cogúzu , nm: cucuzu,
cuguzu Definizione
totu su chi serbit a cuguzare, ammontare, fintzes a bestire; in su foedhóngiu, cosa nada in cobertantza, chi no si cumprendhet luego; genia de fogighedha o camisa chi portant imbodhigada is granos de una css. ispiga, e fintzes su granu etotu imbodhigau / faedhare in cuguzu = fuedhai in crobetàntzia, de una manera chi no si cumprendhet dereta, de pàrrere una cosa candho est un’àtera
Sinonimi e contrari
acavannu,
ammuntolzu,
assacarru,
coberta,
cucutzura,
cubutóngiu,
cugutzadorza,
cugutzóngiu,
cuzicura,
incarralzu
/
crobetàntzia
Frasi
faghendhe de su letu sa grabbada a coguzu li ponet sa banita, a istèrrere li ponet sa fressada!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
couverture,
tout ce qui sert à couvrir
Inglese
covering
Spagnolo
cobertura
Italiano
copertura,
tutto ciò che serve a coprire
Tedesco
Decke.
coilàrza, coilàtza , nf, nm: cubilarja,
cuilàglia,
cuilàrgia,
cuilarza,
cuilarzu,
cuilarxa,
cuilarxu,
cuilatza,
cuilaxa,
curiatza Definizione
tretu, logu inue totu a fúrriu si dhue faet o ant fatu acorru po bestiàmene, passiale, cuile, e fintzes sa mindha ue si ponet su cuile; logu alladamingiau, grassu ca dhue fut su cuile; coilarza est fintzes sa tana de su lèpere / fàghere cuilarza = pònnere bestiàmene a pàschere, a crocare, po ingrassare sa terra
Sinonimi e contrari
coibi,
pastoritzale
Frasi
cue est logu de pastoriu e de cuilarzos ◊ nche colaiat su tempus pulindhe sa cubilarja ◊ no t'ispundas atesu de cuilarxa ca cussu ti bolit ispitzulai! ◊ eus fatu s'abbisita de is cuilarxus de sa cussòrgia
Terminologia scientifica
pst
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
terrain où il y a des enceintes pour les animaux
Inglese
corral
Spagnolo
terreno donde hay apriscos
Italiano
terréno dóve insistono i recinti per il bestiame
Tedesco
Viehpferch.
coligóli 1 , nm Definizione
genia de mustajone o mamutzone po giagarare crunculleos e àteros pigiones (e fintzes mamutzone de carrasegare)
Sinonimi e contrari
furriadolza,
mustagione,
tzacarradroxa
Frasi
a carrasegare fiat bestiu de coligoli ◊ pighiaus su coligoli a sos ballos
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
épouvantail à moineaux
Inglese
scarecrow
Spagnolo
espantajo
Italiano
cacciapàsseri
Tedesco
Vogelscheuche.
commissiòne , nf: commissioni,
cummassioni,
cumissioni Definizione
prus che àteru, cuncordu de personas postas po calecunu incàrrigu (es. po averguare is cunditziones de unu malàidu, unu progetu, dimandhas e àteru); fintzes imperju, faina chi si faet mescamente a cumandhu de ccn., segurtade o arresposta a calecuna cosa chi unu at dimandhau
Sinonimi e contrari
cumandhu,
masione
Frasi
sa commissione de sa Comuna at aprovadu sos prozetos de sas domos ◊ si est reunida sa commissione de sos esàminos
2.
mi depint torrai commissioni notesta
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
commission,
tâche,
chose à faire
Inglese
commission,
errand
Spagnolo
comisión,
recado
Italiano
commissióne
Tedesco
Kommission.
comogòmo , avb Definizione
immoi immoi, calecunu minutu faet deasi pag'ora de no pòdere nàrrere tandho), ma fintzes própriu in custu momentu
Sinonimi e contrari
antoras,
issara,
maitotu,
paghessora,
tandhodandho
Frasi
nos namus peràulas mai nadas, nàschidas comogomo intro de su coro ◊ che est essidu comogomo: azummai faghiaizis paris isse essindhe e tue intrendhe ◊ comogomo fis rindhe e como ses pranghindhe: ello macu ses?! ◊ comogomo ses a mesudie e luego a sero!
