ammascarài , vrb Definizione
imbrutare de mascara, de tzintziedhu; arrennegare meda, fàere niedhu o pèrdere sa bisura po s'arrennegu: nau de su tempus, isconciare, fàere tempus malu
Sinonimi e contrari
intentiedhare
2.
si mi lassas ammascarai ti dh'ongu dèu, su tanti!…◊ dh'apu bia ammascarara…, fiat cosa de timi! ◊ candu si ammàscarat su mari, balla, gi est cosa de dhui acostai!…
3.
chi mi bit ammascarau, bai ca su piciochedhu nc'istupat debressi!
Etimo
ctl.
(en)mascarar
Traduzioni
Francese
se farder outrageusement
Inglese
to soil oneself,
to make up in an overdone way (oneself)
Spagnolo
repintarse,
enfadarse mucho
Italiano
imbrattarsi,
truccarsi in mòdo esagerato
Tedesco
sich übermäßig schminken.
ammascherài , vrb: mascarare* Definizione
bestire a màschera, divertire a carrasegare bestios a màschera; fàere fintas, passare po un'àteru o una cosa po un'àtera; nau de su tempus, fàere malu
Sinonimi e contrari
caratzare,
carotare,
trusare
/
bovare,
disfalsai
3.
si su tempus si ammàscherat, de innòi tocat a si fuiri!
Traduzioni
Francese
se déguiser
Inglese
to disguise oneself
Spagnolo
disfrazarse
Italiano
travestirsi
Tedesco
sich verkleiden.
ammassulàre , vrb rfl Definizione
fàere a unu massule; istare totu coment'e allorigaos crocaos, istare chentza fàere, ammandronaos
Sinonimi e contrari
ammadredhare,
ammassudhare
2.
sa catedha fit ammassulada afaca a sa giaga faghindhe de sentinella
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
s'amasser,
se pelotonner
Inglese
to crowd together,
to curl up
Spagnolo
amontonarse,
acurrucarse
Italiano
ammassarsi,
raggomitolarsi
Tedesco
sich versammeln,
sich zusammenkauern.
ammudíre , vrb: ammutire,
ammutiri,
mutire Definizione
callare, parare mudos, istare citios, pèrdere sa limba, su foedhu, fàere citire
Sinonimi e contrari
acaire,
ammudai 1,
ammudigare,
ammudulire,
assamudare,
citire,
ismudulare
| ctr.
chistionai,
faedhare
Frasi
si est ammutidu ◊ is duus giòvunus furint arrexonendi candu dhus at ammutius un'istragassu ◊ de sas undhas ammudis s'abbolotu (B.Chessa)
Etimo
itl.
ammutire
Traduzioni
Francese
se taire subitement,
faire chut,
devenir muet
Inglese
to become dumb,
to fall silent
Spagnolo
callarse,
enmudecer
Italiano
ammutolire,
zittire
Tedesco
verstummen.
ammurredhàre , vrb Definizione
bogare su murru primmandhosi, ofèndhere, fàere murros grussos
Sinonimi e contrari
ammurrumustiare,
ammurriare,
ammurrighinare,
ammurrionai,
annicare,
irmurrare,
pirmare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
se renfrogner
Inglese
to sulk
Spagnolo
amorrarse,
amostazarse
Italiano
immusonire
Tedesco
schmollen.
ammurrionài, ammurrionàre , vrb Definizione
istare a murru bocau, primmare
Sinonimi e contrari
abruncudhiri,
ammurrocare,
ammurrumustiare,
ammurredhare,
ammurrighinare,
ammussolai
| ctr.
allegrare,
arriri,
cuntentai
Frasi
est unu piciochedhu chi arrít candu is atrus si ammurrionant e si ammurrionat candu is atrus arrínt
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
se renfrogner
Inglese
to sulk
Spagnolo
enfurruñarse
Italiano
immusonirsi,
immusire
Tedesco
schmollen.
ammutèssi, ammutèssiri , vrb Definizione
chellare a sa muda, istare mudos, citios, pèrdere su foedhu
Sinonimi e contrari
ammudai 1,
ammudigare,
ammudire,
assamudare,
citire,
ismudulare
| ctr.
chistionai,
faedhare
Frasi
Antonica si fiat ammutéssia a pagu a pagu, inserrendusí totu in sèi
Traduzioni
Francese
se taire,
devenir muet
Inglese
to become dumb
Spagnolo
callar,
enmudecer
Italiano
ammutire
Tedesco
verstummen.
