alloredhài , vrb rfl Definitzione
bestire a s'abbunzina, a improdhu
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
se fringuer,
se nipper
Ingresu
to dress up slovenly
Ispagnolu
vestirse mal
Italianu
vestirsi in mòdo pòco elegante
Tedescu
sich schlecht anziehen.
alloricàre , vrb: allorigae,
allorigai,
allorigare,
loricare Definitzione
fàere o essire a una lóriga, a lórigas, a tzirbisas / allorigare su porcu = pònnere sa lóriga in su murru, afiliverrare
Sinònimos e contràrios
acocolitai,
ammurutulare,
aprigare,
fortzicare
| ctr.
illorigare,
istirare
Frases
cuss'animale allórigat sa coa ◊ cussa camisa si no la remonis bene si allórigat e cheret prantzada ◊ cudhos imbriagos pigant sa pitzinnedha e li allórigant sas palas cun sos bratzos ◊ no dha pighis aici, sa funi, ca si allórigat totu!
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
harponner,
entortiller
Ingresu
to retwist,
to curl
Ispagnolu
ensortijar,
arrugar
Italianu
arroncigliolare
Tedescu
hakenförmig krümmen,
sich krümmen.
alloricàu , pps, agt: allorigadu,
lorigadu Definitzione
de alloricare; chi est fatu a lóriga, a unu túturu / allorigadu che unu nodu moltu = fatu a unu gantzu, própriu a lóriga
Sinònimos e contràrios
anedhadu,
aprigadu,
fronziu,
ingruciupidu
| ctr.
istiradu
2.
tra fàmine e fritu, allorigadu a unu gantzitu at a mòrrere in sa tana ◊ oji niedha e pili allorigada, fintzas in su faedhare zeniosa
Tradutziones
Frantzesu
ridé,
flétri
Ingresu
to wrinkle (up)
Ispagnolu
arrugado
Italianu
raggrinzito
Tedescu
runzelig.
allorichitàre , vrb: allorighitare,
lorichitare Definitzione
fàere o essire a lorighedhas, a tzirollos (cricos) pitichedhos, nau mescamente de is pilos
Sinònimos e contràrios
anedhai,
arrullai,
eritzare,
frisai,
incincinnare,
riciulare
| ctr.
istirare
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
friser
Ingresu
to form into curls
Ispagnolu
ensortijar
Italianu
arricciolare,
fare i bóccoli
Tedescu
kräuseln.
allorimmedhàre , vrb: allorumedhare Definitzione
fàere a lómboru, (nau de filu o cosas deasi), fàere a ballotas (nau de farra); in cobertantza, pinnigare, pigare a s'isfacia, a trassa, ma fintzes istare a s'atrollada cun ccn.
Sinònimos e contràrios
aggromare,
aggromerare,
aggromeredhare,
allomborae,
arrombulonai,
arromulare,
tròbere
/
acoconare
Frases
fintzas a s'incràs manzanu su cane si allorimmedhat in d-un'oredhu aisetandhe sa mere
2.
chirca de no ti che l'allorimmedhare, a cussu, ca no ti lu catzas prus! ◊ Pedru ch'est allorimmedhadu cun Tatanu ◊ su batu si est allorumedhadu in cue
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
pelotonner,
tortiller,
enrouler
Ingresu
to wrinkle,
to twist
Ispagnolu
ovillar,
retorcer
Italianu
aggomitolare,
attorcigliare
Tedescu
aufwickeln.
alloroscàre , vrb Definitzione
apedhare meda, aira, cun arrennegu; abboghinare, pigare a boghes cun arrennegu, èssere arrennegau
Sinònimos e contràrios
achibberare,
inchibberare,
inchimerai,
picai 3
/
allororoscare,
apedhae,
atocare,
aciaulai,
baulai,
imbauai,
inciauai
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
aboyer rageusement,
piquer
Ingresu
to bark furiously,
to offend
Ispagnolu
ladrar con rabia,
estar mosqueado
Italianu
abbaiare rabbiosaménte,
impermalire
Tedescu
wütend bellen,
aufreizen.
allosài , vrb: losai Definitzione
istèrrere o fàere pomentu o orruga a losas, a pedras ladas
Sinònimos e contràrios
allastricai,
arrazolare,
intellai
Ètimu
spn.
alosar
Tradutziones
Frantzesu
paver
Ingresu
to pave
Ispagnolu
enlosar,
empedrar
Italianu
lastricare
Tedescu
pflastern.
