A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | L | M | N | O | P | R | S | T | TZ | U | V | X | Z
Legenda Incurtzaduras | Legenda Sìmbulos

figiónu , avb: fitzionu, fizionu, fizubonu Definitzione (fígiu bonu)/ a f. = abbellu, bene, benighedhu, itl. discretaménte: nau de unu tanti, su chi dhue serbit, su chi bastat po unu bisóngiu Frases puda a fitzionu, chi sas piantas produant ◊ ndi apu costumau a biri prus mannus de issus, e a figionu, puru! ◊ - sanos sezis? - a fizubonu! e tue? - dego puru za isto bene! ◊ faghe a fizionu, ca so díligu che bua! 2. Fulanu est poveru, non tenet cosa a fizubonu ◊ frinucu bi ndhe aiat a fizubonu e ndh'ant prenau sas mesusachetas ◊ de zente in bidha bi ndhe depiat àere a fizubonu e pro cussu aiant batiu sos prades Ètimu srd.

figiriósu , agt Sinònimos e contràrios afissiau, mendhecosu, visciósigu Frases bandat bèni cun patata o sentza de patata e de oi no apu a èssi mai prus figiriosu, mi papu su chi mi donais! Ètimu srd.

figíriu , nm Definitzione mendhea, vítziu (fintzes coment'e iscusa) Frases ndi ses boghendi un’iaxi de figírius dónnia dí: papa sa pulenta, gi no t’istampat su matzàmini!(A.Simbula)

fígiu , nm: fígliu, fiju, fílgiu, fillu, fitzu, fixu, fizu Definitzione su fedu, sa criadura, su fiadu nou chi naschit de una mama e de unu babbu, siat mascu o fémina (e po cussu a bortas si precisat: fillu mascu, fintzas fiza fémina); css. cosa chi naschit o dipendhet de un'àtera (fintzes pillonàciu, prantonedhu nou)/ min. fizedhu, fizichedhu; segundhu sa dotrina cristiana, su Fizu est sa de duas Personas de sa Divinade, su Cristos Sinònimos e contràrios cdh. fidhu Maneras de nàrrere csn: isetare unu fizu = (nau de fémina) èssere príngia; fàghere a fizu bonu = fai a bonu; fizu solu = fillu chi no tenit àterus fradis e ni sorris; fillu nàsciu a pisu = fizu de fémina baghiana; fillus nàscius totus a una brenti, fígios de loba = cróbinos; fillu de sa pudha bianca = unu chi benit parpadu, chi li faghent semper sa parte, privilleziadu; fizu de ànima, fixu de faci = pisedhu anzenu chi si leat coment'e fizu, a fizu etotu; fizu de tita = chi suet o at sutu de àtera mama; èssere a fizu bonu = a figionu, bene, benichedhu, itl. discretaménte; fàchere ccn. cosa a fizu vonu = a meda, a cusséssia, a piaghere Frases serra s'enna, fígiu bonu! ◊ ascurta tui, fillu de arrempóriu de genti forti! ◊ a tènnere unu fizu solu est che a èssere a un'ogru: un'ifrunzitada… pérdida sa vista! ◊ ca est fillu solu dh'iat a pràxiri unu fradi ◊ seu andendi a cicai a fillu miu ◊ tue annas e torras, fiju meu! ◊ su fixu de Antonicu est torrau custu citzu! 2. e chie est, isse, su fizu de sa pudha bianca, chi no faghet nudha?! 3. cust'erba si ch'est sicada ma at bogadu unu muntone de fizos 4. su nugoresu lu favedho a fizu vonu ◊ eris sero cussos ant pesadu abbolotu e si ndh’ant dau una passada a fizu vonu, vae e chirca pruite! Sambenados e Provèrbios prb: pro èssere fizu de re, menzus fizu de sa fortuna ◊ fillus de pesai, ferru de matziai ◊ fizu de batu sórighe tenet ◊ pecau de babbu dhu prangit su fillu Terminologia iscientìfica ptl Ètimu ltn. filius Tradutziones Frantzesu fils Ingresu son Ispagnolu hijo Italianu fíglio Tedescu Kind, Folge.

figiulànte , agt Definitzione chi giaet atentzione meda, chi dhue ponet atentzione mescamente po si aprigare po unu perígulu Sinònimos e contràrios arrechetau, cauteladu, cautelosu Frases po salvare a frades mios apo a andhare figiulante! Tradutziones Frantzesu circonspect Ingresu prudent Ispagnolu cauto Italianu guardingo Tedescu vorsichtig.

figiulàre , vrb: bizulare, vigiulare* Sinònimos e contràrios badrare, bizilare, tentare Frases bola, rúndhine, comente ischis bolare fin'a su nidu de s'annu passadu chi apo sempre cun fide figiuladu pro ti lu fagher nou incontrare (S.Canu).

figliólu figiólu

figliotína fegliutína

fígliu fígiu

figliutína fegliutína

fígodo fícadu

figomoràrgiu fighemoràrgiu

figòne, figòni , nm Definitzione pedhe grogància po maladia, pruschetotu singiale de maladia a su figau; sa figu o male de sa figu, una genia de maladia chi leat a is brebès (dhis faet sa petza groga) Sambenados e Provèrbios smb: Figoni Terminologia iscientìfica mld Tradutziones Frantzesu ictère, cirrhose Ingresu jaundice, cirrhosis Ispagnolu ictericia, cirrosis, ocronosis Italianu ìttero, cirròsi, ocrònosi Tedescu Gelbsucht, Ikterus, Zirrhose, Ochronose.

figrínu , nm, nf: frighina, frighinu Definitzione orrughedhu piticu, farinedhu, cositedha de nudha: a logos su frighinu est s’imbodhigu de is druches chi si giaet a sa maista de partos Sinònimos e contràrios acantu 1, arrogu, bículu, cífrinu, fafaruza, fareghina, friginida, fuifunida, pimpirida Frases Salvadore fit addoloradu de no portare a domo unu figrinu ◊ oh caros puzonedhos chi benides, paret chi sas frighinas mi pedides ◊ vivendhe de refudos e frighinas andhamos peri vias solitàrias (A.Casula)◊ est pistendhe e faghendhe a frighina totu ◊ sas òperas de s'antighidade falant fatas a frighina.

fígu fícu

figuàpru , nm Sinònimos e contràrios calbuvigu, cardassu, figugraba Terminologia iscientìfica mt, Ficus carica var. caprificus.

figucàriga , nf Definitzione figu sicada Sinònimos e contràrios càrica 1 Frases ne as a cumprènnere una figucàriga, tue! Terminologia iscientìfica mng, rbr, frt.

fígudu fícadu

figuèra , nf Sinònimos e contràrios ficu Ètimu srd.

figugràba, figugràbina , nf: fiungràbia Definitzione figu de crabas, mata de figu areste; a logos dhu narant po figumorisca? Sinònimos e contràrios calbuvigu, cardassu, figuapru Frases bai ca gei dhui at fiungràbia inforrada in sa domu de su forru! 2. càstia, is féminas funt coment'e sa figugràbia: chi timis s'ispina no arrennescis a ndi papai! (A.Garau) Terminologia iscientìfica mt, Ficus carica var. caprificus Ètimu ltn. ficus caprius Tradutziones Frantzesu caprifiguier Ingresu caprifig Ispagnolu cabrahigo Italianu caprifico Tedescu Wilder Feigenbaum.