschere su pastore; nau de gente, avesare a istare e abbarrare impare cun is àteros, a si connòschere e fàere amighéntzia; fintzes su ammeriare de su bestiàmene in su sole, candho su tàgiu (brebès) abbarrat totu impare a conca bàscia e coment'e po si fàere umbra
Sinònimos e contràrios
abbamare,
acedhae,
aggamai,
aggrustare,
ammeschiare
| ctr.
iscamedhare,
stallai
Frases
no semus soddisfatos in pienu sentza amedhare su nostru a s'anzenu ◊ ti mandho su cane: mantènelu presu finas a che l'àere ammedhadu (M.Porcu)◊ cussu est malu a ammedhare e no est teracu de nemos ◊ s'eréntzia dhu podit nai si ammedhu cun aremigus!
2.
amèdhadi su cane e as a bídere chi mancu ti apedhat ◊ at gastau sa vida in sartu e como est ammedhandhe a su traballu bidharesu
Tradutziones
Frantzesu
socialiser
Ingresu
to socialize
Ispagnolu
socializar,
integrarse
Italianu
socializzare,
integrarsi
Tedescu
sozialisieren.
amegài, amegàre , vrb: ammegai,
ammegare,
megai Definitzione
èssere apunta a…, acanta a…, èssere faendho
Frases
bàsciu chi faint su giru de totu sa bidha, no amegant de ndi torrai (A.Garau)◊ sa zente amegat de betare fiores ca est passendhe su santu
2.
amegat ca est istenteriau fendi sa missa, ca nci ponit ora e mesu, gopai vicàriu
Tradutziones
Frantzesu
être sur le point de…
Ingresu
to be going to…
Ispagnolu
estar a punto depara,
estar
Italianu
stare per…,
èssere nell'atto di…
Tedescu
im Begriff sein zu.
amenguài , vrb: ammenguai,
amminguare,
menguai* Definitzione
fàere prus pagu, fàere torrare sa cantidade o sa mannària de una cosa, minimare sa fortza de calecuna cosa, bènnere mancu, fàere prus brandhu
Sinònimos e contràrios
abasciai,
allatzicare,
arreduire,
emenguare,
ilminorigare,
immeltzare,
menguanare,
miminare,
minorai,
scimai,
torrae
/
abblandai
| ctr.
ammanniae,
annúnghere,
crèschere
Frases
seus amenguendu su passu de sa vida ◊ sestadore sestat e cosidore ammínguat ◊ su frius est ammenguendi ◊ at própiu cincu minutus, pustis at ammenguau ◊ su matedu aménguat sa basca in s'istadi ◊ si fiat acatau ca su binu fiat ammenguendidhi
2.
dhi tocat de ammenguai su passu ca no nci dha fait
Tradutziones
Frantzesu
réduire
Ingresu
to diminish
Ispagnolu
menguar
Italianu
ridurre,
diminuire
Tedescu
kürzen,
vermindern.
amicàre , vrb rfl: amigai,
amigare Definitzione
fàere s'amiga, o s'amigu, nau de persona cojuada chi bivet cun àtera (cojuada o nono) che pobidhu cun pobidha, o fintzes bagadia chi si ponet cun àtera cojuada
Sinònimos e contràrios
afancedhae,
afantare,
amicitziare,
ammestadai
Frases
pro no mi èssere amicadu cun tecus no credas chi sia pentidu ◊ custa picioca si fiat amigada cun su Forasdenosu ◊ ci cun calecuna ses amigau ti depes cogiuare ◊ custu fit amigadu cun tantas féminas…◊ una fémina gatia e un'ómine si sont amicatos
Ètimu
ctl., spn.
amigar(se)
Tradutziones
Frantzesu
vivre en concubinage
Ingresu
to find a mistress
Ispagnolu
tener un amante
Italianu
farsi l'amante,
la concubina
Tedescu
einen Liebhaber haben.
amindài, amindhàre , vrb: aminnare,
ammendai,
ammendhare,
ammindae,
ammindai,
ammindhare,
amminnare,
mendhare 1 Definitzione
betare a sa mindha, pònnere o portare su bestiàmene a pàschere in sa mindha, iscapare o lassare andhare is animales a pàschere, ma fintzes acapiare a fune longa unu síngulu animale po pàschere chentza s'istesiare
Sinònimos e contràrios
apasciare
Frases
no dhue iat unu cantu de minna pro amminnare s'àinu ◊ a nosu, is mamas nostas, si teniant amindadas e a funi cursa puru! ◊ una crapola nida andho a mi l'ammindhare…◊ amminda cussu pegus e dona cura de no dh'acapiae tropu a sucicu!
