cuadhissèdha , avb Definizione
a c. = pònnere una cosa apitzu de s'àtera, nau mescamente de is cambas
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
à califourchon
Inglese
astride
Spagnolo
a horcajadas
Italiano
cavalcióni
Tedesco
rittlings.
cucutzúra , nf: cucuzura,
cugugiura,
cugutzura,
cuguzura Definizione
totugantu su chi serbit po carragiare, de ammontu
Sinonimi e contrari
acavannu,
ammantadroxu,
ammuntolzu,
assacarru,
carralzamenta,
carrarzura,
coguzu,
covacura,
cubutóngiu,
cugutzadorza,
cuzicadura,
cuzicura,
incarralzu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
tout ce qui sert à couvrir
Inglese
covering
Spagnolo
cobertura
Italiano
tutto ciò che serve per coprire
Tedesco
Decke.
cufidàre , vrb Definizione
nàrrere calecunu segretu o cosa delicada a unu, in manera personale e no in cara de àtere chiesisiat
Sinonimi e contrari
iscobiare
| ctr.
cuai
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
se confier à
Inglese
to open one's heart
Spagnolo
confiarse
Italiano
confidarsi
Tedesco
sich anvertrauen.
culturínas , avb Definizione
èssere in c. = àere belle e acabbau una cosa
Traduzioni
Francese
toucher à sa fin
Inglese
said of a situation coming to an end (action)
Spagnolo
estar en las últimas
Italiano
agli sgóccioli
Tedesco
am Ende.
cumproàre, cumprobài, cumprobàre , vrb: cumprovai Definizione
iscumbatare, provare a bíere si una cosa est o coment'est, si est abberu, si arresurtat
Sinonimi e contrari
controbbare,
iscumproare,
proare
Frasi
lu cherzo cumproare a bídere si est abberu su chi narat! ◊ a sa banca bi sunt lómpidos sos cummissàrios pro cumproare sos contos ◊ già chi cumproadu ti apo, est finidu s'istimare! (G.L.Salis)◊ Gesugristu torrendi a biu at cumprobau sa Divinidadi sua
Etimo
spn., ctl.
comprobar, comprovar
Traduzioni
Francese
mettre à l'épreuve
Inglese
to put s.o. to the test
Spagnolo
poner a prueba,
demostrar
Italiano
méttere alla pròva,
dimostrare
Tedesco
auf die Probe stellen.
cunfigiméntu , nm Definizione
su cundhimentu chi si faet fríere in s'ógiu po unu papare (chibudha, pedrusèmene, àgiu e àteru)
Sinonimi e contrari
fridura,
sufrissu
Frasi
apu fatu su cunfigimentu po su sucuvà
Traduzioni
Francese
hachis à base d'oignons que l'on fait rissoler avec des aromates
Inglese
sauté
Spagnolo
sofrito
Italiano
soffritto
Tedesco
angebratenes Gemüse.
cuscujinàre , vrb Definizione
foedhare a s'iscúsiu
Sinonimi e contrari
ascugiare,
chideriare,
iscusiare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
discuter à voix basse
Inglese
to confabulate softly
Spagnolo
confabuar
Italiano
confabulare sommessaménte,
sottovóce
Tedesco
heimlich reden.
debrèsse, debrèssi , avb: diabressi,
drabessi Definizione
coitandho, chentza pèrdere tempus
Sinonimi e contrari
allestru,
impresse
/
cdh. dipressa
| ctr.
abbellu
Frasi
si fiat dépiu firmai diabressi, fadiau ca no fiat faina po issu ◊ fetzat debressi!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
vite,
à la hâte
Inglese
in a hurry,
soon
Spagnolo
de prisa
Italiano
in frétta,
prèsto
Tedesco
schnell.
deidàle , nm: didabi,
didale,
didali,
dirali,
tidale Definizione
genia de cugudhu de làuna chi si ponet a sa punta de su pódhighe po cosire cun s'agu a manu / didali de prata, de lutoni, de maist'e pannu
Sinonimi e contrari
bidale,
dighidale*
Traduzioni
Francese
dé à coudre
Inglese
thimble
Spagnolo
dedal
Italiano
ditale
Tedesco
Fingerhut.