2.
l'apo connota sempre malàida, cussa fémina: comogomo at a sanare, issa!…
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
il y a un instant
Inglese
just now
Spagnolo
hace poco
Italiano
un àttimo fà,
testé
Tedesco
jetzt gleich.
concamòru , nm: conchemoro,
conchimoro Definizione
genia de pigione a conca niedha; custu matessi númene dhu narant a calecun'àteru pigionedhu chi si assimbígiat: a su sartiaredhu e a su imbecidha o ogu de bòi
Sinonimi e contrari
beranile,
conchinighedhu
Frasi
fatuvatu li sighint su canàriu, birdarolu, calandra e conchemoro (P.Cau)
Terminologia scientifica
pzn, sylvia atricapilla pauluccii, s. melanocephala
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
fauvette à tête noire
Inglese
blackcap
Spagnolo
curruca
Italiano
capinéra,
occhiocòtto
Tedesco
Grasmücke.
concanièdha , nf Sinonimi e contrari
conchinighedhu,
podhedha 1,
sodraedhu
Terminologia scientifica
pzn
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
fauvette à tête noire
Inglese
blackcap
Spagnolo
curruca
Italiano
capinéra
Tedesco
Grasmücke.
conchinighédhu , nm Definizione
genia de pigione, su conca de moru (su mascu)
Sinonimi e contrari
beranile,
concaniedha,
concamoru,
filomena,
muschita
Frasi
su conchinighedhu bragheri, ifertzit, chin tramas de sole, su cantu de s'impreu chin notas festosas chi tocant su coro (F.Satta)
Terminologia scientifica
pzn, sylvia atricapilla pauluccii
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
fauvette à tête noire
Inglese
blackcap
Spagnolo
curruca
Italiano
capinéra
Tedesco
Grasmücke.
còntra 1 , nf: cronta 2,
cronte Definizione
logu artu, atza, oru de unu monte ue faet a iscrébigu, fintzes su muru de unu putzu; pedra manna, orroca, muntone de pedra
Sinonimi e contrari
bica,
monte
/
roca
Frasi
sa sírcia àrtziat plena de àcua e tui incarendidí in sa cronta ti miras in funtana ◊ un'ómine ndh'est istupau de una cronta
2.
poita custa cronta chi una dí fiat pani no si lassat prus cumossai? ◊ una perda ndi est arruta de una contra ◊ e cumenti ti dha passas cuendididha in cussas crontas? ◊ iat pensai de pigai a sa cronte po s'impostai a candu passàt calincunu sirbone
Terminologia scientifica
slg
Traduzioni
Francese
contrefort,
falaise à pic
Inglese
edge,
protrusion,
vertical side
Spagnolo
saliente
Italiano
sporgènza,
spónda o paréte a picco,
contraffòrte
Tedesco
Vorsprung,
Überhang,
Strebemauer.
cóntzu , nm Definizione
genia de lentza po piscare
Sinonimi e contrari
palamitu
Terminologia scientifica
ans
Etimo
itl.s
conzu
Traduzioni
Francese
ligne à pêcher
Inglese
boulter
Spagnolo
clase de hilo para pescar
Italiano
palàmito
Tedesco
Langleine.
córdula , nf: Definizione
s'istentina de unu pegus mescamente piticu filada, a imbodhigadura, cun àteros orrugos de matzàmene (bentre, cordule, orrugu de napa, àteru) e poi cota a orrostu o, si est pegus mannu, iscotada e apustis orrustia o fata a cassola / fai sa córdula a sa musca = èssere limidos, susuncus
Sinonimi e contrari
codra
Terminologia scientifica
mng
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
tresse de boyaux servant à faire rôtir
Inglese
gut plait prepared to be roasted
Spagnolo
trenza,
madeja,
revoltillo,
mazo
Italiano
tréccia di intestini per arròsti
Tedesco
Darmflechte zum Braten.
corrédhu , nm Definizione
min. de corru; istugighedhu de corru, cun su tapu, po dhue pònnere su tebbacu; istúgiu po chistire paperis; genia de tassa po bufare, de corru; genia de imbodhigadura de is pilos, petonaos a manera de fàere coment'e unu corru curtzu; fintzes una genia de pentzamentu o ravinu malu a iscutulare
Sinonimi e contrari
corritedhu
/
corredha,
corrigale
2.
a su maridu lu cumannaiat a bacheta e lu faghiat pisciare in corredhu ◊ a tabbacare de su corredhu meu chie bi at a pònnere maledade?!
