aggrustàre, aggrustiàre , vrb Definitzione
pònnere o fàere a grústiu, fàere unu grústiu, una chedha, nau prus che àteru de pegos
Sinònimos e contràrios
abbamare,
acedhae,
achedhonare,
aggamai,
amedhare,
ingamai
| ctr.
irgrustiare,
istagiai
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
rassembler,
saisir
Ingresu
to put in a herd,
to arrange in groups
Ispagnolu
agrupar,
reunir en rebaño
Italianu
aggruppare,
abbrancare
Tedescu
gruppieren,
zur Herde zusamentreiben.
aggualài, aggualàre , vrb: agualai,
agualare,
igualai,
ugualare Definitzione
fàere oguales, a paris, cantepare de cantidade, mannària, importu, fàere cantepare; èssere cantepare, fàere cumparàntzia; agiustare, arrangiare de pòdere andhare bene / agualai is costuras a unu = dàreli una surra
Sinònimos e contràrios
aggalire,
apalisare,
aparinare,
imparesai,
patare
/
agiustai
Frases
at aggualadu su pesu chin pedras a s'àtera parte ca fit ispendhentendhe su gàrrigu ◊ e no timedas sa bandhera ruja si nos cheret a totu aggualare! ◊ costaiat 950 e mi che l'at aggualadu a milli ◊ at agualau is dentis de sa serra
2.
coru, po ti agualai no seu arrica e ne bella! ◊ s'ant nau ca tenit unu malloru chi podit agualai a su malloru nostu
3.
fit racumandhendhe su bonu órdine assigurendhe chi sas cosas si tiant èssere aggualadas in su menzus modu
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
égaliser
Ingresu
to equalize,
to balance
Ispagnolu
igualar
Italianu
egualizzare,
parificare,
eguagliare,
pareggiare
Tedescu
gleichmachen,
gleichstellen.
agguantài, agguantàre , vrb: agguentare,
aguantai,
aguantare,
aguantari Definitzione
tènnere sa fortza o fintzes sa passiéntzia de peleare o padire unu pesu, una dificurtade, una cosa chi ofendhet o giaet ifadu o istrobbu, fintzes de mantènnere unu segretu, sighire una faina o un'impreu chentza si arrèndhere; nau de cosas de papare o bufare, ammesturare cun àtera cosa chentza pèrdere sa naturalesa sua, àere dura chentza si guastare: nau de ccn. e cun avb. de nega, chi sa cosa dhi faet luego efetu malu; pigare e mantènnere cun is manos calecuna cosa chi faet fortza, su si aferrare a calecuna cosa po seguresa
Sinònimos e contràrios
abbabiai,
apompiai,
bagiulai,
dighire,
durai,
repetire
/
ateneae
/
abbrancai,
acafai,
aciapai,
afarrancae,
aferrai,
aggafai,
aggarrai,
apoderae,
mantènnere,
rèzere
| ctr.
iscapae,
tzèdere
Maneras de nàrrere
csn:
aguantasí a òrus = zogare bene sas cartas de oros, leàresi su seguru; aguantai sa brulla o maleta = no si ofèndhere si li faghent brulla; aguantai sa mula = tratènneresi a tropu, istentare; agguantàresi de carchi cosa = tratènnere chentza la fàghere fintzas si si tiat chèrrere
Frases
est unu dolori chi no aguantu ◊ no la fortzes meda, cussa fune, ca est fine e no agguantat! ◊ acorrau in cussu tianni de ricóveru, dí e noti, dèu no agguantu! ◊ at agguantadu a chentu cosas contràrias ◊ tocaiat de sichire gai fenas a canno si potiat agguantare
2.
custu binu aguantat àcua meda ◊ tue de binu no ndhe agguantas! ◊ cussu no agguentat una tassa de binu!
3.
aguanta forti, lah ca ti nci fuit! ◊ est arrennegau chi no fait a dh'aguantai
4.
su cunfessori miu, apu furau e seu furendu ca no mi potzu aguantai mai…◊ no mi ndi seu aguantada de dhi narri su chi pentzu ◊ no mi ndhe agguanto: apenas mi cumbinat lu brigo!
Sambenados e Provèrbios
prb:
su cristianu est che su terrinu: no ndhe li benzat cantu ndhe agguantat!
Ètimu
itl., spn.
agguantare
Tradutziones
Frantzesu
résister
Ingresu
to resist
Ispagnolu
aguantar
Italianu
resìstere,
sopportare,
pazientare,
perseverare
Tedescu
ertragen,
vertragen,
Geduld haben,
beharren.
agguardài, agguardiài , vrb: guardai* Definitzione
abbaidare a unu o una cosa po dha tènnere contu chi no tèngiat dannu, chi no che dha furent
Sinònimos e contràrios
acastiai,
aggordai,
arriguardai,
badrare,
cultodiare,
tentare
Frases
dhoi at iscroxòrgius chi dhus agguàrdiant is matzamurredhus ◊ cun sa Cruxi, agguardada siat sa buca de mali!