Tradutziones
Frantzesu
paître
Ingresu
to graze
Ispagnolu
pastar,
pacer
Italianu
pàscere
Tedescu
weiden.
ammabetzài , vrb: ammaletzai,
ammaletzai,
ammeleciai,
ammelessai,
ammeletzai,
ammobetzai,
maletzai Definitzione
fàere ammeletzos, impromítere calecuna cosa de malu
Sinònimos e contràrios
afenetzare,
ammenetzare*,
assenetzare
Frases
Gesús iat ammeletzau su dimóniu, tandu su dimóniu nci fut essiu e su piciochedhu fut sanau (Ev)◊ axiu tenenta ammelecendusí babbus nostus… a murrúngius e a cràcinus sartastis su treminaxu!
Tradutziones
Frantzesu
menacer
Ingresu
to threaten
Ispagnolu
amenazar
Italianu
minacciare
Tedescu
androhen.
ammachiàe, ammachiài, ammachiàre, ammachiàri , vrb Definitzione
fàere a macu, essire fora de sèi, no èssere giustu de conca; fàere dilliriare de su dolore, pigare o pèrdere su sentidu, dilliriare, pèrdere sa conca o fàere disatinos po una fémina o àtera cosa chi praghet meda
Sinònimos e contràrios
abbaradhare,
ammacare*,
dischissiare,
fatzellare,
irbariare,
ischissiai,
issentire
Frases
su soli faiat ammachiai cixaredhas e cucumeus in is istuas ◊ ma ita ti ses, ammachiendi, chi no trabballas?!
2.
ti ses ammachiau de cussa pitzoca e as resone: no bi ndhe at àtera prendha chi incantat che a issa ◊ portat is pius niedhus arrullaus chi faint ammachiai ◊ torramí su sentiru ca mi as ammachiau!
Tradutziones
Frantzesu
devenir fou
Ingresu
to go mad
Ispagnolu
enloquecer
Italianu
ammattire
Tedescu
verrückt werden.
ammaciàe, ammaciài, ammaciàre, ammaciàri , vrb: ammanciai,
ammarciai,
maciare* Definitzione
fàere marcos de diferente colore, màncias de brutore, mescamente de cosa chi no ndhe andhat; pònnere intzimia de maladia, de guastu, nàrrere cosas chi disonorant s'àteru, o fàere vilesas, male
Sinònimos e contràrios
macrare,
tacai 1,
traschiare 1
| ctr.
smanciai
/
aciacai,
anneciare,
colpire,
inciacai,
tunconire
Frases
s'arenada ammàciat s'arrobba ◊ eus ammaciau su muru de ollu ◊ ant ammanciau s'arrobba
2.
fillu miu, no ti ammancis de vilesas!
Tradutziones
Frantzesu
tacher
Ingresu
to stain
Ispagnolu
manchar
Italianu
macchiare
Tedescu
beflecken.
ammacigài , vrb: ammaciucari,
ammaciugai,
maciugai* Definitzione
pistare unu pagu, fàere a giúmburu, fàere pistadura
Sinònimos e contràrios
abbugnai,
abburrutonare,
aggatare,
atzumbarare,
atzumbonare
Frases
portamu is palas totu ammacigadas fortzendi paris, sentza de podi artziai (Maxia L.)◊ dh'iat donau una punta de pei a sa serra de sa camba e iat iscramiau frighendusí su tretu chi dh'iat ammaciugau ◊ soe benniu po ti ammaciucari
Tradutziones
Frantzesu
écraser,
battre
Ingresu
to bruise,
to crush
Ispagnolu
abollar,
aplastar
Italianu
acciaccare,
pestare
Tedescu
treten auf.
ammaciociàe, ammaciociài , vrb Definitzione
fàere a macióciu, pònnere prupas, crèschere
Sinònimos e contràrios
imprupire
Frases
Olghixedha… in cussu tempus gei fuit Olghixedha, ma immoi gei s'est ammaciociada!
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
grossir,
engraisser
Ingresu
to fatten
Ispagnolu
engordar,
echar carnes
Italianu
diventar grasso,
impolpare
Tedescu
dick werden.
ammacionài , vrb: ammascionai,
ammatzonare,
matzonare Definitzione
istare o pònnere cicios o crocaos coment’e allorigaos; su si pònnere che a su margiane (matzone), cuare, fàere che a su matzone
Sinònimos e contràrios
aciunciulire,
acoconare,
acuculiare,
aculigionai,
acuculiedhare,
arruntzai
/
abbuare,
acuae,
acrodhare,
intanae,
istichire
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
être aux aguets
Ingresu
to lie in wait
Ispagnolu
acechar
Italianu
stare in agguato
Tedescu
auf der Lauer liegen.
ammaculiàre , vrb rfl Definitzione
dormire, pigare sonnu
Sinònimos e contràrios
abeliari,
aggalenare,
apisulinare,
assograi,
ingalenare
/
acalamai,
ammadainare
Frases
mi so ammaculiadu in sa cadrea a tretos de ndhe rúere!
