aggrustàre, aggrustiàre , vrb Definition
pònnere o fàere a grústiu, fàere unu grústiu, una chedha, nau prus che àteru de pegos
Synonyms e antonyms
abbamare,
acedhae,
achedhonare,
aggamai,
amedhare,
ingamai
| ctr.
irgrustiare,
istagiai
Etymon
srd.
Translations
French
rassembler,
saisir
English
to put in a herd,
to arrange in groups
Spanish
agrupar,
reunir en rebaño
Italian
aggruppare,
abbrancare
German
gruppieren,
zur Herde zusamentreiben.
aggualài, aggualàre , vrb: agualai,
agualare,
igualai,
ugualare Definition
fàere oguales, a paris, cantepare de cantidade, mannària, importu, fàere cantepare; èssere cantepare, fàere cumparàntzia; agiustare, arrangiare de pòdere andhare bene / agualai is costuras a unu = dàreli una surra
Synonyms e antonyms
aggalire,
apalisare,
aparinare,
imparesai,
patare
/
agiustai
Sentences
at aggualadu su pesu chin pedras a s'àtera parte ca fit ispendhentendhe su gàrrigu ◊ e no timedas sa bandhera ruja si nos cheret a totu aggualare! ◊ costaiat 950 e mi che l'at aggualadu a milli ◊ at agualau is dentis de sa serra
2.
coru, po ti agualai no seu arrica e ne bella! ◊ s'ant nau ca tenit unu malloru chi podit agualai a su malloru nostu
3.
fit racumandhendhe su bonu órdine assigurendhe chi sas cosas si tiant èssere aggualadas in su menzus modu
Etymon
srd.
Translations
French
égaliser
English
to equalize,
to balance
Spanish
igualar
Italian
egualizzare,
parificare,
eguagliare,
pareggiare
German
gleichmachen,
gleichstellen.
agguantài, agguantàre , vrb: agguentare,
aguantai,
aguantare,
aguantari Definition
tènnere sa fortza o fintzes sa passiéntzia de peleare o padire unu pesu, una dificurtade, una cosa chi ofendhet o giaet ifadu o istrobbu, fintzes de mantènnere unu segretu, sighire una faina o un'impreu chentza si arrèndhere; nau de cosas de papare o bufare, ammesturare cun àtera cosa chentza pèrdere sa naturalesa sua, àere dura chentza si guastare: nau de ccn. e cun avb. de nega, chi sa cosa dhi faet luego efetu malu; pigare e mantènnere cun is manos calecuna cosa chi faet fortza, su si aferrare a calecuna cosa po seguresa
Synonyms e antonyms
abbabiai,
apompiai,
bagiulai,
dighire,
durai,
repetire
/
ateneae
/
abbrancai,
acafai,
aciapai,
afarrancae,
aferrai,
aggafai,
aggarrai,
apoderae,
mantènnere,
rèzere
| ctr.
iscapae,
tzèdere
Idioms
csn:
aguantasí a òrus = zogare bene sas cartas de oros, leàresi su seguru; aguantai sa brulla o maleta = no si ofèndhere si li faghent brulla; aguantai sa mula = tratènneresi a tropu, istentare; agguantàresi de carchi cosa = tratènnere chentza la fàghere fintzas si si tiat chèrrere
Sentences
est unu dolori chi no aguantu ◊ no la fortzes meda, cussa fune, ca est fine e no agguantat! ◊ acorrau in cussu tianni de ricóveru, dí e noti, dèu no agguantu! ◊ at agguantadu a chentu cosas contràrias ◊ tocaiat de sichire gai fenas a canno si potiat agguantare
2.
custu binu aguantat àcua meda ◊ tue de binu no ndhe agguantas! ◊ cussu no agguentat una tassa de binu!
3.
aguanta forti, lah ca ti nci fuit! ◊ est arrennegau chi no fait a dh'aguantai
4.
su cunfessori miu, apu furau e seu furendu ca no mi potzu aguantai mai…◊ no mi ndi seu aguantada de dhi narri su chi pentzu ◊ no mi ndhe agguanto: apenas mi cumbinat lu brigo!
Surnames and Proverbs
prb:
su cristianu est che su terrinu: no ndhe li benzat cantu ndhe agguantat!
Etymon
itl., spn.
agguantare
Translations
French
résister
English
to resist
Spanish
aguantar
Italian
resìstere,
sopportare,
pazientare,
perseverare
German
ertragen,
vertragen,
Geduld haben,
beharren.
agguardài, agguardiài , vrb: guardai* Definition
abbaidare a unu o una cosa po dha tènnere contu chi no tèngiat dannu, chi no che dha furent
Synonyms e antonyms
acastiai,
aggordai,
arriguardai,
badrare,
cultodiare,
tentare
Sentences
dhoi at iscroxòrgius chi dhus agguàrdiant is matzamurredhus ◊ cun sa Cruxi, agguardada siat sa buca de mali!
