costúmu costúma
costúra , nf: custura Definizione orrolu de bestimentu comente arresurtat cosindho duos orrugos apare Sinonimi e contrari cosidura / costurera Frasi morit che preducu in locu de custura (F.Cambosu)◊ candho as pranciadu sa costura de cust'ixaca m’infilas sas agos!
costurài, costuràre , vrb: acosturare Definizione fàere sa costura, sa cosidura, cosire apare duos orrugos o partes de orrobba de unu bestimentu Sinonimi e contrari cosie Frasi is piciocas si costurànt sa camisa issas etotu Etimo spn. costurar.
costurèra , nf Definizione chi o chie (fémina) cosit, de mestieri; nau in cobertantza, bodhetera, leghendhàrgia Sinonimi e contrari cosidora, costura Etimo ctl. costurera.
cosuàre cogiàre
còta , nf Definizione
su còere, ma pruschetotu su faimentu de su pane e su tanti de trigu chi si faet o fatu a pane (ma podet èssere fintzes de àteru, sèmpere su tanti chi si coet in d-una borta); in cobertantza, su èssere a conca de binu, imbriagos
Sinonimi e contrari
cdh. apaniugnu
/
aciumu,
cochera,
coichina,
coidura,
cotua,
imbreachera
Modi di dire
csn:
maghinare sa c. = maghinare su trigu de fàghere a pane totu a una borta; fàghere sa c. de sa chida, de su mese; inforrai sa c.; fai una c. de pani, de pistocus, de amaretes, de carcina; èssere in c. = fendi su pani; zúghere c. = fàghere sa cota de su pane
2.
dónnia cenàbara andara cun ciú cuadhu a bidha po ndi arritirai sa cota de sa cira ◊ sunt fachendhe sa cota de su cocone ◊ custa poverita andhabat semper a zúghere cota chin tantas famíllias ◊ bandheit a su molinu cun sa cota prugada e medida
Cognomi e Proverbi
smb:
Cotta
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
cuisson,
panification
Inglese
cooking,
baking
Spagnolo
cocción,
panificación
Italiano
cottura,
panificazióne
Tedesco
Kochen,
Brotbacken.
còta 1 , nf: cossa 1,
cotza 1 Definizione
orrugu de cosa laditu (linna, ferru, àteru), fine a una parte e grussu a s'àtera, de intrare a corpadura po isperrare truncos grussos de linna, pedra, o fintzes (e prus piticu) po mantènnere firmu o in istrintu (cartzai) ferramentas (sa màniga) o àteru / is cotzas de sa prentza = duos orrugos grussos e curtzos ma lados de ferru segaos unu tretu a ischeadura a punta (in diagonale in su sensu de sa largària) intraos in verticale in d-un'incàsciu precisu e a manera de intrare solu cun sa punta in is istampos de s'orroda chi faent girare asuta, indipendhente ma in su sensu determinau de su betu de s'ischeadura: postos ambos duos de unu betu faent pressione e prentzant sa binatza aintru de sa prentza, postos a betu contràriu illascant
Sinonimi e contrari
acossa,
cótiga
Modi di dire
csn:
intrare cota, o in cota, a unu = andai contras a unu, circai de dhu scotzai isciusciendidhu su giogu, ponendidhu is àterus contras o a bòlliri ccn. cosa chi no torrat paris; betare cotas a (+ vrb.) = pònnere manu, betare pódhighes a…, inghitzai a…; pònnere sas cotas càdrias a ccn. = obbrigàrelu a fàghere su chi depet, cumbíncherelu fintzas cun sas malas; intriscare sas cotzas a una màniga = incracare is cotzas po chi sa ferramenta abbarret bene firma in sa màniga
Frasi
su truncu nodosu l'amus isperradu totu a cotas e a mazu ◊ a sa cuba li cheret postu cotas a cada ala pro arreare frimma ◊ a sa màniga de su tzapu li cheret una cota e no moet prus ◊ zami una pariga de cotzas ca tenzo su marrone iscumentau! ◊ si li daes pagas cotas e una matza ti chimentat calesisiat roca, cussu!
