aggrustàre, aggrustiàre , vrb Definizione
pònnere o fàere a grústiu, fàere unu grústiu, una chedha, nau prus che àteru de pegos
Sinonimi e contrari
abbamare,
acedhae,
achedhonare,
aggamai,
amedhare,
ingamai
| ctr.
irgrustiare,
istagiai
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
rassembler,
saisir
Inglese
to put in a herd,
to arrange in groups
Spagnolo
agrupar,
reunir en rebaño
Italiano
aggruppare,
abbrancare
Tedesco
gruppieren,
zur Herde zusamentreiben.
aggualài, aggualàre , vrb: agualai,
agualare,
igualai,
ugualare Definizione
fàere oguales, a paris, cantepare de cantidade, mannària, importu, fàere cantepare; èssere cantepare, fàere cumparàntzia; agiustare, arrangiare de pòdere andhare bene / agualai is costuras a unu = dàreli una surra
Sinonimi e contrari
aggalire,
apalisare,
aparinare,
imparesai,
patare
/
agiustai
Frasi
at aggualadu su pesu chin pedras a s'àtera parte ca fit ispendhentendhe su gàrrigu ◊ e no timedas sa bandhera ruja si nos cheret a totu aggualare! ◊ costaiat 950 e mi che l'at aggualadu a milli ◊ at agualau is dentis de sa serra
2.
coru, po ti agualai no seu arrica e ne bella! ◊ s'ant nau ca tenit unu malloru chi podit agualai a su malloru nostu
3.
fit racumandhendhe su bonu órdine assigurendhe chi sas cosas si tiant èssere aggualadas in su menzus modu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
égaliser
Inglese
to equalize,
to balance
Spagnolo
igualar
Italiano
egualizzare,
parificare,
eguagliare,
pareggiare
Tedesco
gleichmachen,
gleichstellen.
agguantài, agguantàre , vrb: agguentare,
aguantai,
aguantare,
aguantari Definizione
tènnere sa fortza o fintzes sa passiéntzia de peleare o padire unu pesu, una dificurtade, una cosa chi ofendhet o giaet ifadu o istrobbu, fintzes de mantènnere unu segretu, sighire una faina o un'impreu chentza si arrèndhere; nau de cosas de papare o bufare, ammesturare cun àtera cosa chentza pèrdere sa naturalesa sua, àere dura chentza si guastare: nau de ccn. e cun avb. de nega, chi sa cosa dhi faet luego efetu malu; pigare e mantènnere cun is manos calecuna cosa chi faet fortza, su si aferrare a calecuna cosa po seguresa
Sinonimi e contrari
abbabiai,
apompiai,
bagiulai,
dighire,
durai,
repetire
/
ateneae
/
abbrancai,
acafai,
aciapai,
afarrancae,
aferrai,
aggafai,
aggarrai,
apoderae,
mantènnere,
rèzere
| ctr.
iscapae,
tzèdere
Modi di dire
csn:
aguantasí a òrus = zogare bene sas cartas de oros, leàresi su seguru; aguantai sa brulla o maleta = no si ofèndhere si li faghent brulla; aguantai sa mula = tratènneresi a tropu, istentare; agguantàresi de carchi cosa = tratènnere chentza la fàghere fintzas si si tiat chèrrere
Frasi
est unu dolori chi no aguantu ◊ no la fortzes meda, cussa fune, ca est fine e no agguantat! ◊ acorrau in cussu tianni de ricóveru, dí e noti, dèu no agguantu! ◊ at agguantadu a chentu cosas contràrias ◊ tocaiat de sichire gai fenas a canno si potiat agguantare
2.
custu binu aguantat àcua meda ◊ tue de binu no ndhe agguantas! ◊ cussu no agguentat una tassa de binu!
3.
aguanta forti, lah ca ti nci fuit! ◊ est arrennegau chi no fait a dh'aguantai
4.
su cunfessori miu, apu furau e seu furendu ca no mi potzu aguantai mai…◊ no mi ndi seu aguantada de dhi narri su chi pentzu ◊ no mi ndhe agguanto: apenas mi cumbinat lu brigo!
Cognomi e Proverbi
prb:
su cristianu est che su terrinu: no ndhe li benzat cantu ndhe agguantat!
Etimo
itl., spn.
agguantare
Traduzioni
Francese
résister
Inglese
to resist
Spagnolo
aguantar
Italiano
resìstere,
sopportare,
pazientare,
perseverare
Tedesco
ertragen,
vertragen,
Geduld haben,
beharren.
agguardài, agguardiài , vrb: guardai* Definizione
abbaidare a unu o una cosa po dha tènnere contu chi no tèngiat dannu, chi no che dha furent
Sinonimi e contrari
acastiai,
aggordai,
arriguardai,
badrare,
cultodiare,
tentare
Frasi
dhoi at iscroxòrgius chi dhus agguàrdiant is matzamurredhus ◊ cun sa Cruxi, agguardada siat sa buca de mali!