2.
bivaiaus in domixedhas agguardiadas de una mata de figu
Translations
French
garder
English
to guard
Spanish
guardar
Italian
custodire
German
bewachen.
aggutài, aggutàre , vrb Definition
lassare o fàere pèrdere s'abba a istídhigos
Synonyms e antonyms
ilgutare,
sucutare,
sucutire
Etymon
srd.
Translations
French
dégouliner
English
to drip
Spanish
escurrir
Italian
sgocciolare
German
tröpfeln lassen.
agiadài , vrb: agiuare,
agiudai,
agiudare,
agiudari,
agiurai,
ajuai,
ajuare,
ajutare,
atzuare 1,
axuare,
axudae,
axudai,
azuai,
azuare,
azudare,
azutare,
ojuare Definition
fàere una parte o totu su chi depet fàere s'àteru candho no dhu podet a solu, giare una manu a s'àteru in su bisóngiu, giare cosa, amparu; si narat brindhandho a unu de fora a papare candho capitat chi agatat is de sa domo giai papandho / azuare carchi cosa a ccn. = atuai, pigare sa cosa o betare una manu chi arresurtet prus fàcile a s'àteru a si dha pònnere a codhu, a si dha carrigare; Deus ti agiudit! = itl. Dio ti protegga!
Synonyms e antonyms
agiuventare,
atuai,
giuai,
sufragai
/
amparai
| ctr.
ilviare,
strobbai
Sentences
istentada est sa zente a tribagliare, ma tue no bi ses a l'azudare (A.Casula)◊ seus tropu arrebbugius e pretendeus chi Gesugristu s'agiurit ◊ su pitzinnu si est irvortatu e no cheriat prus ajuare a su babbu ◊ azúalu a istudiare, ca no ndh'est cumprendhindhe! ◊ sa famíglia pruite no ti axuat? ◊ sa cosa cun ledàmine e abba si azuat a crèschere ◊ so cuntentu de ti pòdere axuare balu ◊ chie binchet azuat!
2.
cussa famíllia cheret azuada, ca est in su bisonzu
3.
- Setzi a mesa ca nos azuas! - Coment'e retzidu: so pesendhe comogomo de manigare! Gràtzia su matessi: faghide!
4.
unu sachedhu de tzimentu de mesu cuintale a solu no mi lu azuo, ma si mi lu azuades lu leo!
Etymon
ltn.
adiutare
Translations
French
aider,
secourir
English
to help
Spanish
ayudar,
colaborar
Italian
aiutare,
agevolare,
collaborare,
soccórrere,
sostenére
German
helfen,
behilflich sein,
mitarbeiten.
agigantàre , vrb Definition
fàere mannu a meda a meda, a tropu, una cosa esagerada
Etymon
srd.
Translations
French
grossir,
grandir démesurément
English
to magnify
Spanish
agigantar
Italian
ingigantire
German
riesengroß machen.
agigotàre , vrb: agiogotare,
azigotare Definition
fàere a zigota, cracare, iscúdere meda
Synonyms e antonyms
arrogai,
atzimare,
azinare,
fragassare
Etymon
srd.
Translations
French
fracasser
English
to smash
Spanish
destrozar
Italian
fracassare
German
zerbrechen.
agiobàre , vrb: giobare Definition
pònnere in duos, impare, fàere sa loba, nau mescamente de is boes
Synonyms e antonyms
acopiare,
acrobai*,
acucurrare,
allobae,
aparigai,
giúnghere
| ctr.
igiúgnere,
iscrobare
Sentences
si est agiobadu cun cumpanzos malos
Translations
French
atteler,
joindre
English
to join,
to yoke
Spanish
enyugar
Italian
aggiogare,
congiùngere
German
einspannen,
verbinden.
agiogatzàre , vrb: azocatzare,
giogatzai Definition
istare sèmpere giogandho, giogare a tropu
Synonyms e antonyms
abbrengulare,
agiogulare,
giochitare,
ingiogaciai,
zochillare
2.
est un'anzonedhu azocatzau, curret e brinchitat in bacantinos de amistades ponendhe fatu a chimeras de sole (G.Piga)
Etymon
srd.
Translations
French
jouer
English
to fiddle
Spanish
juguetear
Italian
giocherellare
German
tändeln.
agiogulàre , vrb: azogulare,
giogulare,
zoculare Definition
abbituare a istare giogandho comente faent is pipios ca no ischint fàere àteru: dhu narant de is animales puru
Synonyms e antonyms
abbrengulare,
agiogatzare,
giochitare,
ingiogaciai
2.
si l'azógulas, su catedhu no essit cane bonu
Etymon
srd.
