inganàdu , pps, agt Definizione
de inganare; chi ndhe tenet gana
Sinonimi e contrari
ganósigu,
inganatzidu,
inganidu
| ctr.
dilganadu
2.
su matzone est inganadu de bochire sas pudhighinas ◊ sezis torrados inganados de nos surzire meudhos e brios (T.Rubattu)◊ cun sa cóntiga chi su fizu cheriat a su babbu… est andhada sa mama, ca ndhe fit inganada issa puru!
Traduzioni
Francese
qui a envie
Inglese
eager,
tempted
Spagnolo
con ganas
Italiano
invogliato
Tedesco
angeregt.
inghiriagràstos , agt, nm Definizione
chi o chie s'istentat inghiriandho chentza ndhe fàere fine de una cosa o chistione, perdendho tempus in debbadas, unu chi est bonu solu a pèrdere tempus
Sinonimi e contrari
cagallente,
immajonadu
| ctr.
coidadosu,
contipizosu,
lestru
Terminologia scientifica
ntl
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
barguigneur,
bon à rien
Inglese
ineffectual (person)
Spagnolo
irresoluto
Italiano
tenténna,
cincischióne,
inconcludènte
Tedesco
wankelmütiger Mensch,
der nichts fertigbringt.
inlitzài , vrb Definizione
pònnere o intrare s'ordiu in is litzas
Traduzioni
Francese
faire passer à travers les lisses (le fil)
Inglese
to heddle
Spagnolo
enlizar
Italiano
allicciare
Tedesco
einziehen (die Kettenfäden in die Litzen).
insàra, insàras, insàsa , avb, cng: intzaras,
issara,
issaras Definizione
como pag'ora; comogomo, issarighedha, tandhodandho; a su tempus, in cussu mamentu; ca est (fut) deasi ndhe benit (ndh'est beniu) chi…
Sinonimi e contrari
assora,
cuschindhe,
inciandus,
tandho
| ctr.
commo
Modi di dire
csn:
issara, insara insara = pagu in s'ora, apenas un'iscutighedha innanti, comogomo; de insaras a immoi = de tandho a como; de insaras a innantis = de tandho in pustis
Frasi
biendi is ogus tuus disigiamu de morri intzaras ◊ li conto una cosa chi mi est sutzessa issara andhendhe a s'abba ◊ su sole ch'est faladu da'insara in sos saltos ispanos de ponente (S.Casu)◊ ti repito su chi apo nadu issara: chi ses faltzu già si bidet a sa chinna! ◊ si emu pentzau insaras, de custas penas no nd'emu bistu mai! ◊ no ti l'apo a fàghere prus sa proposta de issara
2.
tiu tou fit inoghe issara: fia pessendhe chi aizis fatu a paris!
3.
ojos de bellesa rara, niedhos, castanzos, vàrios, cun milli modos contràrios ferint e curant insara ◊ chi ndi tenis meda, intzaras donamindi!
Etimo
ltn.
ipsa hora
Traduzioni
Francese
à ce moment -là,
naguère
Inglese
just now
Spagnolo
entonces
Italiano
allóra,
testé
Tedesco
da,
kurz zuvor.
intúllu 1 , nm Definizione
su intullai / bufai a i. = tot'a unu corpu, chentza torrare àlidu, totu a una sulada, a bruncu
Sinonimi e contrari
ingúlliu,
intullada,
tirone
Frasi
a intullu e chen'e tassa dhis praghit a suciai! ◊ est bufendi a intullu de su butiglioni ◊ si ndi benit a domu a iscrucullai, po isciri, si acostat ischenceriosa a s'acajolu e bufat a intullu s'acuardenti ◊ at bufau una tassa de àcua in tres intullus
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
régalade (boire à la)
Inglese
poured down one's throat
Spagnolo
beber a gollete
Italiano
garganèlla
Tedesco
in den Mund gießen.
irfàtu , pps, agt: isfatu,
issatu Definizione
de irfàchere; nau de cosa chi coet o chi lompet, èssere tropu cota, tropu lómpia, passada, fintzes pudrigada; nau de cosa tostada (es. pedra), chi si ch'est calada a arena, a pruine, a farinos / èssere i. che su sale (nau de unu) = istasidu de s'istrachidúdine, istracu meda
Sinonimi e contrari
iscónciu,
sciusciau
/
spuentau
/
fràzigu,
lecuedhiu,
mercuedhiu,
purdiau
/
solobrau
2.
miràdelu in suore totu isfatu pro buscare su pane netzessàriu! ◊ a sos chelos fatesti sa paltida e torras candho su mundhu est isfatu ◊ est totu isfatu cantu in vida insoro aiant fatu sos mannos nostros
3.
custos macarrones che sunt irfatos ◊ sa pira est irfata ◊ est linna isfata e no daet si no fumu ◊ custa síndria in mesu est irfata
Traduzioni
Francese
à moitié fondu,
trop cuit,
désintégré
Inglese
overcooked
Spagnolo
deshecho,
recocido
Italiano
disfatto,
scòtto,
dissòlto
Tedesco
zersetzt,
zerkocht,
zerteilt.