2.
bivaiaus in domixedhas agguardiadas de una mata de figu
Tradutziones
Frantzesu
garder
Ingresu
to guard
Ispagnolu
guardar
Italianu
custodire
Tedescu
bewachen.
aggutài, aggutàre , vrb Definitzione
lassare o fàere pèrdere s'abba a istídhigos
Sinònimos e contràrios
ilgutare,
sucutare,
sucutire
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
dégouliner
Ingresu
to drip
Ispagnolu
escurrir
Italianu
sgocciolare
Tedescu
tröpfeln lassen.
agiadài , vrb: agiuare,
agiudai,
agiudare,
agiudari,
agiurai,
ajuai,
ajuare,
ajutare,
atzuare 1,
axuare,
axudae,
axudai,
azuai,
azuare,
azudare,
azutare,
ojuare Definitzione
fàere una parte o totu su chi depet fàere s'àteru candho no dhu podet a solu, giare una manu a s'àteru in su bisóngiu, giare cosa, amparu; si narat brindhandho a unu de fora a papare candho capitat chi agatat is de sa domo giai papandho / azuare carchi cosa a ccn. = atuai, pigare sa cosa o betare una manu chi arresurtet prus fàcile a s'àteru a si dha pònnere a codhu, a si dha carrigare; Deus ti agiudit! = itl. Dio ti protegga!
Sinònimos e contràrios
agiuventare,
atuai,
giuai,
sufragai
/
amparai
| ctr.
ilviare,
strobbai
Frases
istentada est sa zente a tribagliare, ma tue no bi ses a l'azudare (A.Casula)◊ seus tropu arrebbugius e pretendeus chi Gesugristu s'agiurit ◊ su pitzinnu si est irvortatu e no cheriat prus ajuare a su babbu ◊ azúalu a istudiare, ca no ndh'est cumprendhindhe! ◊ sa famíglia pruite no ti axuat? ◊ sa cosa cun ledàmine e abba si azuat a crèschere ◊ so cuntentu de ti pòdere axuare balu ◊ chie binchet azuat!
2.
cussa famíllia cheret azuada, ca est in su bisonzu
3.
- Setzi a mesa ca nos azuas! - Coment'e retzidu: so pesendhe comogomo de manigare! Gràtzia su matessi: faghide!
4.
unu sachedhu de tzimentu de mesu cuintale a solu no mi lu azuo, ma si mi lu azuades lu leo!
Ètimu
ltn.
adiutare
Tradutziones
Frantzesu
aider,
secourir
Ingresu
to help
Ispagnolu
ayudar,
colaborar
Italianu
aiutare,
agevolare,
collaborare,
soccórrere,
sostenére
Tedescu
helfen,
behilflich sein,
mitarbeiten.
agigantàre , vrb Definitzione
fàere mannu a meda a meda, a tropu, una cosa esagerada
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
grossir,
grandir démesurément
Ingresu
to magnify
Ispagnolu
agigantar
Italianu
ingigantire
Tedescu
riesengroß machen.
agigotàre , vrb: agiogotare,
azigotare Definitzione
fàere a zigota, cracare, iscúdere meda
Sinònimos e contràrios
arrogai,
atzimare,
azinare,
fragassare
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
fracasser
Ingresu
to smash
Ispagnolu
destrozar
Italianu
fracassare
Tedescu
zerbrechen.
agiobàre , vrb: giobare Definitzione
pònnere in duos, impare, fàere sa loba, nau mescamente de is boes
Sinònimos e contràrios
acopiare,
acrobai*,
acucurrare,
allobae,
aparigai,
giúnghere
| ctr.
igiúgnere,
iscrobare
Frases
si est agiobadu cun cumpanzos malos
Tradutziones
Frantzesu
atteler,
joindre
Ingresu
to join,
to yoke
Ispagnolu
enyugar
Italianu
aggiogare,
congiùngere
Tedescu
einspannen,
verbinden.
agiogatzàre , vrb: azocatzare,
giogatzai Definitzione
istare sèmpere giogandho, giogare a tropu
Sinònimos e contràrios
abbrengulare,
agiogulare,
giochitare,
ingiogaciai,
zochillare
2.
est un'anzonedhu azocatzau, curret e brinchitat in bacantinos de amistades ponendhe fatu a chimeras de sole (G.Piga)
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
jouer
Ingresu
to fiddle
Ispagnolu
juguetear
Italianu
giocherellare
Tedescu
tändeln.
agiogulàre , vrb: azogulare,
giogulare,
zoculare Definitzione
abbituare a istare giogandho comente faent is pipios ca no ischint fàere àteru: dhu narant de is animales puru
Sinònimos e contràrios
abbrengulare,
agiogatzare,
giochitare,
ingiogaciai
2.
si l'azógulas, su catedhu no essit cane bonu
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
jouer
Ingresu
to take gambling
Ispagnolu
juguetear
Italianu
darsi al giòco
Tedescu
tändeln.
agiolotàre , vrb: agiorotare,
axolotare,
azolotare Definitzione
murigare e bulugiare, avolotare sa cosa, mòvere a meda, pònnere avolotu
Sinònimos e contràrios
atrepillai,
scambillai,
stragamullai,
studugai,
trumbugliai
| ctr.