2.
bivaiaus in domixedhas agguardiadas de una mata de figu
Traduzioni
Francese
garder
Inglese
to guard
Spagnolo
guardar
Italiano
custodire
Tedesco
bewachen.
aggutài, aggutàre , vrb Definizione
lassare o fàere pèrdere s'abba a istídhigos
Sinonimi e contrari
ilgutare,
sucutare,
sucutire
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
dégouliner
Inglese
to drip
Spagnolo
escurrir
Italiano
sgocciolare
Tedesco
tröpfeln lassen.
agiadài , vrb: agiuare,
agiudai,
agiudare,
agiudari,
agiurai,
ajuai,
ajuare,
ajutare,
atzuare 1,
axuare,
axudae,
axudai,
azuai,
azuare,
azudare,
azutare,
ojuare Definizione
fàere una parte o totu su chi depet fàere s'àteru candho no dhu podet a solu, giare una manu a s'àteru in su bisóngiu, giare cosa, amparu; si narat brindhandho a unu de fora a papare candho capitat chi agatat is de sa domo giai papandho / azuare carchi cosa a ccn. = atuai, pigare sa cosa o betare una manu chi arresurtet prus fàcile a s'àteru a si dha pònnere a codhu, a si dha carrigare; Deus ti agiudit! = itl. Dio ti protegga!
Sinonimi e contrari
agiuventare,
atuai,
giuai,
sufragai
/
amparai
| ctr.
ilviare,
strobbai
Frasi
istentada est sa zente a tribagliare, ma tue no bi ses a l'azudare (A.Casula)◊ seus tropu arrebbugius e pretendeus chi Gesugristu s'agiurit ◊ su pitzinnu si est irvortatu e no cheriat prus ajuare a su babbu ◊ azúalu a istudiare, ca no ndh'est cumprendhindhe! ◊ sa famíglia pruite no ti axuat? ◊ sa cosa cun ledàmine e abba si azuat a crèschere ◊ so cuntentu de ti pòdere axuare balu ◊ chie binchet azuat!
2.
cussa famíllia cheret azuada, ca est in su bisonzu
3.
- Setzi a mesa ca nos azuas! - Coment'e retzidu: so pesendhe comogomo de manigare! Gràtzia su matessi: faghide!
4.
unu sachedhu de tzimentu de mesu cuintale a solu no mi lu azuo, ma si mi lu azuades lu leo!
Etimo
ltn.
adiutare
Traduzioni
Francese
aider,
secourir
Inglese
to help
Spagnolo
ayudar,
colaborar
Italiano
aiutare,
agevolare,
collaborare,
soccórrere,
sostenére
Tedesco
helfen,
behilflich sein,
mitarbeiten.
agigantàre , vrb Definizione
fàere mannu a meda a meda, a tropu, una cosa esagerada
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
grossir,
grandir démesurément
Inglese
to magnify
Spagnolo
agigantar
Italiano
ingigantire
Tedesco
riesengroß machen.
agigotàre , vrb: agiogotare,
azigotare Definizione
fàere a zigota, cracare, iscúdere meda
Sinonimi e contrari
arrogai,
atzimare,
azinare,
fragassare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
fracasser
Inglese
to smash
Spagnolo
destrozar
Italiano
fracassare
Tedesco
zerbrechen.
agiobàre , vrb: giobare Definizione
pònnere in duos, impare, fàere sa loba, nau mescamente de is boes
Sinonimi e contrari
acopiare,
acrobai*,
acucurrare,
allobae,
aparigai,
giúnghere
| ctr.
igiúgnere,
iscrobare
Frasi
si est agiobadu cun cumpanzos malos
Traduzioni
Francese
atteler,
joindre
Inglese
to join,
to yoke
Spagnolo
enyugar
Italiano
aggiogare,
congiùngere
Tedesco
einspannen,
verbinden.
agiogatzàre , vrb: azocatzare,
giogatzai Definizione
istare sèmpere giogandho, giogare a tropu
Sinonimi e contrari
abbrengulare,
agiogulare,
giochitare,
ingiogaciai,
zochillare
2.
est un'anzonedhu azocatzau, curret e brinchitat in bacantinos de amistades ponendhe fatu a chimeras de sole (G.Piga)
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
jouer
Inglese
to fiddle
Spagnolo
juguetear
Italiano
giocherellare
Tedesco
tändeln.
agiogulàre , vrb: azogulare,
giogulare,
zoculare Definizione
abbituare a istare giogandho comente faent is pipios ca no ischint fàere àteru: dhu narant de is animales puru
Sinonimi e contrari
abbrengulare,
agiogatzare,
giochitare,
ingiogaciai
2.
si l'azógulas, su catedhu no essit cane bonu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
jouer
Inglese
to take gambling
Spagnolo
juguetear
Italiano
darsi al giòco
Tedesco
tändeln.