irgusolàdu , agt Definizione
chi at pérdiu sa gana, sa volontade de ccn. cosa
Frasi
irgusoladu fatu dai cudhos, est custrintu a pònnere mente a sos zibbírrios issoro ◊ fit istracu e irgusoladu dai sos "Chi nono" chi li daiat sa zente
Traduzioni
Francese
qui a la nausée
Inglese
nauseated
Spagnolo
aburrido,
cansado
Italiano
nauseato
Tedesco
angeekelt.
irridàre , vrb Definizione
pròere aira, a bírridu
Frasi
s'abba irridendhe in s'adhe chena ghia fateit caminu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
tomber à verse
Inglese
to pelt (down)
Spagnolo
caer fragorosamente
Italiano
scrosciare
Tedesco
rauschen.
irrobbatóriu , nm: arrobbatóriu Definizione
fura manna fata fintzes in medas e armaos
Sinonimi e contrari
acrassadura,
acrassamentu,
irrobbamentu,
orrobbatóriu,
issorrobbatóriu,
sdorrobbatóriu
/
cdh. rubbatóriu
Frasi
nódidu est abbarradu s'irrobbatóriu chi ant fatu in Tortolí su 1894 ◊ in cue bi ant fatu irrobbatóriu: ant frimmadu sa sita e a sa zente li ant leadu totu su chi zughiat in dossu de valore
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
vol à main armée
Inglese
robbery
Spagnolo
atraco
Italiano
rapina
Tedesco
Raub.
isaminaméntu , nm: isanimamentu Definizione
ischinnitzu de istògomo de chie est arrefinau de su fàmene, genia de fàmene, de apititu forte o chi s'intendhet forte
Sinonimi e contrari
afinamentu,
afinu,
fàmene,
francusina,
isanimadura,
sfinighimentu
Frasi
sa mammaluca mi gustabat ma apustis mi picabat a isanimamentu ◊ zuto su coro andhendhemindhe de s'isanimamentu!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
creux à l'estomac
Inglese
pangs of hunger
Spagnolo
languidez de estómago
Italiano
languóre di stòmaco
Tedesco
Gefühl der Leere im Magen.
iscaràda , nf: iscarata,
scarada Definizione
genia de cuntratu po fàere unu trebballu a prétziu firmu, de pagare unu tanti chentza fàere contu de su tempus, a su chi si faet su trebballante: s'impreat agiummai solu coment'e avb.
Sinonimi e contrari
iscaru
Modi di dire
csn:
fuedhai a s'i. = de una manera irfatzida; pesai a i. = pesare a ogru; a i. = a bínchidas, a fuliadura, a meda; bèndiri a i. = totu paris, totu sa cosa a una borta (itl. in blòcco); papare a i. = a satzadura a tropu
Frasi
ndi at messau de trigu a iscarada, cuss'ómini!…
2.
mancai istracus, faint a iscarada cantendu ◊ cussus si ant giogau a s'iscarada su mantedhu miu ◊ s'intendiat sa genti cantendu a iscarada ◊ ciocedhu, porcu mannale, papa a s'iscarada già pagas totu a nadale! (G.A.Cossu)◊ sento sos basos chi ti dei a cua, mentres cun àtere ses a s'iscarada maseda e tzega! ◊ custas cosas bosatrus dhas osservais a s’iscarada, ma sena de sintzeridadi
3.
ocannu dhoi at ceréxia a iscarada ◊ cun cussa conca isbuida de pobidhu miu chi pigat fogu coment'e un'alluminu, is fillus benint a iscarada!
Etimo
ctl.
escarada
Traduzioni
Francese
travail à la pièce,
effrontément
Inglese
job contract,
cheekily
Spagnolo
destajo,
descaradamente
Italiano
a gara,
còttimo,
sfacciataménte
Tedesco
um die Wette,
Akkord,
frech.
ischíntu , pps, agt Definizione
de ischínghere
Sinonimi e contrari
irbolloradu,
ischintzulau,
sbullitinau,
spollau
| ctr.
bestiu,
chintu 1
Frasi
si est ischintu pro si che corcare
2.
intradiche sa camisa, chi ses totu ischintu!