2.
si benint a ischire chi cherimus andhare nois nos intrant in cota e andhant sos àteros ◊ cussu cane de isterzu si est arrogantadu avantzandhe carchi peràula male nada e Bainzu de su fele li at betadu cotas sestàndheli paritzas isbatuladas ◊ giaja li at betadu cotas a nàrrere… nos at contadu contos de bios e de mortos
Cognomi e Proverbi
smb:
Cotta, Cotza, Cozza
Traduzioni
Francese
cale
Inglese
wedge
Spagnolo
cuña
Italiano
biétta,
zéppa
Tedesco
Keil.
còta 2 , nf Definizione genia de bestimentu de preide Sinonimi e contrari subrapellissu Terminologia scientifica prdc.
cotàre , vrb: acossai*,
cotzare Definizione
pònnere sa o is cotas, assentare una cosa ponendhodhi cotzas (asuta, in mesu), pònnere asuta che una cotza; istare in calecunu logu de aprigu (domo, àteru) nau in su sensu de dhue istare deasi bene de no si ndhe bòllere andhare
Sinonimi e contrari
cotulare,
cratzai 1
| ctr.
iscotare 1
Modi di dire
csn:
cotare suta a unu = istrumpai a terra, pònniri asuta a unu pro dhu surrai; cotàresi in d-unu logu = aposentaisí, abarrai a tropu in d-unu logu (tzacaresiche che cota); cotzare sos ammuntos in su letu = pinnigare sos oros a parte de fora, a s'ala de cabita
Frasi
si cotat su carru, sa màchina, chi no si che moant si sa carrela est in betada ◊ su picu cheret cotadu ca sinono sa màniga est lasca e si che essit ◊ sas cubas si cotant pro no cadhinare
2.
in su logu chi si cotant no ch'essint chentza burdellu
3.
si lu tenzo mi lu coto suta e li dao surra ◊ s'animalatzu si mi truvat e si mi cotat suta (G.Ruju)◊ lu leo in pesu, in d-una calpidura che lu coto ca passat su trenedhu in sas rotàglias
Traduzioni
Francese
caler,
étayer,
coincer
Inglese
to stabilize with wedges
Spagnolo
acuñar
Italiano
imbiettare
Tedesco
aufkeilen.
còte còde
cotèra , nf Definizione carreledha, orruga totu pedra, tretu de orrochitas, logu brutu, suxu (fintzes logu de ortu po fàere de bisóngiu) Frasi at impreau sa coxina de su sogru po cotera! Etimo srd.
cotéu , agt Definizione
chi est tostau che code, che pedra, nau de sa manera de fàere de unu chi no ascurtat su pàrrere de is àteros
Sinonimi e contrari
aperradu,
crúdinu,
testarrudu
Terminologia scientifica
ntl
Traduzioni
Francese
têtu,
buté
Inglese
stubborn
Spagnolo
testarudo
Italiano
cocciuto
Tedesco
dickköpfig.
cotiànu , nm Definizione chi benit apustis, a s'assegus, agoa Sinonimi e contrari coàinu, regadiu, regutzianu, sagotzianu | ctr. premediu.
cotiàre coidài
cotichína cossighína
cotichínu , agt Definizione
unu cotu pagu, male cotu
Sinonimi e contrari
crudonzu
Traduzioni
Francese
peu cuit
Inglese
cooked a little
Spagnolo
poco cocido
Italiano
cottìccio
Tedesco
halbgar.
coticòne cossigòne
coticóti , nm: Definizione toca toca chi si faet in dossu a unu físchidu po dhu fàere erríere Sinonimi e contrari chilighili Etimo srd.
cotidiànu , nm Definizione giornale chi essit dónnia die.
cótiga , nf Definizione unu pagu coment'e cotza, acotzu, nau siat in su sensu de gente, cosa o cumportamentu chi agiudat o giuat, siat in su sensu contràriu, chi istrobbat; genia de iscusa Sinonimi e contrari agiudu / cota, strobbu / arraghèscia, cóntia Frasi a cótiga bi est Pedru in su bestiàmine 2. no ndhe cherzo de cótiga peruna in su negússiu! ◊ no lu cherzo a cótiga, cussu malabedra! ◊ già l'apo s'isetu si mi lu ponent a cótiga!…◊ sos mandrones bogant cótigas de cada zenia pro no triballare Etimo srd.