allosingài , vrb: allusingai,
allusingare,
losingai* Definitzione
pigare a losingas, a frandhigos, siat po ammodhigare s'àteru o fintzes po si dhu fàere a sa manu
Sinònimos e contràrios
solingai
/
allisai,
frandhigare,
imbrimbinai,
improsae,
insabonai,
lígnere
Tradutziones
Frantzesu
flatter
Ingresu
to flatter
Ispagnolu
lisonjear
Italianu
lusingare,
adulare,
blandire
Tedescu
verlocken,
schmeicheln.
alluaciài , vrb Definitzione
prènnere o cundhire su logu, s'aera, is abbas de luàciu, de velenos o cosas chi noghent
Sinònimos e contràrios
alluae,
impestai,
toscare
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
polluer
Ingresu
to pollute
Ispagnolu
envenenar
Italianu
inquinare
Tedescu
vergiften.
alluàe, alluài, alluàre , vrb: luai* Definitzione
betare (a s’abba) sa lua, su velenu chi faet sa tupighedha de custu númene: bochit su pische; nau in cobertantza po gente, atontare
Sinònimos e contràrios
atoscai,
atossicai
Frases
po piscai ant alluau is barrocus
Tradutziones
Frantzesu
éblouir
Ingresu
to hallucinate
Ispagnolu
alucinar,
envenenar
Italianu
allucinare,
avvelenare
Tedescu
täuschen,
vergiften.
alluchetàre , vrb: alluchitae,
alluchitai Definitzione
meighinare su binu cun su tzúrfuru o luchitu allutu po abbarrare bonu; nau in cobertantza, imbriagare
Sinònimos e contràrios
insulfarare,
zorfare
/
alluae,
imbriagare
2.
lu bidiat alluchetau, cudhu zòbanu ◊ canno sont totu alluchetatos bi la mertzant a cantare ◊ sas ispuntatas de pede t'istronant sa chervedhera, ti alluchetant sos ocros
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
soufrer,
sulfurer
Ingresu
to sulphur
Ispagnolu
azufrar
Italianu
solforare
Tedescu
schwefeln.
alludài , vrb: ludai* Definitzione
intrare su carru cun is boes a mare
Sinònimos e contràrios
impogiare,
impischinare
Tradutziones
Frantzesu
envaser,
s'enliser
Ingresu
to swamp
Ispagnolu
atascarse,
sonrodarse
Italianu
impantanare
Tedescu
im Schlamm versinken.
allúere , vrb: allúghere,
allui,
allúiri,
alluri,
allúxiri Definitzione
fàere cumenciare a tènnere (su fogu), a giare lughe (una lampadina): nau de ccn., chi luego si leat arrennegu / pps. allúghidu, allutu
Sinònimos e contràrios
achèndhere,
allumae,
atzèndhere,
incèndhere
| ctr.
bochire,
studai
Maneras de nàrrere
csn:
allúghere sa fatza a iscavanadas = pigai a bussinadas a faci; allúiri a unu = bogai fogu, nàrrere male de unu, bogàreli cosas chi no sunt
Frases
allughe sa lampadina ca semus a s'iscuru! ◊ su manzanu in zerru sa prima cosa est de allúghere su fogu ◊ su fogu no alluit, no pigat pampa ◊ depis alluri su fogu po cori sa cosa
2.
ti allugo sa fatza a iscavanadas, si no mi l'agabbas! ◊ chi volet in s'aera su chisinu, sas molas allughídebbos in focu!
3.
issa fiat su masedúmini fatu a persona, su pobidhu si alluiat po dónnia cositedha
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
allumer
Ingresu
to light (up)
Ispagnolu
encender
Italianu
accèndere
Tedescu
anzünden,
einschalten.
allufiài , vrb Definitzione
papare cun allurpimentu, a s'airada, a meda
Sinònimos e contràrios
acamufai,
atafiai,
bentugare,
mangiufai,
scantusciai
Frases
su Virrei, sassau de mangiusta, si allúfiat de aligusta! (L.Aresu)
Tradutziones
Frantzesu
faire ripaille
Ingresu
to glutton
Ispagnolu
devorar,
tragar
Italianu
divorare,
crapulare
Tedescu
schwelgen.
allugàre , vrb Definitzione
giare o fàere lughe
Sinònimos e contràrios
allumae,
allúxiri,
illucherare,
illughire,
illuminai
Frases
sa luna allugat sos masones ispartos ◊ su sole de sa pura veridade ti allugat su caminu! (G.Fiori)◊ sos istedhos lughent paret chi cherent allugare su caminu
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
éclairer
Ingresu
to illuminate
Ispagnolu
iluminar,
alumbrar
Italianu
illuminare
Tedescu
beleuchten.