agiolotàre , vrb: agiorotare,
axolotare,
azolotare Definizione
murigare e bulugiare, avolotare sa cosa, mòvere a meda, pònnere avolotu
Sinonimi e contrari
atrepillai,
scambillai,
stragamullai,
studugai,
trumbugliai
| ctr.
asseliai,
apasigare
Frasi
nos sunt agiorotendhe totu sas abbas ◊ su cúrrere de su riu agiolotaiat sas abbas isbatèndhelas dai pedra in pedra
2.
cantu chi ses agiorotendhe, bae a fàghere su chi ti apo nadu! ◊ est agiolotadu che undha ◊ unu gherreri no si podiat azolotare in cara de sa zente e in cara de sa mama at agguantadu a su prantu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
remuer,
troubler,
agiter
Inglese
to make sluggish,
to paddle,
to shake
Spagnolo
enturbiar,
alborotar
Italiano
diguazzare,
intorbidire,
agitare
Tedesco
trüben.
agiòne , nf: ajona,
ajone,
ajoni Definizione
genia de lóriga de corria o de pedhe crua chi si ponet a su giuale, in mesu in mesu, po dhue fàere intrare e arrèschere sa punta de sa timona de su carru o de s'arau / furriaisí a un'ajoni = fàgheresi a unu gantzu
Sinonimi e contrari
alasoni,
bagione 1,
cajone 1,
fatzolu 1,
giussòrgia,
sesúgia
Frasi
nosu festis is ajonis cun pedhi de marxani
2.
s'espi si fúrriat a un'ajoni candu cracat, ca pungit e mússiat
Traduzioni
Francese
anneau d'un joug
Inglese
strip of leather joining the top flail to the handle
Spagnolo
mediana,
barzón
Italiano
gombina
Tedesco
Lederriemen im Pflugbaum.
agionedhàre , vrb Definizione
fai giumburudu che agionedha
Sinonimi e contrari
abbajonare,
aggopedhare,
acocovedhae,
allachedhare,
atrotiai
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
courber
Inglese
to bend
Spagnolo
encorvar,
combar
Italiano
incurvare,
ingobbire
Tedesco
biegen,
buckelig werden.
agiorràre , vrb rfl: azorrare Definizione
pigare matana, múngia, po calecuna cosa o chistione, su si dha pònnere a coro
Sinonimi e contrari
agiorridare,
aporare
Frasi
tantu de su piantu no ti azorres!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
s'affliger,
se faire du souci
Inglese
to grieve
Spagnolo
afligirse
Italiano
afflìggersi,
angustiarsi
Tedesco
sich betrüben.
agiorridàre , vrb Definizione
istare a su pedi pedi, giare ifadu o istrobbu pedindho, pedindho dépidu
Sinonimi e contrari
agiorrare,
impeltinare,
infestare,
malifestai
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
importuner,
déranger les créancier et les débiteurs
Inglese
to bother creditors and debtors
Spagnolo
importunar
Italiano
importunare,
infastidire creditóri e debitóri
Tedesco
belästigen.
agiostràre , vrb: azostrare Definizione
giare ifadu, matana, múngia; nàrrere cosa coment'e a briga
Sinonimi e contrari
abburruntare,
afrontai,
atzuridare,
cadojare,
iscamurriare,
rumbicare
Frasi
solu as a èssere finas chi durat su sonnu e si azostrat sa vida ◊ mi at azostradu donzi bolu, betendhemiche amargadu in bratzu a donzi turmentu
Etimo
itl.
aggiostrare
Traduzioni
Francese
agacer,
énerver,
tourmenter,
reprocher
Inglese
to torment,
to fling in s. o.'s face to annoy
Spagnolo
molestar
Italiano
infastidire,
tormentare
Tedesco
belästigen.
agitoriài, agitoriàre , vrb Definizione
pònnere boghes tzerriandho gente pedindho agiudu
Frasi
candu at inténdiu ca fiat mortu su pobidhu, curtu at a sa pratza agitoriendi ◊ su pòburu ómini fiat agitoriendi e atzapulendisí me in terra po su dolori ◊ a sa boge pariat gente agitorianno ◊ cudh'ómini at agitoriau meda po su dolori ma gei s'est apaxiau
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
crier au secours
Inglese
to invoke for a help
Spagnolo
pedir ayuda
Italiano
invocare aiuto
Tedesco
um Hilfe rufen.
agiudicài, agiudicàre , vrb Definizione
bínchere una gara betandho sa méngius oferta, faendho su méngius prétziu po fàere unu trebballu
Sinonimi e contrari
bíncere
Traduzioni
Francese
adjuger
Inglese
to award
Spagnolo
adjudicar
Italiano
aggiudicare
Tedesco
vergeben.
agiuramentàre , vrb: azuramentare Definizione
giurare su frassu, fàere o nàrrere su contràriu de su chi s'est giurau
Sinonimi e contrari
isgiuramentare,
ispreurare
Frasi
si sunt agiuramentados
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
se parjurer
Inglese
to perjure oneself
Spagnolo
perjurar
Italiano
spergiurare
Tedesco
falsch schwören.