Cognomi e Proverbi
smb:
Correddu
/
prb:
cartas cantant in corredhu
Terminologia scientifica
stz
Traduzioni
Francese
étui à corne
Inglese
horn-case
Spagnolo
estuche de cuerno
Italiano
astùccio di còrno
Tedesco
Hornfutteral.
covacúra , nf Definizione
totu su chi si podet pònnere a covecu, po ammontu a calecuna cosa
Sinonimi e contrari
acavannu,
ammantadroxu,
assacarru,
carrarzura,
coberta,
coguzu,
cubutóngiu,
cucutzura,
cugutzadorza
Frasi
betare una cosa a covacura
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
couverture,
tout ce qui sert à couvrir
Inglese
coverings
Spagnolo
todo lo que cubre
Italiano
tutto ciò che può servire per coprire
Tedesco
Decke.
coxíbi, coxíli , agt Definizione
nau prus che àteru de laore, chi est de còere, bonu po còere; chi est de bonu cotu; nau de ccn., chi si lassat pigare comente bolent is àteros, chi adduit tropu a s'àteru
Sinonimi e contrari
coidore,
coili 1
| ctr.
gremedhu
Frasi
loris coxibis sunt totu sos laores bonos a còghere pro sa zente gai etotu comente si collint, chentza maghinados: fae, prisuci, basoludundhu, e gai
Etimo
ltn.
cocibilis
Traduzioni
Francese
facile à cuire
Inglese
something to cook,
that is easy to cook
Spagnolo
para cocer
Italiano
da cuòcere,
che cuoce facilmente,
cottóio
Tedesco
zum Kochen,
einfach zu kochen.
crabíle, crabíli , nm: crapile Definizione
acorru po is crabas, su passiale inue crocant is crabas e fintzes su cuile de su crabàrgiu
Frasi
a s'apedhu de sos canes su craparju est iscampiau dae s'alapinna a cara a su crapile pro aberguare
Terminologia scientifica
pst
Etimo
ltn.
caprile
Traduzioni
Francese
étable à chèvres
Inglese
goatfold
Spagnolo
cabreriza
Italiano
caprile
Tedesco
Ziegenstall.
crastinadòre , agt Definizione
chi tirat agoa, a longas
Sinonimi e contrari
coilongu,
coizosu
Traduzioni
Francese
qui remet à un autre temps
Inglese
deferred
Spagnolo
rezagante
Italiano
procrastinatóre
Tedesco
wer verschiebt.
creàri , vrb: criai 1 Definizione
serrare a crae, friscare un'apertura
Sinonimi e contrari
acràere,
acraitare,
afriscare,
clare,
imbarcionai,
incraedhae,
increari
| ctr.
screari,
scriedhai
Frasi
cria s'enna debressi! ◊ no potzu fai su letu ca sa sala est criada! ◊ sa buca sua oi est unu portali criau
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
fermer à clef
Inglese
to lock
Spagnolo
trancar
Italiano
chiùdere a chiave
Tedesco
verschließen.
crébida , nf, avb Definizione
su crepare, su èssere crepandho, nau prus che àteru de su èssere tzatzaos a meda, a tropu, fintzes a ndhe lassare / èssere a c. = àere manigadu tropu, a bentre crebendhe de su tropu mànigu
Sinonimi e contrari
crebaentre,
révudu
Frasi
in su campu sa robba est a crébida dai s'erva chi bi est! (G.Ruju)◊ sos porcos sunt a crébida dai sa landhe ◊ in su coju si sunt fatos totu a crébida
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
à claquer,
à crever
Inglese
bursting point (to eat to)
Spagnolo
hartazgo,
hartazón
Italiano
crepapància
Tedesco
unmäßig.
crinúdu , agt Definizione
chi portat sa crinera, nau de is cometas / istella crinuda = istedhu coudu, itl. stélla chiomata
Sinonimi e contrari
criniu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
à l'épaisse crinière
Inglese
horsehaired
Spagnolo
barbato,
crinito
Italiano
crinito
Tedesco
geschweift.
crismèra , nf Definizione
s'istugighedhu ue si chistit s'ogiusantu
Terminologia scientifica
stz
Etimo
ctl., spn.
crismera
Traduzioni
Francese
burette destinée à contenir les saintes huiles
Inglese
holy oil vessel
Spagnolo
crismera
Italiano
vasetto dell'òlio santo
Tedesco
Salbölgefäß.