Translations
French
jouer
English
to take gambling
Spanish
juguetear
Italian
darsi al giòco
German
tändeln.
agiolotàre , vrb: agiorotare,
axolotare,
azolotare Definition
murigare e bulugiare, avolotare sa cosa, mòvere a meda, pònnere avolotu
Synonyms e antonyms
atrepillai,
scambillai,
stragamullai,
studugai,
trumbugliai
| ctr.
asseliai,
apasigare
Sentences
nos sunt agiorotendhe totu sas abbas ◊ su cúrrere de su riu agiolotaiat sas abbas isbatèndhelas dai pedra in pedra
2.
cantu chi ses agiorotendhe, bae a fàghere su chi ti apo nadu! ◊ est agiolotadu che undha ◊ unu gherreri no si podiat azolotare in cara de sa zente e in cara de sa mama at agguantadu a su prantu
Etymon
srd.
Translations
French
remuer,
troubler,
agiter
English
to make sluggish,
to paddle,
to shake
Spanish
enturbiar,
alborotar
Italian
diguazzare,
intorbidire,
agitare
German
trüben.
agiòne , nf: ajona,
ajone,
ajoni Definition
genia de lóriga de corria o de pedhe crua chi si ponet a su giuale, in mesu in mesu, po dhue fàere intrare e arrèschere sa punta de sa timona de su carru o de s'arau / furriaisí a un'ajoni = fàgheresi a unu gantzu
Synonyms e antonyms
alasoni,
bagione 1,
cajone 1,
fatzolu 1,
giussòrgia,
sesúgia
Sentences
nosu festis is ajonis cun pedhi de marxani
2.
s'espi si fúrriat a un'ajoni candu cracat, ca pungit e mússiat
Translations
French
anneau d'un joug
English
strip of leather joining the top flail to the handle
Spanish
mediana,
barzón
Italian
gombina
German
Lederriemen im Pflugbaum.
agionedhàre , vrb Definition
fai giumburudu che agionedha
Synonyms e antonyms
abbajonare,
aggopedhare,
acocovedhae,
allachedhare,
atrotiai
Etymon
srd.
Translations
French
courber
English
to bend
Spanish
encorvar,
combar
Italian
incurvare,
ingobbire
German
biegen,
buckelig werden.
agiorràre , vrb rfl: azorrare Definition
pigare matana, múngia, po calecuna cosa o chistione, su si dha pònnere a coro
Synonyms e antonyms
agiorridare,
aporare
Sentences
tantu de su piantu no ti azorres!
Etymon
srd.
Translations
French
s'affliger,
se faire du souci
English
to grieve
Spanish
afligirse
Italian
afflìggersi,
angustiarsi
German
sich betrüben.
agiorridàre , vrb Definition
istare a su pedi pedi, giare ifadu o istrobbu pedindho, pedindho dépidu
Synonyms e antonyms
agiorrare,
impeltinare,
infestare,
malifestai
Etymon
srd.
Translations
French
importuner,
déranger les créancier et les débiteurs
English
to bother creditors and debtors
Spanish
importunar
Italian
importunare,
infastidire creditóri e debitóri
German
belästigen.
agiostràre , vrb: azostrare Definition
giare ifadu, matana, múngia; nàrrere cosa coment'e a briga
Synonyms e antonyms
abburruntare,
afrontai,
atzuridare,
cadojare,
iscamurriare,
rumbicare
Sentences
solu as a èssere finas chi durat su sonnu e si azostrat sa vida ◊ mi at azostradu donzi bolu, betendhemiche amargadu in bratzu a donzi turmentu
Etymon
itl.
aggiostrare
Translations
French
agacer,
énerver,
tourmenter,
reprocher
English
to torment,
to fling in s. o.'s face to annoy
Spanish
molestar
Italian
infastidire,
tormentare
German
belästigen.
agitoriài, agitoriàre , vrb Definition
pònnere boghes tzerriandho gente pedindho agiudu
Sentences
candu at inténdiu ca fiat mortu su pobidhu, curtu at a sa pratza agitoriendi ◊ su pòburu ómini fiat agitoriendi e atzapulendisí me in terra po su dolori ◊ a sa boge pariat gente agitorianno ◊ cudh'ómini at agitoriau meda po su dolori ma gei s'est apaxiau
Etymon
srd.
Translations
French
crier au secours
English
to invoke for a help
Spanish
pedir ayuda
Italian
invocare aiuto
German
um Hilfe rufen.
agiudicài, agiudicàre , vrb Definition
bínchere una gara betandho sa méngius oferta, faendho su méngius prétziu po fàere unu trebballu
Synonyms e antonyms
bíncere
Translations
French
adjuger
English
to award
Spanish
adjudicar
Italian
aggiudicare
German
vergeben.
agiuramentàre , vrb: azuramentare Definition
giurare su frassu, fàere o nàrrere su contràriu de su chi s'est giurau
Synonyms e antonyms
isgiuramentare,
ispreurare
Sentences
si sunt agiuramentados
Etymon
srd.
Translations
French
se parjurer
English
to perjure oneself
Spanish
perjurar
Italian
spergiurare
German
falsch schwören.