ammutighinàre , vrb: ammutrighinare Definizione
fàere su reberde, su rempellu a unu cumandhu, no pònnere mente, fintzes su si parare mudu prontu a iscúdere o a si furriare
Sinonimi e contrari
arrampedhai
Frasi
sos cadhos si funt arrempellados, ammutighinendhe che àscias de raju ◊ cudhu la cheriat tocare, fit imbozidu, ma issa fit ammutighinendhe finas chi l'at corpadu!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
se mutiner
Inglese
to mutiny
Spagnolo
amotinarse
Italiano
ammutinarsi
Tedesco
meutern.
ancrucàre , vrb Definizione
abbasciare a cara a denanti, a una parte
Sinonimi e contrari
dòrchere,
grunare,
imbasciai,
inciunare,
incruai,
incrunai,
ingrutzare
Frasi
sos úlumos si ancrucant a su bentu ◊ fit ancrucadu e a conca bassa in sinnu de respetu candho su podestade l'at mutidu ◊ in sas iscras sos trutzos birdes de sa chipudha, ancrucados, fint réndhidos
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
se courber,
se pencher
Inglese
to bend
Spagnolo
agacharse
Italiano
incurvare,
inchinare,
piegare
Tedesco
biegen,
beugen.
annebbiàre , vrb Definizione
su si pigare annébbiu, arrennegu meda
Sinonimi e contrari
abbetiae,
afutare,
airai,
aorcare,
arrabbiai,
arragiolire,
arrannegai,
inchietae,
inchighiristai,
inchimerai,
incrabudhire,
infelai,
infuterare
Traduzioni
Francese
se mettre en colère
Inglese
to get angry
Spagnolo
irritarse,
encolerizarse
Italiano
adirarsi,
sdegnarsi
Tedesco
sich erzürnen.
annichidài, annichidàri , vrb: nechidare* Definizione
giare o pigare arrennegu, unu pagu prus forte de annicare
Sinonimi e contrari
abbrodhiare,
abbudhai,
abbuscinare,
acasidhare,
amprudhiare,
annicare,
annozare,
atrafudhai,
inchietae,
pirmare
Frasi
si est annichidau ca sa genti dh'at lassau a pèrdiri, no fuiat ascurtendi a issu!
Traduzioni
Francese
se fâcher
Inglese
to disquiet
Spagnolo
hacer enfadar
Italiano
inquietare
Tedesco
ärgern.
annozàre , vrb: annugiai,
annungiai,
annuzare Definizione
su si pigare annozu, su si fàere tristu
Sinonimi e contrari
abbrodhiare,
abbudhai,
abbujare,
abbuscinare,
acasidhare,
aconchedhare,
annicare,
atrafudhai,
pirmare
Frasi
si burlo eo si annuzant e mi faghent sas ficas ◊ su pentzai ca una picioca in su mellus de bivi si nd'iat a èssi dépia andai dhi annugiàt su coru
2.
che néula de maju si annuzat e iscrarit onzi die
Etimo
ctl.
anujar
Traduzioni
Francese
se vexer,
bouder
Inglese
to resent,
to sulk
Spagnolo
resentirse,
picarse
Italiano
risentirsi,
imbronciarsi
Tedesco
sich beleidigt fühlen,
schmollen.
ansiài , vrb: ansiare Definizione
provare ansa, sufrire s'ansa, istare in ansas
Traduzioni
Francese
s'affliger,
se tourmenter
Inglese
to afflict oneself,
to be tormented
Spagnolo
afligirse
Italiano
afflìggersi,
tormentarsi
Tedesco
sich quälen.
aostàre , vrb Definizione
su si aguantare, su si poderare o fàere a mancu de fàere, de nàrrere, de pigare una cosa
Sinonimi e contrari
astèniri,
retènnere
Frasi
mi ndhe aosto fintzas de faedhare (G.Ruju)◊ mi aosto de l'abbojare
Etimo
ltn.
obstare
Traduzioni
Francese
se priver,
s'abstenir
Inglese
to deprive oneself
Spagnolo
privarse,
abstenerse
Italiano
privarsi,
astenersi,
evitare
Tedesco
entbehren,
sich abhalten,
vermeiden.
apabassài, apabassàre , vrb: apapasciare,
apapassare,
pabassai Definizione
nau de frutuàriu, fàere o essire a pabassa
Sinonimi e contrari
acalamai,
ammustiai,
irmurtire
/
apilardae
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
se flétrir
Inglese
to wither
Spagnolo
pasar
Italiano
appassire
Tedesco
verwelken.
apaltàre , vrb: apartai,
apartare,
partare Definizione
pònnere a una parte; su si giare o pònnere a una parte, su si cuare po sa giustítzia o àteru / a. unu pensamentu = bogaresiche un'idea dae conca
Sinonimi e contrari
abbandhare,
coigiare
/
abbuare,
aclisare,
acuae,
ammagare,
apatai,
frànghere,
impertusare,
intanae,
intupai,
intuvedhare,
istichire,
istugiai
Frasi
medas si sunt apartados e ti ant negadu provinas unu lughinzu! ◊ ahi cantu atesu mi seu apartau de bosu, Sennori! ◊ propongu de apartai dónnia perígulu de pecai ◊ no istes annuzada pro mi èssere pagu tempus apartadu ◊ ipèrradi una canna e tzoca, si sos iltrunellos si podent apaltare! ◊ cun signalis de tristesa sa Crésia apartat is fielis de is allirghias de su mundu
2.
si est apartadu ca lu sunt chirchendhe sos carabbineris ◊ s'amante a ue si est apartada?
