arringàre , vrb Definizione
fàere arrennegu, crepu, tzacu / arringa! arringa! = arrennega! arrennega!
Sinonimi e contrari
arranzare 1,
arraunzare,
arrinzare,
grujai,
morrugnare,
raganzare,
ranzidare
| ctr.
allegrare,
cuntentai
Traduzioni
Francese
se mettre en colère,
faire mal au cœur
Inglese
to make angry,
to madden
Spagnolo
irritarse
Italiano
adirare,
far ràbbia
Tedesco
zum Zorn reizen.
arruntzài , vrb: arrunzai,
runzai Definizione
est su chi faet su fogu o su sole forte a sa pedhe e cosas deasi, chi dhas atzirbisonat, dhas faet totu a pinnigas; istare o pònnere coment'e allorigaos, acancarronaos (mescamente crocaos)
Sinonimi e contrari
acarrongiai,
afrangillonai,
aggrunciare,
ammaugionai,
apigiare,
atavellai,
atripitzare,
cascai,
frongire,
granculai
| ctr.
istirai
Modi di dire
csn:
arruntzaisí (nadu de chie tenet fritu) = atuturàresi, istare atuturados; a. is codhus = incrubai de palas, leàrela cun passiéntzia candho una cosa andhat male, fàghere de codhos, comente faghet chie no ischit it'e rispòndhere; arrunzaisí a una parti = fràngheresi, pònneresi a un'ala
Frasi
su tempus arrunzat totu is cosas ◊ si est arruntzau de sa bregúngia ◊ candu unu s'est istasiu dhi naraus chi est arruntzau ca portat sa pedhi frungia
2.
it'est chi t'est pigau, ita tenis chi ti biu totu allochiau?! - dh'iat nau arrunzendu
3.
arrunzadí a una parti: comenti ti permitis de fichiri turra in is chistionis nostras?!
Etimo
ctl.
arronsar
Traduzioni
Francese
froisser,
se flétrir,
se rider
Inglese
to wrinkle up
Spagnolo
arrugar
Italiano
contrarre,
raggrinzire,
corrugare
Tedesco
zusammenziehen,
runzeln,
falten.
artzisàre , vrb Definizione
su si arrennegare, su si ofèndhere
Sinonimi e contrari
alvurare,
inchietae
Frasi
issu, solu a intèndhere cussu zistru, artzisau si est deretu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
se mettre en colère,
se fâcher
Inglese
to lose one's temper
Spagnolo
enfadarse
Italiano
inalberarsi
Tedesco
sich aufbäumen.
assacarràre , vrb Definizione
carragiare bene de o cun ccn. cosa, nau fintzes in su sensu de pònnere apitzu o carrigare calecuna cosa a tropu
Sinonimi e contrari
acarragiai,
aciocai,
acuguzare,
assacarronare,
cratzai
/
fizire
| ctr.
iscarragiare
Frasi
sa fàuna assacarrat e caentat ◊ assacarrada de lana dormis a sonnu isoltu (Z.Deriu)◊ preparesint una chea, che ponzesint sa morta e l'assacarresint de terra ◊ badhes e montígios si sunt assacarrendhe d'erva ◊ chi s'abba de su batizu l'assacarret de lughe!
2.
malannu chi los assacarret! ◊ malasorte chi lis assacarret sos ossos! ◊ puite dh'azis assacarrada de sale cust'insalada?!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
se couvrir davantage
Inglese
to cover oneself warmly (up)
Spagnolo
cubrir,
cubrirse bien
Italiano
coprire,
coprirsi mólto
Tedesco
bedecken,
sich gut anziehen.
assentulàe, assentulàre , vrb: assetulare,
sentilare Definizione
abbarrare firmos, in assentu, in asséliu, pruschetotu nau cun arrennegu
Sinonimi e contrari
assantaigae,
assebiai,
asserenciai
Frasi
ista sériu, asséntuladi a un'oru! ◊ si ti assentulaias in domo faghias bene, cantu chi ses sèmpere in ziru! ◊ assentuladu chi sias, a un'oru! ◊ asséntula e no curras! ◊ non poto assentulare su sonnu ca su ganile non mi dat pasu ◊ assetuladi innoghe!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
se tenir coi
Inglese
to be quiet
Spagnolo
estar quieto
Italiano
star quièto
Tedesco
ruhig sein.
asseriài, asseriàre , vrb Definizione
abbrandhare unu movimentu; nau de ccn., su si fàere sériu, serionzu, acabadu, pentzamentosu, tristu; fàere a mancu, arrisparmiare de fàere calecuna cosa
Sinonimi e contrari
abbacai,
abblandai,
abbonantzai,
apachiare,
apasaogare,
assebiai,
asselenare,
assussegai
/
asseriatzare,
seriari
| ctr.
agegherai,
salarzare,
seguzare
/
allegrare
Frasi
s'arriu surrungiosu si est asseriau ◊ fit una rundhinedha, ma como si est asseriada abberu ◊ sos canes si sunt asseriaos ◊ candho at intesu gai, s’aira sua contra a issu si est asseriada
2.
fit unu pitzinnu asseriadu impresse, chena risos ◊ arrispundendi, cuss'ómini brullanu si fiat asseriau
3.
biadu a chie assériat, assumancu a betzu!
