A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | L | M | N | O | P | R | S | T | TZ | U | V | X | Z
Legenda Incurtzaduras | Legenda Sìmbulos

filosigavilósiga filisigavilísiga

filosigósu filisigósu

filosofía , nf Definitzione amore po su ischire, ma nau prus che àteru in su sensu de istúdiu de is ideas generales, de su pentzamentu in chistiones mannas (es. sa vida, su cumportamentu, sa pulítica), antzis is ideas etotu in custas cosas.

filosóficu , agt Definitzione chi pertocat sa filosofia.

filósofu , nm Definitzione amantiosu de sa filosofia, chi tenet s'impreu de pentzare, de isvilupare is ideas, su pentzamentu, sa filosofia.

filòssera , nf Definitzione genia de bobboi chi atacat e distruet sa bide Sinònimos e contràrios isocradora Frases aprima imperànt sa pértia sarda ma apoi, po crupa de sa fillòssera, s'est imperau isceti pértia americana po prantai bíngia Terminologia iscientìfica crp, phylloxera vastatrix Ètimu itl. filossera.

filosseràu , agt Definitzione nau de bide, chi giughet sa filòssera, malàidu de filòssera Frases no seus mancu unu fundu de àxina filosserau, nosu, no!

filóstrigu , nm Definitzione ambidha minuda, pitica Sinònimos e contràrios curricurre, filiache, filistredha Terminologia iscientìfica psc Tradutziones Frantzesu petite anguille Ingresu small eel Ispagnolu anguila pequeña Italianu anguilla pìccola Tedescu kleiner Aal.

filósu , agt Definitzione chi est totu filicitos, chi portat filicitos meda; nau de ccn., chi giughet filedhos, chi ingannat, trasseri Ètimu srd.

filózu , nm Sinònimos e contràrios figiolu Terminologia iscientìfica ptl.

filtradúra , nf Sinònimos e contràrios coladura.

filtràre , vrb Definitzione fàere passare calecuna cosa in aina o materiale chi faet de arretza cun intessidura prus o prus pagu craca po che dhi bogare si giughet malesa; colare de calecuna cosa in materiale chi no dha mantenet bene, chi dha lassat passare Sinònimos e contràrios cobai / sumire.

fíltru , nm Definitzione aina po colare: si narat fintzes de calecuna cosa o manera de fàere chi no lassat bíere o passare totu Sinònimos e contràrios colu, separadore Terminologia iscientìfica ans.