Etimo
ctl., spn.
Traduzioni
Francese
mettre de côté,
se réfugier
Inglese
to put aside,
to shelter
Spagnolo
apartar,
refugiarse
Italiano
méttere da parte,
accantonare,
rifugiarsi
Tedesco
beiseitelegen,
sich flüchten.
apasaogàre , vrb: apaseguare,
apaseogare,
apasigare,
apasiguai,
apasiguare,
apasiogare,
apasugare,
pasiguai Definizione
agatare o giare pàusu, asséliu, abbrandhare o asseliare unu patimentu
Sinonimi e contrari
abbacai,
abblandai,
abbonantzai,
abboniri,
ammellare,
apachiare,
apasigonai,
assebiai,
asselenare,
assussegai,
illenare
| ctr.
agegherai,
avalotai,
salarzare,
supuzare
Frasi
a s'abbréschida su tempus si est apasaogadu ◊ bogadu cuss'oriolu dae conca, si est apasigada e drommida ◊ candho si est apaseguada, a sa pitzinna li at nadu ca fit ghirandhe su babbu ◊ sorre cara, apaséguati, dae pasu a su dolu, unu pacu de sussegu! ◊ istat chietu e apasigadu a un'ala ◊ cussu pisedhu no appàsigat mai!
2.
su consolu apàsigat sa pena ◊ arrè, chi ti si apàsigant sas penas! ◊ chirco de apasigare su coro cun s'amore
Etimo
spn.
Traduzioni
Francese
se calmer
Inglese
to become calm
Spagnolo
apaciguarse
Italiano
calmarsi,
calmare
Tedesco
sich beruhigen,
beruhigen.
apatài , vrb: aplatare,
apratae,
apratai,
piatare Definizione
su si pònnere bàscios bàscios, abbasciaos cun is cambas pinnigadas coment'e cicios in is carrones, fintzes solu su si pònnere (nau de bobboi chi bolat, de pigiones); pònnere coment'e cuaos
Sinonimi e contrari
abbibbirinai,
apimpirinare,
aprapiedhai,
pònnere,
sterriedhai
/
aclisare,
acuae,
cuerrai,
frànghere,
istichire
Frasi
si est apatada coment'e una pudha ◊ su pilloni si apatat in s'àrburi ◊ un'istria si est apatada suba de una mata ◊ s'astronavi si est apatada in terra ◊ fiat apatau in sa sillieta ◊ chi podis, beni tui a su noti: beni apata apata! (F.Cocci)◊ s'abi no si apatat in su frori sicau ◊ sa musca si apatat in logu brutu
3.
gomai no tenit ancora fillus: tocat chi s'isturru si torrit a apatai!…
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
se blotir,
se tapir
Inglese
to conceal oneself,
to crouch (down)
Spagnolo
agazaparse,
acurrucarse
Italiano
accovacciarsi,
appiattarsi,
acquattare
Tedesco
sich zusammenkauern,
sich verstecken.
apedatzàre , vrb rfl Definizione
su si pigare cadha, múngia manna, agiummai su si fàere a orrugos faendho cosa, trebballu o àteru
Sinonimi e contrari
arrebbentare,
diligentziai
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
se donner du mal
Inglese
to do one's best
Spagnolo
aperrearse,
ajetrearse
Italiano
arrabattarsi
Tedesco
sich bemühen.
apensamentài , vrb: apentzamentai,
apessamentare Definizione
àere pentzamentos in conca, arreolos, cimbellas, candho unu no est trancuillu po calecuna dificurtade o bisóngiu o ca timet calecuna cosa, pònnere in pentzamentu
Sinonimi e contrari
acimbellai,
afruscare 1,
apinnicare,
apistichinzare
Frasi
is brebeis fiant pascendi chietas e no nci fiat de si apentzamentai po cosa peruna ◊ su malàdiu boliat aparèssiri forti po no apentzamentai is parentis
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
se préoccuper
Inglese
to worry
Spagnolo
preocuparse
Italiano
impensierirsi
Tedesco
sich Sorge machen.