alluinài , vrb: alluinare 1,
luinai Definitzione
coment'e pigare sa vista po sa lughe a tropu, nau fintzes in su sensu de ingannare, pigare una cosa po un'àtera / alluinaisí = calai sa napa in is ogus
Sinònimos e contràrios
allampiai 1,
allanternai,
illugerrai,
illughinare,
impannare,
slugerrai
/
imbovai,
incantai
Frases
no podis fissai su soli ca ti alluinat ◊ una die a santu Pàulu, sendhe andhendhe a Damascu, l'at alluinadu una lughe ◊ aici bianca e luxenti alluinas sa vista
2.
su bastimentu inglesu portat velas coranta… mi alluinas de atesu, ita at a èssi de acanta! ◊ alluinas is bixinas, it'at a èssi de mei!
Ètimu
ltn.
ad *lucinare
Tradutziones
Frantzesu
éblouir
Ingresu
to dazzle
Ispagnolu
deslumbrar,
encandilar
Italianu
abbagliare,
abbacinare
Tedescu
blenden.
allumàe , vrb: allumai,
allumare,
allumiai,
allummare Definitzione
fàere cumenciare a tènnere (su fogu), a giare lughe (luma), fràmula; fàere o giare lughe / allumare fogu a ccn. = isparai
Sinònimos e contràrios
achèndhere,
allúere,
allupiare,
atzèndhere,
imbièscere,
incèndhere,
tènnere
/
allugare,
illucherare
Frases
si at allumadu sa pipa ◊ at allumadu e istudadu su fogu ◊ sos lampos, fatuvatu, in tantu iscurigore allumant de fiama s'orizonte (A.Spano)
2.
bidiat sa luna annadendi in su mari e is piscis allumiendi su celu logu de is istedhus
3.
ista sériu, mighi ti allumo a iscantarzada! ◊ sos Sardos cumandhantes avisados su fogu lis allumant de manera chi, sendhe s'atomosfera oscuressida, s'est a s'isparu insoro isclaressida (R.Congiu)
Ètimu
itl.
allumare
Tradutziones
Frantzesu
allumer
Ingresu
to light (up)
Ispagnolu
encender
Italianu
accèndere
Tedescu
anzünden,
einschalten.
allupàe , vrb: allupai,
allupare,
allupiai Definitzione
segare s'àlidu, su no pòdere o no fàere torrare àlidu tupandho su gúturu, mancare o fàere mancare s'ària e po cussu etotu s'ossígenu chi si respirat
Sinònimos e contràrios
afocare,
ataogare,
atuligare
Frases
si est allupau in s'àcua ◊ passendi ingunis mi tocat de aguantai súliru, po no mi allupai de fragu de bassa ◊ agiudamí ca mi seu allupiendi! ◊ mi seu allupendi de su sidi, de su fàmini ◊ bufa àcua, ca ti allupas!
Tradutziones
Frantzesu
étouffer,
se noyer,
asphyxier
Ingresu
to suffocate,
to drown
Ispagnolu
sofocar
Italianu
soffocare,
affogare,
asfissiare
Tedescu
ersticken.
allupíri , vrb rfl: allupriri,
allurpire,
allurpiri Definitzione
su si betare che lupu, papare che lupu, aira
Sinònimos e contràrios
afarcai,
allupiare 1,
botzicare,
ingolopire
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
se jetter sur la nourriture,
se gaver
Ingresu
to throw oneself like a wolf,
to gulp down
Ispagnolu
atracar,
hartar
Italianu
avventarsi come un lupo,
ingozzarsi
Tedescu
gierig essen.
alluscài , vrb: alluscare Definitzione
fàere luscu, tzurpu in sensu morale puru, no bíere o cumprèndhere prus nudha de sa gana o disígiu de calecuna cosa (mescamente de fémina o de ómine) e fintzes po su bufóngiu a tropu; a logos, fintzes atzitzare is canes, pigare a boghes, alliare a ccn.
Sinònimos e contràrios
alluscorare,
inganatzire,
insutzuligai,
suare
/
alliare
Frases
dónnia borta chi intendit sa boxi de issa dhu fait alluscai
2.
su cane de catza, alluscadu, si at mannigadu su puzone chi at buscadu ◊ si li sunt alluscados sos canes no resessiat a si los catzare! ◊ a sa pitzinna si li est alluscadu su babbu e che l'at fata torrare a domo
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
aveugler
Ingresu
to blind
Ispagnolu
cegar (una pasión)
Italianu
allampare,
accecare per passióne amorósa
Tedescu
vor leidenschaftliche Liebe blind werden.