Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

perdixèdha , nf: predighedha Definition orrughedhu piticu de pedra, pedra minore Synonyms e antonyms pedrighina, pedrischedha, predaredha Translations French caillou English little stone Spanish piedrecilla, piedrecita Italian sassolino German kleiner Stein.

pichirichédhu , nm Definition su pódhighe prus piticu Synonyms e antonyms didighedhu, pintirighedhu, podhichedhu, tzintziricu Scientific Terminology crn Translations French petit doigt English little finger Spanish meñique Italian mìgnolo German kleiner Finger, kleine Zehe.

piciochédhu , nm Definition pipiu matucu Synonyms e antonyms pilocu, pisedhu 3 Sentences is maistus depint imparai a is pitzochedhus a chistionai sa limba nosta Translations French jeune garçon English little boy Spanish chiquito Italian ragazzino German kleiner Junge.

pilócu , nm Definition piciochedhu fintzes a is dóighi, tréighi annos Synonyms e antonyms piciochedhu, pillosu*, pisedhu 3 Sentences apo colau sos annos de pilocu apare cun mannoi meu Translations French petit garçon English young boy Spanish niño, mozo Italian fanciullo, ragazzino German kleiner Junge.

pingiadédhu , nm Definition min. de pingiada, padedha pitichedhedha Synonyms e antonyms padedhutza, padezone, pingiorighedhu, pinzatolu Translations French petite marmite English small pan Spanish cazo Italian pentolino German kleiner Topf.

pisédhu 3 , nm, agt Definition su cristianu candho tenet pagos annos: si narat de su piciochedhu (fintzes pipiu no tropu piticu), de su piciocu matucu, de su giòvono, ma fintzes (solu coment'e agt.) de ómine mannu no tropu antzianu (a/c.: candho si chistionat cun àtere, medas o pagos o unu solu, si narat fintzes in fràsias de meravíglia in forma pl.)/ su p. podet èssere: bonu, minore, mannu, bellu, cabosu, malu, abbistu, síncheru, faularzu, atrividu, botosu, paghiosu, arrebbugiu, mauchedhu, e àteru Synonyms e antonyms bibbigorredhu, pàgiu, picinnu, pipiu / giòvanu, minore, piciocu, pilocu | ctr. béciu, mannu Sentences sos pisedhos si daent a su zogu ca no tenent sos pidinos de sos mannos ◊ sos pisedhos minores… a s'asilo! ◊ a pisedhu fit unu rundhellu, ma a mannu at fatu una cambiada!…◊ pisedhos e pudhas imbrutant su logu 2. no fit betzu meda: fit ancora pisedhu candho est mortu ◊ che tenet prus de setanta annos ma cumparit pisedha meda 3. pisedhos mios, no bos faghet meraviza, custa cosa?! ◊ pisedhos mios, a ndhe cherides bídere de funtzione, a si che colare a sa resone chentza ndhe àere!… Surnames and Proverbs smb: Piseddu Etymon ltn. pisinnus (cun àteru sufissu) Translations French enfant, jeune garçon English kid, child Spanish niño, chico Italian bambino, ragazzino German Kind, kleiner Junge.

podhighítu , nm Definition su pódhighe prus piticu de sa manu, de su pei Synonyms e antonyms didighedhu, pintirighedhu, podhichedhu, putzichinedhu, tzintziricu Scientific Terminology crn Translations French petit doigt English little finger (toe) Spanish meñique Italian mìgnolo German kleiner Finger, kleine Zehe.

polédhu , nm: polledhu, puledhu, pulledhu Definition (f. -a) su molente, pruschetotu su piticu fintzes a calecun'annu; in cobertantza, cristianu pagu abbistu, pruschetotu ignorante / bogàreche a ccn. (autoridade) a cadhu a p. = bogarechedhu faendhodhu a bregúngia, comente faet sa gente candho no ndhe podet prus Synonyms e antonyms àinu, borricu, burràgliu, chidolu, mobenti, polu 1, uncónchinu Sentences no podiat acatare su poledhu e fit comintzandhe a pessare a su malu ◊ de sínnicos nche ne bocaiant unu donzi tres meses a cadhu a poledhu ◊ apas vintichimbe puledhas e totu pudhericadas! Surnames and Proverbs smb: Poledda Scientific Terminology anar, anall, equus asinus Etymon ltn. *pulellu(m) Translations French ânon, bourriquet English little ass Spanish borrico Italian asinèllo German kleiner Esel.

