aggrasciàre, aggrassiàre , vrb: aggratziai,
aggratziare,
grassiare Definitzione
fàere sa gràtzia, giare un'iscontu de pena a unu cundennau lassandhodhu andhare innanti; fintzes torrare gràtzias / aggrassiàresi = agiustaisí, fai dognunu su torracontu cosa sua
Sinònimos e contràrios
annistiare,
pedronai
/
ringratziai
Frases
l'ant arrestadu, cundennadu e apustis aggratziadu puru ◊ "Si totu su chi nades est beru, cras aggràscio a totus!" nesit su re a sos presoneris
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
accorder ou faire grâce,
gracier
Ingresu
to pardon
Ispagnolu
indultar,
conceder la gracia
Italianu
graziare
Tedescu
begnadigen.
aggravàe, aggravài , vrb: aggravare Definitzione
essire o fàere prus grave, peus (de salude o de àteru)
Sinònimos e contràrios
ammalesci,
impeorai,
impeusare,
ingraviare 1,
pejorare
| ctr.
illebiare
Frases
fit malàidu, li at aggravadu e mortu si ch'est ◊ s'edade mia avantzada est aggravada de unu male puru
Tradutziones
Frantzesu
empirer
Ingresu
to worsen
Ispagnolu
agravar
Italianu
peggiorare
Tedescu
verschlechtern.
aggraviài, aggraviàre , vrb Definitzione
nàrrere o fàere prus de su chi si depet, cosas chi no funt, acusandho, ofendhendho, po ofèndhere / aggraviare in sas possessiones = fàghere dannu a unu possessu
Sinònimos e contràrios
abbituperare,
aciociai,
afrentai,
arrochizare,
desdorai,
disprejare,
ilzenzare,
ingraviare,
innorare,
ispresciare,
ofèndhere,
taschilare
Frases
est a Bosu chi apu aggraviau cun is pecaus mius! ◊ si acasu in su cantare apo faltadu no si tenzat nisciunu aggraviadu (F.A.Mannu)◊ si no poto cojuvare cun tegus no mi ndhe impudo: tue l'as fatu pro mi aggraviare, ma a mene mi est serviu de favore ◊ tue pentzas chi mi as aggraviau, ma mi est serviu de cumbeniéntzia! ◊ suta de sa rughe tantas vias est rutu aggraviadu de su male anzenu
Ètimu
spn.
Tradutziones
Frantzesu
outrager,
injurier
Ingresu
to insult,
to outrage
Ispagnolu
agraviar
Italianu
oltraggiare,
ingiuriare
Tedescu
beleidigen.
aggrighidhài , vrb Definitzione
portare sa carena avolotada, treulada po arrennegu, tzacu, dispraxere forte
Frases
candu cudha at pigau unu palanchinu po dh'iscudi si dhi fut aggrighidhau su sàmbini
Tradutziones
Frantzesu
trembler
Ingresu
to quiver
Ispagnolu
bullir,
vibrar
Italianu
frèmere
Tedescu
beben.
aggrighidhíri , vrb Definitzione
si narat de erbas e matas chi pigant, candho si prantant, e creschent
Sinònimos e contràrios
abbivorare,
crèschere,
imbènnere,
tènnere
Tradutziones
Frantzesu
s'enraciner,
fig. prendre
Ingresu
to sprout
Ispagnolu
arraigar
Italianu
attecchire
Tedescu
Wurzel fassen.
aggrillàu , agt Definitzione
nau de ccn., chi portat bibbigorrus, ideas istrambecas in conca
Sinònimos e contràrios
acascabellau,
dengosu,
schinitzosu
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
qui est plein de lubies
Ingresu
to be full of whims
Ispagnolu
soliviantado
Italianu
che ha grilli per la tèsta
Tedescu
wer Grillen im Kopf hat.
aggrinzàre , vrb Definitzione
fàere sa bia de conca, petenandho is pilos
Tradutziones
Frantzesu
faire la raie
Ingresu
to part (hair)
Ispagnolu
hacer la raya del pelo
Italianu
fare la scriminatura
Tedescu
scheiteln.
aggripiài, aggripiàre , vrb Definitzione
aferrare cun is ungas comente faent unos cantu pigiones, furare, leare sa cosa angena cun sa fortza; su si mantènnere o aferrare a calecuna cosa
Sinònimos e contràrios
abbrancai,
acafai,
afarcai,
afarrancae,
aggarrai,
isculpire
/
aferrai,
aggantzare
2.