Tradutziones
Frantzesu
s'assoupir
Ingresu
to grow sleepy
Ispagnolu
adormecer
Italianu
assopirsi
Tedescu
einschlummern.
ammadainàre , vrb: ammadoinnai,
ammadojai,
ammadughinare,
ammaduinare,
ammaudinare Definitzione
fàere coment'e dormiu, coment'e mortu (de su male, de is cropos, de su sonnu, dormitóriu), leare o pèrdere is atuamentos
Sinònimos e contràrios
abbalaucare,
abbanghelare,
ammaculiare,
ammodoinai,
ammoltighinare,
ammortèschere,
atolondrai,
immaidoinare,
ispantai,
scilibriri,
stolondrai
/
ammortie,
stramutiri
Frases
pro bochire su batu, prima l'at ammaudinadu a fuste ◊ su sórighe in su sorigarzu innanti l'amus ammaudinadu sachedhèndhelu a forte e apustis betadu a sos batos
2.
ma cale drommidu: ammaudinadu fia! ◊ su fogu si ch'est ammaudinadu: cheret acontzu ◊ tota die a su faghe faghe, su pitzinnu, fintzas chi si ch'est ammaudinadu de su sonnu!
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
assommer
Ingresu
to shock
Ispagnolu
aturdir
Italianu
tramortire
Tedescu
betäuben.
ammadassài, ammadassàre , vrb Definitzione
fàere a madassa, atzola
Sinònimos e contràrios
| ctr.
smadassai
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
mettre en écheveaux
Ingresu
to wind into skeins
Ispagnolu
aspar
Italianu
ammatassare
Tedescu
in Strähnen winden.
ammadredhàre , vrb: ammadrodhare,
ammodrodhare Definitzione
coment'e fàere a madredhu
Sinònimos e contràrios
ammassulare
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
être vulgaire
Ingresu
to be unbecoming
Ispagnolu
volverse grosero
Italianu
èssere sguaiato
Tedescu
unmanierlich sein.
ammadricàre , vrb: ammadrigare,
matricare Definitzione
pònnere sa madrighe, ammesturare su frammentu a sa farra po fàere su pane, su càgiu a su late po fàere su casu, po fàere su giodhu; isconciare, iscagiare coment'e frammentu (in s’abba); nau de su tempus, cambiare in bonu
Sinònimos e contràrios
immardicare
/
irfàghere
Frases
sas córbulas prenas de símula fint ammadricadas dae su sero ◊ su late no bi at ammadrigadu: fossis fit pagu su cragu
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
mêler du levain,
fermenter
Ingresu
to leaven,
to ferment
Ispagnolu
leudar,
fermentar
Italianu
lievitare,
fermentare
Tedescu
aufgehen,
gären.
ammaduràe, ammadurài , vrb: ammadurare,
ammadurari,
ammarurai Definitzione
fàere maduru, matucu, crèschere, essire mannu / ammadurare sos ogros, de ojos = isprapedhai is ogus, furriaidhus de innòi e de inní
Sinònimos e contràrios
abbasolare,
abberare,
achiare,
ammaturicare,
ammíntere,
immadurire,
ingranire
Frases
s'asciutori no lassat ammadurai is loris ◊ s'isermentu sèberat e ammadurat s'àghina ◊ su calore de s'istiu ammadurat su frutu
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
grossir,
agrandir
Ingresu
to enlarge
Ispagnolu
engrosar,
ensanchar
Italianu
ingrossare,
ingrandire
Tedescu
vergrößern.
ammagagnàre, ammagangiài , vrb: magagnare* Definitzione
fàere totu a maganzas, a màncias, guastu
Sinònimos e contràrios
atufai,
guastare,
magunire,
marcitai
/
ammaladiai,
apuntorai,
atzacorare,
demare,
ilmaladiare,
inciacai,
tunconire
Frases
ammagagnare su frutuàriu, su saludu
Tradutziones
Frantzesu
abîmer,
gâcher
Ingresu
to spoil,
to corrupt
Ispagnolu
estropear,
corromper
Italianu
guastare,
corrómpere
Tedescu
verderben.
ammaghiàre , vrb: ammajae,
ammajai,
ammajare Definitzione
pigare o acapiare cun is maias, ma pruschetotu nau po incantare cun sa bellesa, cun s'amore
Sinònimos e contràrios
acisai,
afaturai,
ammaculare,
ammainai,
ammajarzare,
apungare,
imbrusciai
Frases
o rosa delicada, mi as ammajadu cun sos risitos tuos delisciosos! ◊ cale vista no restat ammajada pro totu sas delíscias chi nos daet Deus?! (P.Serra)◊ est cun s'oju dae incantos ammajadu ◊ no si lassesit ammajare dae s'inzéniu sou ◊ sa fémina fit ammaghiada de issu
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
fasciner,
ensorceler,
envoûter
Ingresu
to charm
Ispagnolu
encantar,
hechizar
Italianu
affascinare,
ammaliare
Tedescu
bezaubern.