sachítu , nm Definition min. de sacu, sacu piticu de orrobba téssia, o fintzes pitichedhedhu de paperi Synonyms e antonyms cunedha, sachedhu Translations French sachet English gag Spanish bolsa, bolsita Italian sacchétto German kleiner Sack.

suciòsa , nf Definition erba de axedu Synonyms e antonyms allelua, argu 1, binuvorti, coraxedu, limbassu, mammagheda, pitziabítzia Scientific Terminology rba, Oxalis corniculata Etymon srd. Translations French petite oseille English cuckoo- (sorrel) Spanish aleluya Italian acetosèlla German kleiner Sauerampfer.

teríca , nf, nm: tilica, tilicu, tirica, tiricu, trica 1, tzirica Definition cocollitu de saba a forma de coro, de cricu, genia de druche fatu cun pasta bogada a pígiu e fata coment'e a canale prenu de saba e cotu in su forru; àtera genia de t. si faet cun chíghere, un'àtera ancora cun mele e méndhula: tiricu est fintzes unu druche fatu cun farra, oos, tzúcuru e cotu in s'ógiu Synonyms e antonyms caschete, cocollitu, sedhina Sentences sunt faghindhe pabassinos e tericas ◊ duas tiricas in sa safata, chentu fainas pro un'ispera…◊ Larenta faghet su cató, sos pabassinos, sas copuletas, sas tilicas… e bonas, mih! Scientific Terminology drc Translations French gimblette English small doughnut Spanish rosquilla rellena de mosto cocido o miel Italian ciambellina German kleiner Kringel.

típula , nf: (sa t. = nr. satípula) issípula sípua, tzípua* Definition genia de druche chi si faet fríssiu mescamente a carrasegare Synonyms e antonyms cata, frisciola, vuvusone / colpu, dobbe Sentences a carrasegare s'intendhet in s'ària unu bellu profumu de típulas e de rujolos Surnames and Proverbs smb: Tipula Scientific Terminology drc Translations French beignet English pankake Spanish fruta de sartén, buñuelo Italian frittèlla German kleiner Pfannkuchen.

tontarròne , nm, agt: tontorrone Definition chi o chie est de pagu cumprendhóniu, pagu abbistu, chi si lassat cullonare: si narat fintzes in cunfiantza a unu tanti po fàere pagu aprétziu su chi narat o chi faet Synonyms e antonyms fabbiocu, innóchidu, listrone, scimpri, tontone | ctr. abbistu, filone 2, intelizente Sentences caru tontarrone, ti deves dimmítere de síndhigu! ◊ apo bidu tzertos tontorrones figurendhe che tantos Salomones ◊ a chie furat milliones lu lassant andhare, a su tontorrone chi furat carchi cosighedha li daent annos de galera 2. ma ses tontorrone, mih, a crere a totu su chi ti narant! Scientific Terminology ntl Etymon spn. Translations French crétin English clot Spanish tontarrón Italian fessacchiòtto German kleiner Dummkopf.