fílu , nm: fiu Definitzione genia de materiale finivini e longu fatu a trochigiadura (segundhu de ite) o fintzes a filiera; genia de síngia a longu a longu, fintzes de cosas postas o chi parent una aifatu de s'àtera; bandha, parte a ue si andhat o faet a andhare e po cussu etotu fintzes isperàntzia in calecuna cosa / min. filichedhu, fiuxedhu; genias de filu: filu a duas pillas = a dópiu, filu de cosire biancu, niedhu, brau, fine, grussu, forte, débbile, pudre, nodosu, pranu, de cotoni, de seda, de lana; comente si podet tènnere: cambu o cabu, soga (itl. gugliata, su tanti de f. chi s’intrat in s’agu po cosire), lómburu, madassa, lóturu de filu; f. de currente: de ràmine, de allumíniu, nudu, isoladu, téteru, a tritza; f. de terra = in is impiantos de currente, filu mai in cuntatu cun is àteros de línia e chi si faet finire interrau po iscarrigare elétricu a terra po seguresa de partes de metallu chi si no funt isoladas bene podent pigare currente e fàere dannu a chie dhas tocat; àteras genias de f.: de oro, de prata, de ferru, zingadu, ispinosu; f. bambu = pagu o male profizadu; su f. de sa linna = su betu de comente sa linna isperrat o si tzacat, de longu comente andhat su truncu; f. de resorza o de àtera aina segante = atza; f. de sa limba = su pitu de sa limba, itl. frènulo; f. de s'ischina = sos ossos de s'ischina pro comente si parent postos ifilu, itl. crésta spinósa; filos de úngia = fiuncu, pilisungra; f. de bide = órdine, giuali de bíngia; f. de àcua = vena de abba, abba chi essit in carchi tretu / zenias de erba parassita: filu grogu (Cuscuta australis), filu biancu (Cuscuta epithymum), itl. cùscuta; erba de cincu filus = Plantago major (nerviàdile) Sinònimos e contràrios fia / filada / ispera Maneras de nàrrere csn: filuvilu = avb., a filu, bene (nadu de abba o àteru de gai, fintzas a pagu a pagu, a tírulu); a filu a filu = unu ifatu de s'àteru, innantis unu poscas un'àteru, apustis; a filu apare = totus a una borta, deunuotu; èssere a filupendhe = a tilipéndhiu, male meda (nau de sa manera de campai o de istai); èssere in filu de… = èssiri a sa própiu parti, ananti de…, postu de una manera chi castiendi s'unu agiummai no si bit s'àteru; andhare a f., fàghere sa cosa a filu = a dovere, comente si tocat, bene; torrare a f. (nadu de su fàghere, de su cumportamentu de unu) = torrai a èssiri onestus; andai a f. e debressi = andhare deretu, coitendhe; rispòndhere o faedhare a f. = a tonu; pònnere a f. e a sinnu = bene in órdine una cosa ifatu de s'àtera; no bi àere f. de prèndhere = (fuedhendi) nàrriri cosas sentza de fundóriu, chi no tenint sétiu, chistionu chentza cabu e ne coa; leare f. a una cosa = pònnere imprastu o incuru a fàghere una cosa; batire (a unu) a f. de cosire = torrai o torraisí agiummai a nudha de sa timoria, de su disprexeri; no ischire cale f. de leare = no isciri própiu comenti fai, èssiri disisperaus; unu filedhu de umbra = unu pagu de umbra; unu f. de lughe, de isperàntzia = unu filicitu, unu pagu de luxi, de isperu; unu f. de bestiàmine = assumancus centu pegus, unu tallu de dhoi pòdiri campai una famíglia; unu f. de olia = unu pagu de olia (me is matas) Frases comente no bido no so bona a ifilare unu cabu de filu! ◊ a cosire robba bi cheret su filu ◊ s'impiantu de sa currente si faghet cun filos isolados ◊ fibàt e tessiat ma fiu no ndi aciungiat 2. débbiles sas isperas sunt coment'e unu filu de lughe in su giannile a s'interighinada 3. cussu logu est in filu de cudhu monte ◊ a su zustu conduide sos chi sunt a filu tortu ◊ su prus artu fit intrau a modhe bocàndheche a filu una soca ammorgodhada 4. sas ideas no ant totu unu filu ca como o poi essimus de pare ◊ faedha, si lu podes, e no essas dae filu! ◊ cantandhe bisonzat de ischire picare su filu, de ischire campianare ◊ fit giradu de carvedhu e candho faedhaiat no bi aiat filu a prèndhere (S.Patatu) 5. no ischia su filu de leare ◊ fizu meu, lea filu e chirca de ti fàghere unu bellu postu! ◊ no agatat filu de sighire de chie podet èssere istadu a che li furare sas iscarpas ◊ bois sezis andhendhe a diferente filu ◊ acò chi un'arveghe si chírriat dae s'ama e leat filu a s'ala de sos anzones ◊ onzunu est in su filu sou: sa manna est triballendhe, su minore istudiendhe, su babbu pensionadu 6. ocannu bi at unu filu de olia: nessi s'ozu pro nois bi at a essire! ◊ proamus, si bi at carchi filu de isperàntzia! Sambenados e Provèrbios smb: Filigheddu / prb: no ghetes gurpa mai a sa fortuna: semper filu bi at de falta tua ◊ chie cun filu anzenu tela tessit a peus de bogare mala fama mancu a si ndh'estire no resessit Terminologia iscientìfica ts Ètimu ltn. filum Tradutziones Frantzesu fil Ingresu thread Ispagnolu hilo Italianu filo Tedescu Faden.

filuerràre , vrb: afiliverrare Definitzione pònnere su filiverru a su bruncu de su procu po no forrogare Sinònimos e contràrios ferritare, inferritare.

filúga felúga

filugghélmu , nm Definitzione lentza po piscare in is errios Terminologia iscientìfica ans.

filugràna, filugrànu filigrànu

filumèna filomèna

filupèndhe , avb Definitzione istare a f. = istare male meda, a s'úrtimu puntu, nau de su campare, de bívere Sinònimos e contràrios tilipendhe Frases tuncunia e a filupendhe, est morta azicu apustis ◊ mancari filupendhe siat de salude, no est a la pònnere apare chin cudha Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu misérablement Ingresu miserably Ispagnolu miserablemente Italianu miseraménte Tedescu arm, in Armut, elend.