dejúnu , nm, agt: deunu,
deunzu,
digiunu,
dijunzu,
diugnu,
diunu,
diunzu Definizione
su istare chentza papare; chi est chentza papare, chi no at papau / segare su deunzu = papai innantis de acabbai su tempus de su giaunu; èssere a sa deuna = chentza manigare, sentza de ai papau nudha de diora; faci de digiunu = isfaciu, légiu, mortu de fàmini (nau a menisprésiu)
Sinonimi e contrari
deinu 1,
giaugnu,
irgeunzu
/
geunu*,
giaúngiu,
irgeunzu,
irgiaúngiu
| ctr.
satzau
Frasi
est faghindhe su deunzu ◊ in chida santa fit sempre faghindhe peneténscia e in deunzu
2.
candho pesat sa boghe a sa deuna, no si devet permítere su paone, mancu brullendhe, a si pònnere afaca! ◊ custu binu lu podes bufare finas a sa diuna
Traduzioni
Francese
jeûne,
à jeûn
Inglese
fasting
Spagnolo
ayuno,
en ayunas
Italiano
digiuno
Tedesco
Fasten (Pl.),
nüchtern.
demèda , avb Definizione
de tempus, de ora meda, de meda tempus a custa parte
Sinonimi e contrari
daora
Frasi
demeda est chi l'aimus acontzu cussu traste… torra segadu est!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
il y a beaucoup de temps
Inglese
a long time ago
Spagnolo
desde mucho
Italiano
da mólto tèmpo fa
Tedesco
längst,
seit langer Zeit.
diciósu , agt, nm: ditzosu Definizione
chi o chie tenet dícia, fortuna, bona sorte
Sinonimi e contrari
addiciadu,
additzosau,
afoltunadu,
assortadu,
contentu,
fadosu,
iscofadu
| ctr.
deldiciadu,
disdiciosu,
ifoltunadu
Frasi
sa ditzosa sorte nos diat in paradisu! ◊ ditzosu a chie ti at a incapare! ◊ de sas intragnas diciosas naschet su bellu fiore ◊ diciosu de chini tenit mulleri, e no coment'e dèu chi seu sorteri!
Etimo
spn.
Traduzioni
Francese
heureux,
qui a de la chance
Inglese
happy,
lucky
Spagnolo
feliz,
dichoso
Italiano
felice,
fortunato
Tedesco
glücklich.
dilatài , vrb: dilatare Definizione
su crèschere de mannària de unu materiale prus che àteru cun su caentu, illargare fintzes coment’e isfodhonadura; tirare o lassare agoa
Sinonimi e contrari
crèschere
/
arreusai,
crastinare,
pellongare,
slargai
| ctr.
afíere,
miminare,
torrai
/
antebitzare
2.
tocat a fai su doveri sentza dilatai de dí in dí!
Traduzioni
Francese
dilater,
renvoyer à plus tard
Inglese
to delate,
to defer
Spagnolo
aplazar
Italiano
dilatare,
rimandare
Tedesco
ausdehnen,
verschieben.
dinnànti, dinnàntis , avb Definizione
die innanti, die prima de una calesiògiat die, ma mescamente sa die innanti de gianteris, torrandho agoa cun is dies, tres a oe, chentza de contare oe: oe, deris, gianteris, dinnanti / dinnantis ariseru = gianteris
Sinonimi e contrari
| ctr.
barigadu
Frasi
sos pisedhos sunt torrados a zogare prus inganidos de su dinnanti
2.
in su giornali de dinnantis ariseru un'articulista at nau chi innòi cantànt is cantantis mannus
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
il y a trois jours
Inglese
three days ago
Spagnolo
hace tres días
Italiano
tre giórni fà
Tedesco
vor drei Tage.
