Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

aldàre , vrb: aldiare, ardiare Definition castiare o chistire una cosa a manera chi no tèngiat dannu, chi no tèngiat male, chi nemos ndhe tochet Synonyms e antonyms aggordai*, badrare Sentences fit reséssidu a che li fichire in conca chi sa puzonina si podiat aldiare in d-una manera sola: cun sas peràulas! ◊ gira, gira, furriola, atàpadi cantu cheres: de sa binza semus meres candho l'aldas tue sola! (P.Casu) Translations French préserver, garder English to guard, to preserve Spanish guardar Italian preservare, custodire German bewahren.

alenàre , vrb: alinare Definition mandhare a fora su respiru, arrespirare Synonyms e antonyms abidai, anidare Sentences aleno ervosas dulcuras furadas dae sa catassa fumosa de s'últimu tortu 2. intendho su bentu alinendhe acurtzu meu Etymon ltn. alenare Translations French respirer, souffler English to breathe, to blow Spanish respirar, soplar Italian respirare, soffiare German atmen, blasen.

alentài , vrb: alentare Definition pònnere, giare o pigare alientu, gana, fortza, coràgiu Synonyms e antonyms abbiatzai, abbibare, abbiorare, abiociai, animai, incorai, indanimai | ctr. disalentai, scorai Etymon spn. alentar Translations French animer, encourager English to animate, to infuse courage Spanish alentar Italian animare, infóndere coràggio German Mut einflößen.

algadàre , vrb: argadare, arganai, arganare Definition trebballare, pistare su linu cun s'àrgada; in cobertantza, istare abbetiandho, a gherra Synonyms e antonyms ogranai Sentences at allegau de arganai su linu 2. ghite fistis arganandhe chin su poledhu malu a domare? (P.Pireddu) Etymon srd. Translations French écanguer, pétrir English to ripple Spanish agramar Italian gramolare German brechen.

alghentàre , vrb: arghentare Definition fàere in colore de prata; pònnere in su fogu a iscagiare bene e imbudhidare, nau mescamente de s'ógiu: a. s'ógiu, su mele, sa saba Synonyms e antonyms arrafinai, assendrare Sentences sa bidhia s'arghentat a primu manzanu, la basat su sole e ch'est isparia ◊ s'ozu de lestínchinu l'amus arghentau in sa sartàghine Etymon ltn. recentare Translations French dépurer, raffiner, réchauffer de l'huile English to purify, to heat the oil Spanish refinar aceite Italian depurare, raffinare, riscaldare l'òlio German klären, läutern, das Öl aufwärmen.

aligàe , vrb: aligai, aligare, argare Definition istèrrere s'àliga, su ladamíngiu; imbrutare, fàere su logu a muntonàrgiu; fintzes pònnere sa cria, nau de bobbois chi ponent is oos in is freaduras Synonyms e antonyms alladamenae, contzimare, ladamingiare, stercorai / imbratare Sentences at argau s'ortu, sa binza 2. est unu doveri de no aligai e avelenai sa Terra, ca nci biveus Etymon srd. Translations French fumer English to manure Spanish abonar Italian concimare German düngen.

alimentài, alimentàre , vrb Definition giare o pigare alimentu, atèndhere a cosa de papare Synonyms e antonyms addascare, atatamacare, nodrigare, sustentai, tèrghere Translations French alimenter English to feed Spanish alimentar Italian alimentare German ernähren, nährend.

alindàre , vrb: allindare Definition pònnere làcanas, sinnalare sa làcana; mandhare a su cunfinu Synonyms e antonyms allacanai 1, allimidai, aorare, atremenai Etymon spn. Translations French circonscrire, limiter English to circumscribe, to limit Spanish alindar, confinar Italian circoscrìvere, limitare German beschränken.

aliverràre , vrb rfl Definition atrotigare, allacare, nau de su linnàmene friscu Synonyms e antonyms arrevelai, atrotiai, colembrai Translations French se tordre (se dit du bois frais) English to twist Spanish alabearse Italian contòrcersi (détto del legname frésco) German sich verkrümmen.

aliviài , vrb: alliviai, alliviare Definition giare acunnortu, fàere prus lébiu unu dispraxere Synonyms e antonyms aconnoltare, cufortare / alixerai, allebiae, illebiare Sentences alliviare sos fastizos ◊ s'isciéntzia allíviat sa suferéntzia de su mundu Etymon spn. aliviar Translations French réconforter English to console Spanish aliviar Italian confortare German trösten.

allabentàre , vrb rfl Definition essire allabentaos Synonyms e antonyms illabentare Etymon srd. Translations French devenir bête, s'étourdir, se distraire English to become careless, fool, reckless Spanish volverse bobo, atolondrado Italian diventare sciòcco, sventato, sbadato German leichtsinnig, zerstreut werden.