asseliai,
apasigare
Frases
nos sunt agiorotendhe totu sas abbas ◊ su cúrrere de su riu agiolotaiat sas abbas isbatèndhelas dai pedra in pedra
2.
cantu chi ses agiorotendhe, bae a fàghere su chi ti apo nadu! ◊ est agiolotadu che undha ◊ unu gherreri no si podiat azolotare in cara de sa zente e in cara de sa mama at agguantadu a su prantu
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
remuer,
troubler,
agiter
Ingresu
to make sluggish,
to paddle,
to shake
Ispagnolu
enturbiar,
alborotar
Italianu
diguazzare,
intorbidire,
agitare
Tedescu
trüben.
agiòne , nf: ajona,
ajone,
ajoni Definitzione
genia de lóriga de corria o de pedhe crua chi si ponet a su giuale, in mesu in mesu, po dhue fàere intrare e arrèschere sa punta de sa timona de su carru o de s'arau / furriaisí a un'ajoni = fàgheresi a unu gantzu
Sinònimos e contràrios
alasoni,
bagione 1,
cajone 1,
fatzolu 1,
giussòrgia,
sesúgia
Frases
nosu festis is ajonis cun pedhi de marxani
2.
s'espi si fúrriat a un'ajoni candu cracat, ca pungit e mússiat
Tradutziones
Frantzesu
anneau d'un joug
Ingresu
strip of leather joining the top flail to the handle
Ispagnolu
mediana,
barzón
Italianu
gombina
Tedescu
Lederriemen im Pflugbaum.
agionedhàre , vrb Definitzione
fai giumburudu che agionedha
Sinònimos e contràrios
abbajonare,
aggopedhare,
acocovedhae,
allachedhare,
atrotiai
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
courber
Ingresu
to bend
Ispagnolu
encorvar,
combar
Italianu
incurvare,
ingobbire
Tedescu
biegen,
buckelig werden.
agiorràre , vrb rfl: azorrare Definitzione
pigare matana, múngia, po calecuna cosa o chistione, su si dha pònnere a coro
Sinònimos e contràrios
agiorridare,
aporare
Frases
tantu de su piantu no ti azorres!
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
s'affliger,
se faire du souci
Ingresu
to grieve
Ispagnolu
afligirse
Italianu
afflìggersi,
angustiarsi
Tedescu
sich betrüben.
agiorridàre , vrb Definitzione
istare a su pedi pedi, giare ifadu o istrobbu pedindho, pedindho dépidu
Sinònimos e contràrios
agiorrare,
impeltinare,
infestare,
malifestai
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
importuner,
déranger les créancier et les débiteurs
Ingresu
to bother creditors and debtors
Ispagnolu
importunar
Italianu
importunare,
infastidire creditóri e debitóri
Tedescu
belästigen.
agiostràre , vrb: azostrare Definitzione
giare ifadu, matana, múngia; nàrrere cosa coment'e a briga
Sinònimos e contràrios
abburruntare,
afrontai,
atzuridare,
cadojare,
iscamurriare,
rumbicare
Frases
solu as a èssere finas chi durat su sonnu e si azostrat sa vida ◊ mi at azostradu donzi bolu, betendhemiche amargadu in bratzu a donzi turmentu
Ètimu
itl.
aggiostrare
Tradutziones
Frantzesu
agacer,
énerver,
tourmenter,
reprocher
Ingresu
to torment,
to fling in s. o.'s face to annoy
Ispagnolu
molestar
Italianu
infastidire,
tormentare
Tedescu
belästigen.
agitoriài, agitoriàre , vrb Definitzione
pònnere boghes tzerriandho gente pedindho agiudu
Frases
candu at inténdiu ca fiat mortu su pobidhu, curtu at a sa pratza agitoriendi ◊ su pòburu ómini fiat agitoriendi e atzapulendisí me in terra po su dolori ◊ a sa boge pariat gente agitorianno ◊ cudh'ómini at agitoriau meda po su dolori ma gei s'est apaxiau
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
crier au secours
Ingresu
to invoke for a help
Ispagnolu
pedir ayuda
Italianu
invocare aiuto
Tedescu
um Hilfe rufen.
agiudicài, agiudicàre , vrb Definitzione
bínchere una gara betandho sa méngius oferta, faendho su méngius prétziu po fàere unu trebballu
Sinònimos e contràrios
bíncere
Tradutziones
Frantzesu
adjuger
Ingresu
to award
Ispagnolu
adjudicar
Italianu
aggiudicare
Tedescu
vergeben.
agiuramentàre , vrb: azuramentare Definitzione
giurare su frassu, fàere o nàrrere su contràriu de su chi s'est giurau
Sinònimos e contràrios
isgiuramentare,
ispreurare
Frases
si sunt agiuramentados
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
se parjurer
Ingresu
to perjure oneself
Ispagnolu
perjurar
Italianu
spergiurare
Tedescu
falsch schwören.