discanciósu , agt: discansosu,
discantzosu,
discassosu Definizione
chi dhue at discantzu, chi si faet a discantzu, chi est bonu a fàere; nau de ccn., chi si dha leat a discantzu, chentza presse / vida discansosa, giogos discansosos = chi faghent piaghere, chi si bi leat gustu, chi bi cheret pagu ifadu o irfortzu
Sinonimi e contrari
fàcile
| ctr.
inzotosu,
peleosu,
trabagiosu
Frasi
andhe vida discassosa sa chi faghet cussu, sempre in bidha! ◊ ah, mih, a triballare cun custa computera za est discassosu: paret unu zogu! ◊ a is fillas dhis donàt sa lana modhi e sa prus discantzosa po dha filai
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
confortable,
à l'aise
Inglese
comfortable
Spagnolo
cómodo,
descansado
Italiano
còmodo,
agévole,
riposante
Tedesco
bequem.
dispiàchiu , pps, agt: dispiàghidu,
dispiàghitu,
dispràsiu Definizione
de dispiàchere; chi est provandho dispraxere
Sinonimi e contrari
abbrudhatu,
amarguradu,
annicadu,
atassau,
discuntentu
| ctr.
piàchiu
/
contentu,
pregiau
Frasi
si fiaus postus a arrí, perou sa cosa si fut dispràxia etotu
2.
su sardu austesu puru at comintzau a mòrrede e seus totu dispràsios ◊ festus morendi de su sidi, andaus a circai àcua ma no nd'eus agatau e si ndi seus torraus dispràxius
Traduzioni
Francese
qui a beaucoup de peine
Inglese
disliked,
annoyed,
sorry
Spagnolo
disgustado
Italiano
dispiaciuto,
contrariato
Tedesco
betrübt,
traurig.
fadósu , agt Definizione
chi tenet fadu, sorte, fortuna; a logos fintzes àbbile, trassosu, malu
Sinonimi e contrari
addiciadu,
afoltunadu,
assortadu,
auradu,
diciosu,
iscofadu
/
furone
| ctr.
ifoltunadu
Frasi
ca ndhe teniat ódiu, si ficheit in conca s'idea de l'apostare a fusile e de fagher sa festa a su fadosu (Prantaferru)◊ chi siat líbberu de dogni male e fadosu!
2.
tanti fusti fadosu, cudha dí, ligendi sa litra!…◊ arroba su tempus chi dhui fua dèu no nd’iat mancau ni de su schivu e ni de su fadosu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
qui a de la chance
Inglese
lucky
Spagnolo
afortunado,
dichoso
Italiano
fortunato
Tedesco
glücklich.
fantasiósu , agt Definizione
de sa fantasia, chi pertocat sa fantasia, chi est fatu a fantasia, pentzau, immaginau; chi paret cosa de fantasia de cantu est bellu, ispantosu
Sinonimi e contrari
ispantosu,
meravizosu,
pantasiosu
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
qui a beaucoup d'imagination,
fantastique
Inglese
fanciful
Spagnolo
fantasioso
Italiano
fantasióso,
fantàstico
Tedesco
phantastisch.
farcài , vrb: afracai* 1,
flacai,
fracai 1 Definizione
fàere pisca de pische o cassa de pigiones a lughe de fogu o de lantione o farca
Frasi
candu su stàinu est abertu no fait a fracai ◊ a fracai bollit nai a allui sa làmpada e pungi su pisci chi si aciapat
Terminologia scientifica
pscd.
Traduzioni
Francese
pêcher à la lanterneu
Inglese
night fishing or chasing with a lamp
Spagnolo
cazar con candil
Italiano
frugnolare
Tedesco
mit der Blendlaterne fischen o. jagen.
feníle, feníli , nm Definizione
logu inue si chistit su fenu
Sinonimi e contrari
fennera
Terminologia scientifica
msg
Traduzioni
Francese
fenil,
grange à foin
Inglese
hayloft
Spagnolo
pajar,
henil
Italiano
fienile
Tedesco
Heuscheune.