allacanàe, allacanài , vrb: allacanare, allecanai Definition si narat foedhandho de gente, animales e matas chi funt cédios, lecos, chentza fortza po mancamentu de abba, po immarritzone, o àteru, de erbas e matas chi si che fúrriant o incrubant candho faet bentu forte; trebballare cun afannu, a cantu si dha podet fàere, tribbulare meda, fintzes torrare àlidu a pelea e a sa lestra, assupandho Synonyms e antonyms acalamai, addormicare, allebigiare, allechiai, ammustiai, caugai, ifrachire, inflachèssiri, irdebbilitare / fritire, muciare / acaogare, afandhare, afauciae, assupai, sufratare Sentences su sicori allàcanat erbas e floris ◊ seu totu allacanau de sa basca 2. aia iscavadu sa domo allacanendhe e mi so mortu de manu mia ◊ t'ismermu e ti allàcanu! ◊ ànima e corpus mi at allacanadu lassèndhemi tristu e isconsoladu (S.Baldino) 3. a brincos che la ponzeit in bidha, a limba fora allacanendhe che cane de catza (G.Addis)◊ sos canes fint isterrujados in s'umbra, allacanendhe a limba a fora Translations French languir, affaiblir English to languish, to weaken Spanish debilitarse Italian languire, infiacchire German schmachten, ermatten.

allacanài 1 , vrb: allacanare 1, allacanari, lacanare Definition tènnere is làcanas acanta de pare, nau de logu e proprietàrios; betare apare cosas foedhandho Synonyms e antonyms alindare, aorare, atremenai, stremenai Sentences is terras suas allàcanant a sartu de un'àtera bidha 2. isse est imbreacu e sos cumpantzos rident a totu su chi est allacananne ◊ unu chi iscriet, si no istat atentu, nche potet essire in contos torratos a contare o istare allacananne nudha Etymon srd. Translations French confiner English to border (on) Spanish lindar, confinar Italian confinare (èssere confinanti) German grenzen.

allacàre 1 , vrb Definition calare o orrúere chentza fortzas, guastare, nau de erbas Synonyms e antonyms allacanae, allancare, allagorjare, alleventare, ammoltighinare, arrematai, arrèndhere, ilvalaxare / apudrigare Translations French s'affaisser English to get disheartened Spanish abatirse Italian abbiosciarsi German zusammenbrechen.

alladamenàe , vrb: alladaminai, alledamenare, alledaminare, alletamanare, allodaminai, ladamenare Definition pònnere, betare o ispainare su ladamíngiu, ingrassare sa terra cun su ladamíngiu Synonyms e antonyms aligare, atalaminai, contzimare, illedaminare, ladamingiare, stercorai, sualare Sentences su bestiàmine, inue paschet, alledàminat su logu ◊ s’istercu e su pissu de sas béstias lu golliant pro alletamanare sos ortedhos ◊ terra de allodaminai no ndi teneus Etymon srd. Translations French fumer, engraisser English to dung Spanish abonar Italian concimare German düngen.

alladiàe, alladiài , vrb: alladiare Definition fàere ladu, prus fine e prus largu; fàere prus ampru / èssiri o fuedhai alladiau = faedhare a sa lariedhada, illonghiendhe tropu sos sonos Synonyms e antonyms aglianai, apalisare, apianare, arrepranai, illadiare, inciatire, ispianare, splanai / illalgare | ctr. ammurudhare, atuturae Sentences sa figu de austu si fait sicai, si allàdiat, si allogat e si fait bianca de su tzúcuru 2. a su piciochedhu no dh'istaint prus is cartzonis e sa mama si dhus at iscosius e alladiaus Etymon srd. Translations French aplatir English to flatten Spanish aplastar Italian appiattire German abplatten.

allagài , vrb: allagare Definition nau prus che àteru de s'abba, fàere a lagu, a paule, ammontare o prènnere de abba Synonyms e antonyms abbenai, apischinare, aundai, inundai Etymon srd. Translations French inonder English to flood Spanish inundar Italian allagare German überschwemmen.

allagorjàre , vrb Definition nau mescamente de s'erba, de is laores, ingroghire, essire guastos po s'abba a tropu; nau de gente, bènnere a malu tretu de calecuna maladia, derrúere Synonyms e antonyms aflusciai, allidredhàre, ammoltighinare, indisichire Translations French se faner, se flétrir English to wilt, to wither Spanish marchitar, ajar Italian avvizzire, afflosciare German welken, erschlaffen.

allagrociài , vrb Definition giare, pònnere, impromítere a meda, prus de su necessàriu, sestare in mannu Synonyms e antonyms abbundai Translations French exagérer English to be free Spanish excederse Italian largheggiare German freigebig sein.

allalgàre , vrb: allargae, allargai, allargare, allarghiare, largai Definition fàere largu, prus largu; rfl. istesiare, andhare prus atesu; pigare cunfidàntzia Synonyms e antonyms astesiai, illalgare, sciamplai, stratallai | ctr. acoltziare, afíere, astrínghere Idioms csn: allargai s'ocasioni = frànghere sas cunzunturas, a manera de no ndhe àere; allargai is parrochianus = catzàresi sos comporadores; allargaisí cun ccn. = leàresi tropu ballassa Sentences si est allargadu faedhendhe ◊ allarghiàtebbos, sinono non b'istamos! 2. issu a dommo no intrat mai, su rimitanu: bae chi ti lu allargo deo! ◊ s'istupa allàrgala dae su fogu! 3. cussu si est allargau cun filla mia: parit ca tenit idea de dha cojai ◊ in domu mia no ti allarghis meda, no! Etymon srd. alargar Translations French élargir English to enlarge Spanish ensanchar, alejarse Italian allargare German verbreitern.