disisperau, iat circau de s'aggripiai a cancuna cosa, a un'iscusa, a una pregunta chi no connosciat e istentàt a dhu sorighí
Ètimu
ctl.
agripar
Tradutziones
Frantzesu
agripper,
attaquer
Ingresu
to assail,
to grab
Ispagnolu
agarrar
Italianu
ghermire,
aggredire
Tedescu
mit den Krallen fassen,
überfallen.
aggrogotài , vrb Definitzione
fàere una genia de moida chi faent is gatos asseliaos, ma fintzes sorrogare
Sinònimos e contràrios
arrasai,
frisciare 1,
grunnire,
igrisai,
raulare,
runidare
Frases
su macitu est aggrogotendi
2.
unu margiani fut aggrogotendu
Terminologia iscientìfica
bga
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
ronronner,
faire ronron
Ingresu
to purr
Ispagnolu
ronronear
Italianu
fare le fusa
Tedescu
schnurren.
aggromàre , vrb: aggrumai,
aggrumare,
aggrummai,
aggrummare Definitzione
fàere a crosta, a grumma, a cagiau, pònnere sa crosta; si narat fintzes de arregòllere, pònnere totu impare cosa chi si arregollet, si narat de is abes chi si faent a lómboru o a rumbuloni fora de su casidhu innanti de iscussurare; in cobertantza, sentire arrennegu / turra de aggrumai = istampada, pertunta pro ndhe collire ispruma dae su brou coghindhe peta
Sinònimos e contràrios
acrostanare,
aggrostare,
aradhare,
ingrumai
/
abbeladinare,
alleae,
apiatare,
cagiare
/
aggromerare,
aggromeredhare,
allomborae,
arrombulonai,
arromulare
/
assurtire
/
afelonare,
aggromorare,
infelai,
renignai
2.
sos frades de coro a su persighidu de sa disaura, candho est torradu, li ant aggrumadu una bama ◊ su ciuliru de fai farra lassat passai sa farra prus bianca e assodhit (aggrumat) in mesu sa farra prus oscura ◊ is cuadhos aggrumados ibertant s'isparu po partire ◊ sa gente si est aggrumada totu a inghíriu abbaidandho
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
faire grumeler,
incruster
Ingresu
to clot,
to encrust
Ispagnolu
formar grumos,
encostrar
Italianu
raggrumare,
incrostare
Tedescu
gerinnen lassen,
sich verkrusten.
aggromeràre , vrb: aggromurare,
gromerare Definitzione
fàere a grómeru, a lómboru
Sinònimos e contràrios
aggromare,
aggromeredhare,
allomborae,
allorimmedhare,
arrombulonai,
arromulare
/
abballinare,
aculingionai
Ètimu
ltn.
ad glomerare
Tradutziones
Frantzesu
pelotonner
Ingresu
to wind up
Ispagnolu
ovillar,
devanar
Italianu
aggomitolare,
dipanare
Tedescu
aufwickeln.
aggromoràre , vrb Definitzione
pigare o fàere gromore, arrennegu
Sinònimos e contràrios
afelonare,
aggromare,
infelai,
renignai
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
s'emporter
Ingresu
to get angry
Ispagnolu
amoscarse
Italianu
stizzirsi
Tedescu
sich ärgern.
aggrostàre , vrb Definitzione
fàere sa crosta, pígiu grussu de cosa
Sinònimos e contràrios
acrostanare,
aggromare,
aradhare,
ingrumai
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
entartrer
Ingresu
to encrust
Ispagnolu
incrustarse
Italianu
aggrommare
Tedescu
gerinnen.
aggrucàre , vrb: aggrugare,
aggrugari,
aggurgare,
agrugai,
agrugari Definitzione
fàere passadas lestras, coment'e po bòlere bídere o fàere totugantu impresse impresse, chentza si tratènnere a dhu fàere bene; fintzes pònnere a grughe, atobiàresi a grughe (nau de camminos, istradas)
Sinònimos e contràrios
atraessare,
gruxai
/
navaciare
Frases
sos corbos bolandhe aggrucant su chelu ◊ apo aggrucau totu su sartu ◊ sa chirca iscientífica at aggrugadu totu s'ispàtziu interplanetàriu cun astronaves e telescópios ◊ aggruco campos e badhes ◊ bi cheret ora petzi pro aggrucare chin s’iscopa cussa betedhe iscala! ◊ nois fimus aggrucandhe a inghíriu de sas cumbessias
2.
debbadas chi mi aggrughe chirchendhe sos chi mancant dae domo!
