aggrasciàre, aggrassiàre , vrb: aggratziai,
aggratziare,
grassiare Definizione
fàere sa gràtzia, giare un'iscontu de pena a unu cundennau lassandhodhu andhare innanti; fintzes torrare gràtzias / aggrassiàresi = agiustaisí, fai dognunu su torracontu cosa sua
Sinonimi e contrari
annistiare,
pedronai
/
ringratziai
Frasi
l'ant arrestadu, cundennadu e apustis aggratziadu puru ◊ "Si totu su chi nades est beru, cras aggràscio a totus!" nesit su re a sos presoneris
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
accorder ou faire grâce,
gracier
Inglese
to pardon
Spagnolo
indultar,
conceder la gracia
Italiano
graziare
Tedesco
begnadigen.
aggravàe, aggravài , vrb: aggravare Definizione
essire o fàere prus grave, peus (de salude o de àteru)
Sinonimi e contrari
ammalesci,
impeorai,
impeusare,
ingraviare 1,
pejorare
| ctr.
illebiare
Frasi
fit malàidu, li at aggravadu e mortu si ch'est ◊ s'edade mia avantzada est aggravada de unu male puru
Traduzioni
Francese
empirer
Inglese
to worsen
Spagnolo
agravar
Italiano
peggiorare
Tedesco
verschlechtern.
aggraviài, aggraviàre , vrb Definizione
nàrrere o fàere prus de su chi si depet, cosas chi no funt, acusandho, ofendhendho, po ofèndhere / aggraviare in sas possessiones = fàghere dannu a unu possessu
Sinonimi e contrari
abbituperare,
aciociai,
afrentai,
arrochizare,
desdorai,
disprejare,
ilzenzare,
ingraviare,
innorare,
ispresciare,
ofèndhere,
taschilare
Frasi
est a Bosu chi apu aggraviau cun is pecaus mius! ◊ si acasu in su cantare apo faltadu no si tenzat nisciunu aggraviadu (F.A.Mannu)◊ si no poto cojuvare cun tegus no mi ndhe impudo: tue l'as fatu pro mi aggraviare, ma a mene mi est serviu de favore ◊ tue pentzas chi mi as aggraviau, ma mi est serviu de cumbeniéntzia! ◊ suta de sa rughe tantas vias est rutu aggraviadu de su male anzenu
Etimo
spn.
Traduzioni
Francese
outrager,
injurier
Inglese
to insult,
to outrage
Spagnolo
agraviar
Italiano
oltraggiare,
ingiuriare
Tedesco
beleidigen.
aggrighidhài , vrb Definizione
portare sa carena avolotada, treulada po arrennegu, tzacu, dispraxere forte
Frasi
candu cudha at pigau unu palanchinu po dh'iscudi si dhi fut aggrighidhau su sàmbini
Traduzioni
Francese
trembler
Inglese
to quiver
Spagnolo
bullir,
vibrar
Italiano
frèmere
Tedesco
beben.
aggrighidhíri , vrb Definizione
si narat de erbas e matas chi pigant, candho si prantant, e creschent
Sinonimi e contrari
abbivorare,
crèschere,
imbènnere,
tènnere
Traduzioni
Francese
s'enraciner,
fig. prendre
Inglese
to sprout
Spagnolo
arraigar
Italiano
attecchire
Tedesco
Wurzel fassen.
aggrillàu , agt Definizione
nau de ccn., chi portat bibbigorrus, ideas istrambecas in conca
Sinonimi e contrari
acascabellau,
dengosu,
schinitzosu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
qui est plein de lubies
Inglese
to be full of whims
Spagnolo
soliviantado
Italiano
che ha grilli per la tèsta
Tedesco
wer Grillen im Kopf hat.
aggrinzàre , vrb Definizione
fàere sa bia de conca, petenandho is pilos
Traduzioni
Francese
faire la raie
Inglese
to part (hair)
Spagnolo
hacer la raya del pelo
Italiano
fare la scriminatura
Tedesco
scheiteln.
aggripiài, aggripiàre , vrb Definizione
aferrare cun is ungas comente faent unos cantu pigiones, furare, leare sa cosa angena cun sa fortza; su si mantènnere o aferrare a calecuna cosa
Sinonimi e contrari
abbrancai,
acafai,
afarcai,
afarrancae,
aggarrai,
isculpire
/
aferrai,
aggantzare
2.