torràe, torrài , vrb: torrare, torrari Definition andhare o bènnere un'àtera borta, torra, essire comente fut innanti(cun su vrb. aus. èssere), portare (cun su vrb. aus. àere) a su logu de innanti; cun sa prep. a acumpàngiat is verbos in sa forma de s'infiniu po inditare una repitia, s'atzione chi si faet un'àtera borta (cun su vrb. aus. àere, foras sa forma riflessiva); giare, intregare cosa angena a su mere, a chie dha teniat innanti, fintzes su si pagare de unu dannu in su sensu de fàere su matessi dannu (o tanti) a chie tenet sa neghe; essire prus pagu (nau de cosa posta a budhire, a sicare), essire prus piticu, prus istrintu (cun s'aus. àere); nau de versu, fàere rima: imperau cun sa prep. cun, andhare bene, cuncordare; arrespòndhere, nàrrere cosa arrespondhendho; si narat fintzes de unu dimajau, de unu mortu (o chi deasi paret) chi cumènciat a giare torra singiale de vida, atuare torra, e fintzes de gente a primma chi faet sa paghe (torrare in bonas) Synonyms e antonyms abasciai, amenguai, miminare / rfl. currèzere / dimandhare, rispòndhere | ctr. andai, leai / crèschere, ilfodhonare Idioms csn: torrai, torrare a + vrb. inf. = itl. riprèndere a + vrb. inf., verbus cun prefissu ri-, re-; torrendhe a… (su contu, nm. de ccn.) = torrendhe a chistionare de…, pro torrare a chistionare de…; no bi torro piús! = no lu torro a fàghere su pecadu, su dannu, sa mancàssia chi apo fatu; torrai in sèi de unu dimaju = atuare torra, passare su dimaju; torràresi a pessare = istorraisí, pentzai torra a ccn. cosa o chistioni e pigai àtera decisioni; torrai in palas, incuadas = andhare issegus; torrare a nudha = miminare meda; torrai de letu a istoja = de ricu a póveru, andhare de bene in male; torraisí sidi, disígiu = catzàresi su sidi, su disizu; torrai súlidu, àlidu = respirare, bogare àlidu; torraindi a su babbu, a sa mama = pesare a su babbu, a sa mama, pònnere su númene de su babbu, de sa mama, a una criadura; torrai paris (nadu de una cosa posta a cufrontu cun carchi àtera) = cuncordare, andhare zusta; torrare o torrai a ccn. (nadu de unu malàidu, morindhe o irbaléndhidu chentza fortzas) = abbiatzare, torràrelu in bidóriu; torrai mabi (nau de unu grassu)= irromasire, islangiri; est torradu a fàghere cosa = est torrau po fai cosa; at torradu a fàghere cosa = at fatu cosa torra, un'àtera borta; torràresi (nau de chini fait farta)= currèzeresi; torrare in trassas = acontzare, arranzare; torrare a intrare a una faina, unu triballu = torrai a cummentzai, sighiri a trabballai; torraresiche a fatu sou = torràrendhe su pérdidu, su chi unu fit perdindhe; torràrendhe su mànigu = torrare issegus sa cosa de manigare chi unu si at leadu ifatu a carchi logu, (nadu de chie at manigadu) bombitare, revessare Sentences est torrara s'àcua, mancai a tzichedhus ◊ candu fia emigrau tenia unu speru isceti: de mi ndi torrai ◊ babbu tou est torradu de campu ◊ andhadu si che fit, ma za est torradu si at chérfidu cosa! ◊ as a intèndhere piaghere e gustu de torrare a bidha tua ◊ si che sunt torraos dae caminu ◊ est un'afrenta chi si fait torrai incuadas de séculus ◊ iant certau ma immoi funt torraus in paxi ◊ de ricu chi fit est torradu a póveru ◊ maridu e muzere fint fora de pare, ma como sunt torrados ◊ si torru cun mulleri mia no torru a innòi ◊ de unu paghedhu de tempus ti biu totu annugiada… ses fintzas torrendi mali! ◊ ti ses torrau a un'ispéigu! 2. e mascada l'as torrada cussa craba? ◊ torrandedha a innòi sa cosa chi ndi as pigau! ◊ istimmei chi sa franella no mi la torro, tantu est faghindhe calura ◊ comente fit a gana mala ndhe at torradu totu su chi aiat manigadu 3. torradhu a domandai! ◊ no dhui torru a passai in sa pratzita insoru! ◊ fit torratu a m'intzugliare "cane molaju" ◊ su Consillu Regionali at torrau a aprovai sa lei ◊ sa criadura est torrendhe a prànghere! ◊ e torras, tue, a mi nàrrere si fato sa faina, ischindhe chi no ndhe poto! ◊ perdonu, mamma, no bi torro piús!◊ cussa cosa l'apo torrada a fàghere ◊ de sa die no iat torrau a nàrrere prus nudha de cussas modas ◊ issu si fut torrau a pònnere ananti ◊ sa castàngia at torrau a infrorí 4. sa fémina li at torradu sos donos a s'ómine, comente si sunt irbortados cojendhe ◊ chie nos torrat sos benes distrutos e bàtoro annos pérdidos de vida? (M.Calia)◊ mi calit un'arraju ca sa mossiada si dh'ia torrada! ◊ a bos lu torrare in cosas de bonu! ◊ sa lughe de sa pampa de sa linna est torrandhosi sos rajos de su Sole chi sas fozas aiant ingoltu in sa vida de s'àrvure (P.G.Mura) 5. friaxu… dónnia pilloni torrat a iscraxu ◊ su gorfo de lana at torradu meda a sa samunada ◊ fit rassu, ma como at torradu ◊ cussa bestimenta no t'istat prus ca at torradu ◊ su binu postu a budhire torrendhe si faghet a saba ◊ cussa pitzinna bianca e ruja como est torrata chi no si connoschet ◊ s'umanidadi parit in progressu ma biu sa fidi in Deus sèmpiri torrendi 6. donamí su dinai po pagai su craboni e acabbadha sa chistioni, ca dhi peri torrat! ◊ is peis de sa torrada de is mutetus depint torrai cun is peis de s'isterrina 7. dhus iat domandaus po isciri ita fuant narendu ma issus no torrànt nudha ◊ no torras nudha a is acusas chi ti faint? ◊ mi ant torrau chi no ti cherent ca si sunt cojuvaos cun àtere ◊ "Bellu tréulu mi as fatu!", torrat cudda (M.Bua)◊ e torras, tue: bae chi no est gai! ◊ "Nono! - torrat su babbu - Mandhigade e lassàdelos drommidos, sos pitzinnos!" 8. mi fit bendhindhe sa domo, ma si est torradu a pessare e béndhida no mi l'at ◊ chi nascit maschixedhu ndi torraus a babbu, chi nascit feminedha ndi torraus a mamma ◊ dhi ant agatau is barras sidhadas de su fàmini: dh'ant torrau a pibiralla de pani ◊ Maria si ndhe dirmajat e rughet a terra: tandho sa zente chircat de la torrare ◊ si est abbistu chi fit irballendhe e s'est torradu (G.Ruju)◊ addaghi irballo mi torro! ◊ a punta de mesudie ant ispostu de messare, ma a sero li sunt torrados a intrare ◊ como tòrrali a intrare, ca no ti bastat su chi as nadu!…◊ fit perdendhe chentu miza francos, ma posca si ch'est torradu a fatu sou (G.Ruju)◊ issara fia perdendhe, zirat su zogu e mi che so torradu a fatu meu 9. si est dimajada e l'ant torrada a tzicos de abba ◊ cussas famíllias ant postu sas paghes e sunt torrados ◊ mamma, mandhabbei una bona pessone a los faedhare, si podimus torrare! (E.Espa)◊ custas dies so a ganamala e su chi mànigo ndhe lu so torrendhe totu! ◊ su pipiu ndhe torraiat su late chi suiat Surnames and Proverbs prb: dogni cadhu torrat a runtzinu ◊ s'ingannu torrat a s'ingannadori ◊ dogna àcua torrat sidi Etymon ltn. tornare Translations French revenir, repasser, rentrer, restituer, rendre, restreindre, réduire, correspondre, joindre but à but English to return, to narrow, to reduce, to contract, to tally Spanish volver, devolver, reducir, encajar Italian ritornare, restituire, rèndere, ridurre, contrarsi, restrìngersi, combaciare German zurückkehren, zurückgeben, kleiner machen, zusammenschrumpfen, zusammenpassen.