Cognomi e Proverbi
smb:
Ischintu, (i)Schintu
Traduzioni
Francese
à demi vêtu
Inglese
scantily dressed
Spagnolo
medio desnudo
Italiano
discinto
Tedesco
entgürtet.
ischitíre , vrb Definizione
pigare o seberare cucu o paris e bogare in duos a s'ingrundha donniunu unu tanti de pódhighes (chi faent a suma unu númeru cucu o paris) po bíere a chie tocat una cosa (binchet chie at intzertau sa categoria chi at isceberau), po cumenciare su giogu o àteru, decídere a chie tocat calecuna cosa
Frasi
ischitimus a bídere a chie tocat a comintzare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
établir à qui est le tour dans un jeu
Inglese
to make deciding game
Spagnolo
sortear
Italiano
fare lo sparéggio
Tedesco
den Entscheidungskampf ausfechten.
iscinigàu , agt Definizione
mortu e consumau, nau de ccn. chi est chentza fortzas nudha
Sinonimi e contrari
illaéndhidu,
irbaléndhidu,
irbalesiadu,
isbagazadu,
istasidu
Traduzioni
Francese
épuisé,
à bout
Inglese
all in
Spagnolo
agotado
Italiano
sfinito
Tedesco
erschöpft.
isconcassòne , nm: sconcassori Definizione
genia de molinu po pistare pedra a fàere a giarra
Traduzioni
Francese
broyeur à gravier
Inglese
crusher
Spagnolo
trituradora para grava
Italiano
frantóio per ghiàia
Tedesco
Steinbrecher für Kies.
iscorjadòre , nm: iscroxadori Definizione
chie iscòrgiat, macellandho pegos
Sinonimi e contrari
ispedhadore
Frasi
frisciura e conca ndi dhas pigant is iscroxadoris po su trabballu insoru
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
couteau à écorcher,
écorcheur
Inglese
flaying knife
Spagnolo
desollador
Italiano
scortichino
Tedesco
Schindmesser.
iscúgia 1 , nm, nf, avb: ascuse,
iscuja 1,
iscuju,
iscusi,
iscúsia,
iscúsiu,
iscússiu,
iscusu,
iscuxu,
scusi 1 Definizione
sa cosa chi si narat a s'àteru acanta a s'origa, chentza chi mancu s'intendhat sa boghe, a manera de no dh'intèndhere is àteros chi funt acanta / a s'i. = manera de fuedhai a boxi bàscia de no s'intèndiri si no si fuedhat in s'origa, fintzes a cua, chentza chi dhu potzat biri e mescamente intèndiri un'àteru; a iscusi miu = chentza ndhe ischire nudha deo, a cua dae me
Frasi
si totu sos iscúsios si fint naraos a forte, aiamus disizau d'èssere surdos! ◊ nesi a s'iscuxu, pustis a boghe alta ◊ aferrat su camareri a su bultzu e a s'iscuja li porrit cosa a orijas ◊ ti lu naro a s'iscúgia ◊ mi at mutiu e a s'iscúsiu mi at nau una cosa ◊ fipo ridendhemila a s’iscússiu ◊ lis daent a s'iscuxu consizos malos
2.
dh'as fatu a iscusi miu ◊ nara! nara! o cosa a iscusi est? ◊ a s'iscusi dh'istimu ◊ bido inimigos dendhe a s'iscuxu consizos de cundennados ◊ bufat binu a iscúsia de sa mama ◊ bi l'at nadu a iscuju dae íscios
Cognomi e Proverbi
prb:
mali fatu a iscusi, a claru gei essit
Etimo
ltn.
absco(n)se
Traduzioni
Francese
à voix basse,
en cachette
Inglese
softly,
in secret
Spagnolo
en voz baja,
a escondidas
Italiano
sottovóce,
di nascósto
Tedesco
leise,
heimlich.
isgangagliàre , vrb Definizione
erríere a iscracàlios, a tzérrios, mòrrere de s'errisu
Sinonimi e contrari
chighigliare,
iscacagliare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
rire à se décrocher la mâchoire
Inglese
to split one's sides with laughter
Spagnolo
desternillarse de risa
Italiano
sganasciarsi dalle risa
Tedesco
sich krummlachen.
ispèllere , vrb Sinonimi e contrari
ispellire
Traduzioni
Francese
apparaître à l'improviste
Inglese
to appear suddenly
Spagnolo
surgir,
brotar
Italiano
apparire d'improvviso,
con fòrza
Tedesco
erscheinen.
ispensàda , avb: ispessada,
ispessata Definizione
a s'i. (a logos: a sa dispessada)= candho unu no si dha ibertat, una cosa, o no dhu'est pentzandho, a s'ilfidiada, a s'orvidada / a ora i. = a disora
Sinonimi e contrari
fidada,
impensada,
irfidiada,
iscufidada
Frasi
fit a cadhu una die a s'ispensada girendhe in sa cussorza, candho de botu de aes si li at pesadu unu fiotu e s'ebba si li est ispasimada (G.A.Cossu)◊ intro de sa conchedha sua bi ventulaiant a s'ispessata arriscos de iscontzare totu ◊ no bi creia de ndhe arrivire gai a s'ispensada a su cuile meu ◊ mi est mancada sa crabita dae su masone: si che l'ant seberada sendhe deo a s'ispensada ◊ bentos, benides dae su nudha a s'ispensada ◊ pro no gherrare uchidendhe su mannale bastat a l'irmedhighinare punghèndhelu poi a s'ispessada
2.
a ora ispessada, a note russa, umbras niedhas brincant in bachile
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
à l'improviste
Inglese
suddenly
Spagnolo
inesperadamente
Italiano
inaspettataménte
Tedesco
unerwartet.