disisperau, iat circau de s'aggripiai a cancuna cosa, a un'iscusa, a una pregunta chi no connosciat e istentàt a dhu sorighí
Etimo
ctl.
agripar
Traduzioni
Francese
agripper,
attaquer
Inglese
to assail,
to grab
Spagnolo
agarrar
Italiano
ghermire,
aggredire
Tedesco
mit den Krallen fassen,
überfallen.
aggrogotài , vrb Definizione
fàere una genia de moida chi faent is gatos asseliaos, ma fintzes sorrogare
Sinonimi e contrari
arrasai,
frisciare 1,
grunnire,
igrisai,
raulare,
runidare
Frasi
su macitu est aggrogotendi
2.
unu margiani fut aggrogotendu
Terminologia scientifica
bga
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
ronronner,
faire ronron
Inglese
to purr
Spagnolo
ronronear
Italiano
fare le fusa
Tedesco
schnurren.
aggromàre , vrb: aggrumai,
aggrumare,
aggrummai,
aggrummare Definizione
fàere a crosta, a grumma, a cagiau, pònnere sa crosta; si narat fintzes de arregòllere, pònnere totu impare cosa chi si arregollet, si narat de is abes chi si faent a lómboru o a rumbuloni fora de su casidhu innanti de iscussurare; in cobertantza, sentire arrennegu / turra de aggrumai = istampada, pertunta pro ndhe collire ispruma dae su brou coghindhe peta
Sinonimi e contrari
acrostanare,
aggrostare,
aradhare,
ingrumai
/
abbeladinare,
alleae,
apiatare,
cagiare
/
aggromerare,
aggromeredhare,
allomborae,
arrombulonai,
arromulare
/
assurtire
/
afelonare,
aggromorare,
infelai,
renignai
2.
sos frades de coro a su persighidu de sa disaura, candho est torradu, li ant aggrumadu una bama ◊ su ciuliru de fai farra lassat passai sa farra prus bianca e assodhit (aggrumat) in mesu sa farra prus oscura ◊ is cuadhos aggrumados ibertant s'isparu po partire ◊ sa gente si est aggrumada totu a inghíriu abbaidandho
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
faire grumeler,
incruster
Inglese
to clot,
to encrust
Spagnolo
formar grumos,
encostrar
Italiano
raggrumare,
incrostare
Tedesco
gerinnen lassen,
sich verkrusten.
aggromeràre , vrb: aggromurare,
gromerare Definizione
fàere a grómeru, a lómboru
Sinonimi e contrari
aggromare,
aggromeredhare,
allomborae,
allorimmedhare,
arrombulonai,
arromulare
/
abballinare,
aculingionai
Etimo
ltn.
ad glomerare
Traduzioni
Francese
pelotonner
Inglese
to wind up
Spagnolo
ovillar,
devanar
Italiano
aggomitolare,
dipanare
Tedesco
aufwickeln.
aggromoràre , vrb Definizione
pigare o fàere gromore, arrennegu
Sinonimi e contrari
afelonare,
aggromare,
infelai,
renignai
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
s'emporter
Inglese
to get angry
Spagnolo
amoscarse
Italiano
stizzirsi
Tedesco
sich ärgern.
aggrostàre , vrb Definizione
fàere sa crosta, pígiu grussu de cosa
Sinonimi e contrari
acrostanare,
aggromare,
aradhare,
ingrumai
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
entartrer
Inglese
to encrust
Spagnolo
incrustarse
Italiano
aggrommare
Tedesco
gerinnen.
aggrucàre , vrb: aggrugare,
aggrugari,
aggurgare,
agrugai,
agrugari Definizione
fàere passadas lestras, coment'e po bòlere bídere o fàere totugantu impresse impresse, chentza si tratènnere a dhu fàere bene; fintzes pònnere a grughe, atobiàresi a grughe (nau de camminos, istradas)
Sinonimi e contrari
atraessare,
gruxai
/
navaciare
Frasi
sos corbos bolandhe aggrucant su chelu ◊ apo aggrucau totu su sartu ◊ sa chirca iscientífica at aggrugadu totu s'ispàtziu interplanetàriu cun astronaves e telescópios ◊ aggruco campos e badhes ◊ bi cheret ora petzi pro aggrucare chin s’iscopa cussa betedhe iscala! ◊ nois fimus aggrucandhe a inghíriu de sas cumbessias
2.
debbadas chi mi aggrughe chirchendhe sos chi mancant dae domo!
