filosigavilósiga filisigavilísiga
filosigósu filisigósu
filosofía , nf Definizione amore po su ischire, ma nau prus che àteru in su sensu de istúdiu de is ideas generales, de su pentzamentu in chistiones mannas (es. sa vida, su cumportamentu, sa pulítica), antzis is ideas etotu in custas cosas.
filosóficu , agt Definizione chi pertocat sa filosofia.
filósofu , nm Definizione amantiosu de sa filosofia, chi tenet s'impreu de pentzare, de isvilupare is ideas, su pentzamentu, sa filosofia.
filòssera , nf Definizione genia de bobboi chi atacat e distruet sa bide Sinonimi e contrari isocradora Frasi aprima imperànt sa pértia sarda ma apoi, po crupa de sa fillòssera, s'est imperau isceti pértia americana po prantai bíngia Terminologia scientifica crp, phylloxera vastatrix Etimo itl. filossera.
filosseràu , agt Definizione nau de bide, chi giughet sa filòssera, malàidu de filòssera Frasi no seus mancu unu fundu de àxina filosserau, nosu, no!
filóstrigu , nm Definizione
ambidha minuda, pitica
Sinonimi e contrari
curricurre,
filiache,
filistredha
Terminologia scientifica
psc
Traduzioni
Francese
petite anguille
Inglese
small eel
Spagnolo
anguila pequeña
Italiano
anguilla pìccola
Tedesco
kleiner Aal.
filósu , agt Definizione chi est totu filicitos, chi portat filicitos meda; nau de ccn., chi giughet filedhos, chi ingannat, trasseri Etimo srd.
filózu , nm Sinonimi e contrari figiolu Terminologia scientifica ptl.
filtradúra , nf Sinonimi e contrari coladura.
filtràre , vrb Definizione fàere passare calecuna cosa in aina o materiale chi faet de arretza cun intessidura prus o prus pagu craca po che dhi bogare si giughet malesa; colare de calecuna cosa in materiale chi no dha mantenet bene, chi dha lassat passare Sinonimi e contrari cobai / sumire.
fíltru , nm Definizione aina po colare: si narat fintzes de calecuna cosa o manera de fàere chi no lassat bíere o passare totu Sinonimi e contrari colu, separadore Terminologia scientifica ans.
fílu , nm: fiu Definizione
genia de materiale finivini e longu fatu a trochigiadura (segundhu de ite) o fintzes a filiera; genia de síngia a longu a longu, fintzes de cosas postas o chi parent una aifatu de s'àtera; bandha, parte a ue si andhat o faet a andhare e po cussu etotu fintzes isperàntzia in calecuna cosa / min. filichedhu, fiuxedhu; genias de filu: filu a duas pillas = a dópiu, filu de cosire biancu, niedhu, brau, fine, grussu, forte, débbile, pudre, nodosu, pranu, de cotoni, de seda, de lana; comente si podet tènnere: cambu o cabu, soga (itl. gugliata, su tanti de f. chi s’intrat in s’agu po cosire), lómburu, madassa, lóturu de filu; f. de currente: de ràmine, de allumíniu, nudu, isoladu, téteru, a tritza; f. de terra = in is impiantos de currente, filu mai in cuntatu cun is àteros de línia e chi si faet finire interrau po iscarrigare elétricu a terra po seguresa de partes de metallu chi si no funt isoladas bene podent pigare currente e fàere dannu a chie dhas tocat; àteras genias de f.: de oro, de prata, de ferru, zingadu, ispinosu; f. bambu = pagu o male profizadu; su f. de sa linna = su betu de comente sa linna isperrat o si tzacat, de longu comente andhat su truncu; f. de resorza o de àtera aina segante = atza; f. de sa limba = su pitu de sa limba, itl. frènulo; f. de s'ischina = sos ossos de s'ischina pro comente si parent postos ifilu, itl. crésta spinósa; filos de úngia = fiuncu, pilisungra; f. de bide = órdine, giuali de bíngia; f. de àcua = vena de abba, abba chi essit in carchi tretu / zenias de erba parassita: filu grogu (Cuscuta australis), filu biancu (Cuscuta epithymum), itl. cùscuta; erba de cincu filus = Plantago major (nerviàdile)
Sinonimi e contrari
fia
/
filada
/
ispera