traiciòba, traiciòla , nf: treicioba Definition trae pitica, orrugu de linna, pértiga grussa, fintzes linnàmene sistemau apitzu de is bigas faendho teulada po dhue istèrrere sa cannitzada e apustis sa téula Synonyms e antonyms traizolu, travedha, bigarone / cdh. traicedha Sentences chi pigu cussa traiciola nc'istupas tui totu paris cun s'eca etotu! (G.Mura)◊ in sa barraca dhui at una funi acapiada a duas traiciobas po apicai cosa Etymon srd. Translations French soliveau English rafter Spanish vigueta Italian travicéllo German kleiner Balken.

turronète , nm Definition turrone segau e imbodhigau a orrughedhos piticos Synonyms e antonyms turronedhu Translations French petit nougat English small torrone Spanish trozos de turrón Italian torroncino German kleiner Nougat.

tzintzirícu , nm Definition su pódhighe pitzinnu, su prus piticu / min. tzintzirichedhu Synonyms e antonyms didighedhu, pintirighedhu, podhichedhu, podhiedha, putzichinedhu, sintzirinedhu Sentences su pitzinnu colaiat sas oras de iscola forrocrànnesi chin su tzintziricu sas pinnas de su nare Scientific Terminology crn Etymon srd. Translations French petit doigt English little finger Spanish meñique Italian mìgnolo German kleiner Finger.

urreixédhu , nm Definition min. de urrei: rei piticu (de tempus, de carena), o fintzes metzanu Translations French petit roi English little king Spanish reyezuelo, rey pequeño Italian reùccio German jünger oder kleiner König.

zirixèdha , nf Definition zíriu piticu Translations French petite jarre English small pitcher Spanish tinaja pequeña Italian orciòlo German kleiner Krug.