3.
pagos tzitzones furint aggrugados in sa forredha ◊ in coghina dhue aiat iscannos, botos e linna aggrugada
Etimo
its
ad + cruc(u)lare
Traduzioni
Francese
fouiller
Inglese
to scour
Spagnolo
despacharse,
chapucear
Italiano
perlustrare,
fare un lavóro in mòdo sbrigativo
Tedesco
durchsuchen,
eine schleunige Arbeit machen.
aggruíre , vrb: agruie,
alguire,
arguire Definizione
pigare, aprontare, portare o tènnere su chi serbit po calecuna faina, fàere, achipire faina, ammadurare nau de frutuàriu lompendho
Sinonimi e contrari
abrontai,
ammainare,
ammanitzare,
apariciai,
coviare 1
Frasi
aiat induradu dies e dies arguíndhesi e fachèndhesi bellu (A.Deplano)◊ si podet arguire su màndhigu, su letu pro corcare ◊ no ischint comente arguire sa manera pro acurtziare mannos e minores a s'istúdiu ◊ su mastru at arguiu unu giassu in internèt ◊ amus arguiu su campionau de sa murra ◊ issa coitat a alguire su fatu de domo ◊ argúiti ca benit babbu tú! ◊ sunt arguindhe pro andhare a sa festa
2.
sa figu ist agruindo a coe
Traduzioni
Francese
preparer
Inglese
to prepare
Spagnolo
preparar
Italiano
allestire
Tedesco
zurechtmachen.
aggrunciàre , vrb Definizione
fàere a unu túturu, a unu lómboru
Sinonimi e contrari
acarrongiai,
afrascillonai,
aggraminzonare,
ammaugionai,
arruntzai,
atripitzare,
frongire,
granculai,
iscrafangiai,
pizigonare
| ctr.
istirai
Frasi
est una búglia o est beru custu meu malu abbizu? Si mi aggrúnciat limba e chizu candho ndh'intendho su seru! (I.Virdis)
Traduzioni
Francese
se contracter
Inglese
to get wrinkled,
to shrink
Spagnolo
contraerse,
encogerse,
arrugar
Italiano
contrarsi,
spiegazzare
Tedesco
zusammenschrumpfen,
schlecht zusammenfalten.
aggruncídu , pps, agt Definizione
de aggruncire; chi est fatu a unu túturu de su fritu
Sinonimi e contrari
ateterighedhadu,
intinirau,
sfrigiorau
2.
nàrami ite as àpidu, Antioga: totu aggruncida pares e maltrata!
Traduzioni
Francese
transi
Inglese
to grow numb
Spagnolo
entumecido
Italiano
intirizzito
Tedesco
erstarrt.
aggruncipíre , vrb Definizione
fàere totu a piegas, a tzirbisas
Sinonimi e contrari
acarrongiai,
afrangillonai,
aggruncire,
apigiare,
arruntzai,
frongire,
ingrincipire*,
iscrafangiai
| ctr.
istirai
Traduzioni
Francese
froisser
Inglese
to wrinckle (up),
to fold
Spagnolo
arrugar
Italiano
piegazzare
Tedesco
zerknittern.
aggruncíre , vrb Definizione
fàgheresi totu a prigas, a unu túturu, a cancarrone
Sinonimi e contrari
acarrongiai,
afrascillonai,
aggranchizonare,
apigiare,
arruntzai,
atavellai,
atribuntzire,
frongire,
granculai
| ctr.
istirai
Traduzioni
Francese
se contracter
Inglese
to get wrinkle,
to shrink
Spagnolo
contraerse,
arrugarse
Italiano
contrarsi,
piegazzare
Tedesco
zusammenschrumpfen,
zerknittern.
aggrundhàre , vrb Definizione
su si pònnere asuta de ccn. cosa candho est proendho
Sinonimi e contrari
abbigare 1,
apaltare,
apigai,
apogiai,
arrundhare,
crancare,
frànghere
Frasi
narat sa zente chi su chercu est dannosu in die de temporale de s'aggrundhare suta de s'àrvure, puite giamat su raju ◊ narant sos betzos mannos chi est malu de s'aggrundhare suta de sa figu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
s'abriter
Inglese
to shelter
Spagnolo
refugiarse,
ampararse
Italiano
ripararsi
Tedesco
sich schützen.