3.
pagos tzitzones furint aggrugados in sa forredha ◊ in coghina dhue aiat iscannos, botos e linna aggrugada
Ètimu
its
ad + cruc(u)lare
Tradutziones
Frantzesu
fouiller
Ingresu
to scour
Ispagnolu
despacharse,
chapucear
Italianu
perlustrare,
fare un lavóro in mòdo sbrigativo
Tedescu
durchsuchen,
eine schleunige Arbeit machen.
aggruíre , vrb: agruie,
alguire,
arguire Definitzione
pigare, aprontare, portare o tènnere su chi serbit po calecuna faina, fàere, achipire faina, ammadurare nau de frutuàriu lompendho
Sinònimos e contràrios
abrontai,
ammainare,
ammanitzare,
apariciai,
coviare 1
Frases
aiat induradu dies e dies arguíndhesi e fachèndhesi bellu (A.Deplano)◊ si podet arguire su màndhigu, su letu pro corcare ◊ no ischint comente arguire sa manera pro acurtziare mannos e minores a s'istúdiu ◊ su mastru at arguiu unu giassu in internèt ◊ amus arguiu su campionau de sa murra ◊ issa coitat a alguire su fatu de domo ◊ argúiti ca benit babbu tú! ◊ sunt arguindhe pro andhare a sa festa
2.
sa figu ist agruindo a coe
Tradutziones
Frantzesu
preparer
Ingresu
to prepare
Ispagnolu
preparar
Italianu
allestire
Tedescu
zurechtmachen.
aggrunciàre , vrb Definitzione
fàere a unu túturu, a unu lómboru
Sinònimos e contràrios
acarrongiai,
afrascillonai,
aggraminzonare,
ammaugionai,
arruntzai,
atripitzare,
frongire,
granculai,
iscrafangiai,
pizigonare
| ctr.
istirai
Frases
est una búglia o est beru custu meu malu abbizu? Si mi aggrúnciat limba e chizu candho ndh'intendho su seru! (I.Virdis)
Tradutziones
Frantzesu
se contracter
Ingresu
to get wrinkled,
to shrink
Ispagnolu
contraerse,
encogerse,
arrugar
Italianu
contrarsi,
spiegazzare
Tedescu
zusammenschrumpfen,
schlecht zusammenfalten.
aggruncídu , pps, agt Definitzione
de aggruncire; chi est fatu a unu túturu de su fritu
Sinònimos e contràrios
ateterighedhadu,
intinirau,
sfrigiorau
2.
nàrami ite as àpidu, Antioga: totu aggruncida pares e maltrata!
Tradutziones
Frantzesu
transi
Ingresu
to grow numb
Ispagnolu
entumecido
Italianu
intirizzito
Tedescu
erstarrt.
aggruncipíre , vrb Definitzione
fàere totu a piegas, a tzirbisas
Sinònimos e contràrios
acarrongiai,
afrangillonai,
aggruncire,
apigiare,
arruntzai,
frongire,
ingrincipire*,
iscrafangiai
| ctr.
istirai
Tradutziones
Frantzesu
froisser
Ingresu
to wrinckle (up),
to fold
Ispagnolu
arrugar
Italianu
piegazzare
Tedescu
zerknittern.
aggruncíre , vrb Definitzione
fàgheresi totu a prigas, a unu túturu, a cancarrone
Sinònimos e contràrios
acarrongiai,
afrascillonai,
aggranchizonare,
apigiare,
arruntzai,
atavellai,
atribuntzire,
frongire,
granculai
| ctr.
istirai
Tradutziones
Frantzesu
se contracter
Ingresu
to get wrinkle,
to shrink
Ispagnolu
contraerse,
arrugarse
Italianu
contrarsi,
piegazzare
Tedescu
zusammenschrumpfen,
zerknittern.
aggrundhàre , vrb Definitzione
su si pònnere asuta de ccn. cosa candho est proendho
Sinònimos e contràrios
abbigare 1,
apaltare,
apigai,
apogiai,
arrundhare,
crancare,
frànghere
Frases
narat sa zente chi su chercu est dannosu in die de temporale de s'aggrundhare suta de s'àrvure, puite giamat su raju ◊ narant sos betzos mannos chi est malu de s'aggrundhare suta de sa figu
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
s'abriter
Ingresu
to shelter
Ispagnolu
refugiarse,
ampararse
Italianu
ripararsi
Tedescu
sich schützen.