figiónu , avb: fitzionu, fizionu, fizubonu Definizione (fígiu bonu)/ a f. = abbellu, bene, benighedhu, itl. discretaménte: nau de unu tanti, su chi dhue serbit, su chi bastat po unu bisóngiu Frasi puda a fitzionu, chi sas piantas produant ◊ ndi apu costumau a biri prus mannus de issus, e a figionu, puru! ◊ - sanos sezis? - a fizubonu! e tue? - dego puru za isto bene! ◊ faghe a fizionu, ca so díligu che bua! 2. Fulanu est poveru, non tenet cosa a fizubonu ◊ frinucu bi ndhe aiat a fizubonu e ndh'ant prenau sas mesusachetas ◊ de zente in bidha bi ndhe depiat àere a fizubonu e pro cussu aiant batiu sos prades Etimo srd.
figiriósu , agt Sinonimi e contrari afissiau, mendhecosu, visciósigu Frasi bandat bèni cun patata o sentza de patata e de oi no apu a èssi mai prus figiriosu, mi papu su chi mi donais! Etimo srd.
figíriu , nm Definizione mendhea, vítziu (fintzes coment'e iscusa) Frasi ndi ses boghendi un’iaxi de figírius dónnia dí: papa sa pulenta, gi no t’istampat su matzàmini!(A.Simbula)
fígiu , nm: fígliu,
fiju,
fílgiu,
fillu,
fitzu,
fixu,
fizu Definizione
su fedu, sa criadura, su fiadu nou chi naschit de una mama e de unu babbu, siat mascu o fémina (e po cussu a bortas si precisat: fillu mascu, fintzas fiza fémina); css. cosa chi naschit o dipendhet de un'àtera (fintzes pillonàciu, prantonedhu nou)/ min. fizedhu, fizichedhu; segundhu sa dotrina cristiana, su Fizu est sa de duas Personas de sa Divinade, su Cristos
Sinonimi e contrari
cdh. fidhu
Modi di dire
csn:
isetare unu fizu = (nau de fémina) èssere príngia; fàghere a fizu bonu = fai a bonu; fizu solu = fillu chi no tenit àterus fradis e ni sorris; fillu nàsciu a pisu = fizu de fémina baghiana; fillus nàscius totus a una brenti, fígios de loba = cróbinos; fillu de sa pudha bianca = unu chi benit parpadu, chi li faghent semper sa parte, privilleziadu; fizu de ànima, fixu de faci = pisedhu anzenu chi si leat coment'e fizu, a fizu etotu; fizu de tita = chi suet o at sutu de àtera mama; èssere a fizu bonu = a figionu, bene, benichedhu, itl. discretaménte; fàchere ccn. cosa a fizu vonu = a meda, a cusséssia, a piaghere
Frasi
serra s'enna, fígiu bonu! ◊ ascurta tui, fillu de arrempóriu de genti forti! ◊ a tènnere unu fizu solu est che a èssere a un'ogru: un'ifrunzitada… pérdida sa vista! ◊ ca est fillu solu dh'iat a pràxiri unu fradi ◊ seu andendi a cicai a fillu miu ◊ tue annas e torras, fiju meu! ◊ su fixu de Antonicu est torrau custu citzu!
2.
e chie est, isse, su fizu de sa pudha bianca, chi no faghet nudha?!
3.
cust'erba si ch'est sicada ma at bogadu unu muntone de fizos
4.
su nugoresu lu favedho a fizu vonu ◊ eris sero cussos ant pesadu abbolotu e si ndh’ant dau una passada a fizu vonu, vae e chirca pruite!
Cognomi e Proverbi
prb:
pro èssere fizu de re, menzus fizu de sa fortuna ◊ fillus de pesai, ferru de matziai ◊ fizu de batu sórighe tenet ◊ pecau de babbu dhu prangit su fillu
Terminologia scientifica
ptl
Etimo
ltn.
filius
Traduzioni
Francese
fils
Inglese
son
Spagnolo
hijo
Italiano
fíglio
Tedesco
Kind,
Folge.
figiulànte , agt Definizione
chi giaet atentzione meda, chi dhue ponet atentzione mescamente po si aprigare po unu perígulu
Sinonimi e contrari
arrechetau,
cauteladu,
cautelosu
Frasi
po salvare a frades mios apo a andhare figiulante!
Traduzioni
Francese
circonspect
Inglese
prudent
Spagnolo
cauto
Italiano
guardingo
Tedesco
vorsichtig.
figiulàre , vrb: bizulare, vigiulare* Sinonimi e contrari badrare, bizilare, tentare Frasi bola, rúndhine, comente ischis bolare fin'a su nidu de s'annu passadu chi apo sempre cun fide figiuladu pro ti lu fagher nou incontrare (S.Canu).
figliólu figiólu
figliotína fegliutína
fígliu fígiu
figliutína fegliutína
fígodo fícadu
figomoràrgiu fighemoràrgiu
figòne, figòni , nm Definizione
pedhe grogància po maladia, pruschetotu singiale de maladia a su figau; sa figu o male de sa figu, una genia de maladia chi leat a is brebès (dhis faet sa petza groga)
Cognomi e Proverbi
smb:
Figoni
Terminologia scientifica
mld
Traduzioni
Francese
ictère,
cirrhose
Inglese
jaundice,
cirrhosis
Spagnolo
ictericia,
cirrosis,
ocronosis
Italiano
ìttero,
cirròsi,
ocrònosi
Tedesco
Gelbsucht,
Ikterus,
Zirrhose,
Ochronose.
figrínu , nm, nf: frighina, frighinu Definizione orrughedhu piticu, farinedhu, cositedha de nudha: a logos su frighinu est s’imbodhigu de is druches chi si giaet a sa maista de partos Sinonimi e contrari acantu 1, arrogu, bículu, cífrinu, fafaruza, fareghina, friginida, fuifunida, pimpirida Frasi Salvadore fit addoloradu de no portare a domo unu figrinu ◊ oh caros puzonedhos chi benides, paret chi sas frighinas mi pedides ◊ vivendhe de refudos e frighinas andhamos peri vias solitàrias (A.Casula)◊ est pistendhe e faghendhe a frighina totu ◊ sas òperas de s'antighidade falant fatas a frighina.
fígu fícu
figuàpru , nm Sinonimi e contrari calbuvigu, cardassu, figugraba Terminologia scientifica mt, Ficus carica var. caprificus.
figucàriga , nf Definizione figu sicada Sinonimi e contrari càrica 1 Frasi ne as a cumprènnere una figucàriga, tue! Terminologia scientifica mng, rbr, frt.
fígudu fícadu
figuèra , nf Sinonimi e contrari ficu Etimo srd.
figugràba, figugràbina , nf: fiungràbia Definizione
figu de crabas, mata de figu areste; a logos dhu narant po figumorisca?
Sinonimi e contrari
calbuvigu,
cardassu,
figuapru
Frasi
bai ca gei dhui at fiungràbia inforrada in sa domu de su forru!
2.
càstia, is féminas funt coment'e sa figugràbia: chi timis s'ispina no arrennescis a ndi papai! (A.Garau)
Terminologia scientifica
mt, Ficus carica var. caprificus
Etimo
ltn.
ficus caprius
Traduzioni
Francese
caprifiguier
Inglese
caprifig
Spagnolo
cabrahigo
Italiano
caprifico
Tedesco
Wilder Feigenbaum.