Modi di dire
csn:
filuvilu = avb., a filu, bene (nadu de abba o àteru de gai, fintzas a pagu a pagu, a tírulu); a filu a filu = unu ifatu de s'àteru, innantis unu poscas un'àteru, apustis; a filu apare = totus a una borta, deunuotu; èssere a filupendhe = a tilipéndhiu, male meda (nau de sa manera de campai o de istai); èssere in filu de… = èssiri a sa própiu parti, ananti de…, postu de una manera chi castiendi s'unu agiummai no si bit s'àteru; andhare a f., fàghere sa cosa a filu = a dovere, comente si tocat, bene; torrare a f. (nadu de su fàghere, de su cumportamentu de unu) = torrai a èssiri onestus; andai a f. e debressi = andhare deretu, coitendhe; rispòndhere o faedhare a f. = a tonu; pònnere a f. e a sinnu = bene in órdine una cosa ifatu de s'àtera; no bi àere f. de prèndhere = (fuedhendi) nàrriri cosas sentza de fundóriu, chi no tenint sétiu, chistionu chentza cabu e ne coa; leare f. a una cosa = pònnere imprastu o incuru a fàghere una cosa; batire (a unu) a f. de cosire = torrai o torraisí agiummai a nudha de sa timoria, de su disprexeri; no ischire cale f. de leare = no isciri própiu comenti fai, èssiri disisperaus; unu filedhu de umbra = unu pagu de umbra; unu f. de lughe, de isperàntzia = unu filicitu, unu pagu de luxi, de isperu; unu f. de bestiàmine = assumancus centu pegus, unu tallu de dhoi pòdiri campai una famíglia; unu f. de olia = unu pagu de olia (me is matas)
Frasi
comente no bido no so bona a ifilare unu cabu de filu! ◊ a cosire robba bi cheret su filu ◊ s'impiantu de sa currente si faghet cun filos isolados ◊ fibàt e tessiat ma fiu no ndi aciungiat
2.
débbiles sas isperas sunt coment'e unu filu de lughe in su giannile a s'interighinada
3.
cussu logu est in filu de cudhu monte ◊ a su zustu conduide sos chi sunt a filu tortu ◊ su prus artu fit intrau a modhe bocàndheche a filu una soca ammorgodhada
4.
sas ideas no ant totu unu filu ca como o poi essimus de pare ◊ faedha, si lu podes, e no essas dae filu! ◊ cantandhe bisonzat de ischire picare su filu, de ischire campianare ◊ fit giradu de carvedhu e candho faedhaiat no bi aiat filu a prèndhere (S.Patatu)
5.
no ischia su filu de leare ◊ fizu meu, lea filu e chirca de ti fàghere unu bellu postu! ◊ no agatat filu de sighire de chie podet èssere istadu a che li furare sas iscarpas ◊ bois sezis andhendhe a diferente filu ◊ acò chi un'arveghe si chírriat dae s'ama e leat filu a s'ala de sos anzones ◊ onzunu est in su filu sou: sa manna est triballendhe, su minore istudiendhe, su babbu pensionadu
6.
ocannu bi at unu filu de olia: nessi s'ozu pro nois bi at a essire! ◊ proamus, si bi at carchi filu de isperàntzia!
Cognomi e Proverbi
smb:
Filigheddu
/
prb:
no ghetes gurpa mai a sa fortuna: semper filu bi at de falta tua ◊ chie cun filu anzenu tela tessit a peus de bogare mala fama mancu a si ndh'estire no resessit
Terminologia scientifica
ts
Etimo
ltn.
filum
Traduzioni
Francese
fil
Inglese
thread
Spagnolo
hilo
Italiano
filo
Tedesco
Faden.
filuerràre , vrb: afiliverrare Definizione pònnere su filiverru a su bruncu de su procu po no forrogare Sinonimi e contrari ferritare, inferritare.
filúga felúga
filugghélmu , nm Definizione lentza po piscare in is errios Terminologia scientifica ans.
filugràna, filugrànu filigrànu
filumèna filomèna
filupèndhe , avb Definizione
istare a f. = istare male meda, a s'úrtimu puntu, nau de su campare, de bívere
Sinonimi e contrari
tilipendhe
Frasi
tuncunia e a filupendhe, est morta azicu apustis ◊ mancari filupendhe siat de salude, no est a la pònnere apare chin cudha
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
misérablement
Inglese
miserably
Spagnolo
miserablemente
Italiano
miseraménte
Tedesco
arm,
in Armut,
elend.