4.
assériadi, asséria, de ti cojare: sa vida est menzus bajana!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
se calmer,
devenir sérieux
Inglese
to calm down,
to become sad
Spagnolo
calmarse,
entristecerse
Italiano
calmarsi,
rattristarsi
Tedesco
sich beruhigen,
traurig werden.
assudhíre , vrb: sudhire* Definizione
àere sudhos, arreolos, pentzamentos, impudu
Sinonimi e contrari
acimbellai,
apinnicare,
insudhire,
apistichinzare
Frasi
de me prus no ti assudhes!
Traduzioni
Francese
se préoccuper
Inglese
to worry
Spagnolo
preocuparse
Italiano
preoccuparsi,
impensierirsi
Tedesco
sich Sorge machen.
atacài 1 , vrb rfl: atacare 1,
atacari Definizione
pònnere a manera de no si bíere, istare apartaos / giogai a ataca ataca = a cuare, a su cua cua; annare a s'ataca ataca = a s’atrega atrega, cua cua
Sinonimi e contrari
abbuare,
aclisare,
acuae,
apatai,
atrabentare,
atrapare,
atupare,
cuerrai,
frànghere,
impertusare,
intanae,
intupai,
intuvedhare,
intuzare,
istichire,
istugiai,
tudai
Frasi
bi at tantos logos de atacare ◊ dhui fut unu iscusórgiu atacau in d-unu cungiau: un'ómini dh'agatat e dh'atacat un'atra borta ◊ su caboni at biu unu margiani atacau, prontu po dh'aciapai ◊ po no dhus biri si funt atacaus apalas de una mata
Traduzioni
Francese
se cacher
Inglese
to hide (oneself)
Spagnolo
esconderse
Italiano
nascóndersi
Tedesco
sich verstecken.
atanài , vrb: atanare 1 Definizione
intrare, cuare in sa tana
Sinonimi e contrari
abbuare,
abbusare,
acuae,
ammacionai,
ammagare,
atupare,
cuerrai,
impercusinare,
incalancare,
infoxinae,
intanae,
intupai,
intuvedhare,
istichire,
tudai
Frasi
in cussu arruaxu si atanant is margianis ◊ su mergiani si est atanau atesu de sa genti
2.
candu s'ant cracau a bombas fuaus atanaus in d-una forada
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
se terrer,
se cloîtrer
Inglese
to go back to one's den
Spagnolo
esconderse en una guarida
Italiano
rintanarsi
Tedesco
sich verkriechen.
atatamacàre , vrb Definizione
papare manna, de si tzatzare bene
Sinonimi e contrari
abbentrare,
abbidhiai,
abbiscarzare,
abbrentosicare,
abbudagare,
abbuzare,
afraschedhare,
,
imbrentai,
sgagliubbai tèrghere
Frasi
cussos sunt cumandhandhe e atatamacàndhesi, manicandhe a bàtoro barras, a brente prena e a concale bódiu!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
se rassasier
Inglese
to satisfy one's appetite
Spagnolo
saciarse
Italiano
saziarsi
Tedesco
sich satt essen.
atrimpanàre , vrb Definizione
fàere is timpanzos mannos, prenos, in su sensu de papare e tzatzare meda
Sinonimi e contrari
abbentruscare,
abbidhiai,
abbiscarzare,
abbudagare,
abbudhescare,
abbuzare,
atatamacare,
imbrentai,
sgagliubbai
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
se rassasier
Inglese
to shiff oneself
Spagnolo
hartar
Italiano
satollarsi
Tedesco
sich sättigen.
atrocài, atrocàre , vrb Definizione
fàere, chentza bisóngiu, una firmada foedhandho coment'e chie est naendho cosa chi no bolet o no ischit (o chi si acatat chi andhat male), su si atregare foedhandho, ma fintzes, nau de animale o de gente camminandho, fàere una firmada coment'e abbasciandhosi, faere un’abbrandhada; foedhandho de matas, apretare a sole, a sicore
2.
isceti su noti is papíngius de pentzamentus mannus a lampaluxi atrocant (V.Vargiu)
3.
custas àrbures las at atrocadas su sole e sicas si che sunt!
Traduzioni
Francese
se troubler en parlant
Inglese
to become agitated while speaking
Spagnolo
enredarse
Italiano
turbarsi nel parlare
Tedesco
die Fassung beim Sprechen verlieren.
atropàre , vrb: atrupai,
atrupare Definizione
fàere a tropa, a chedhas, andhare in medas
Sinonimi e contrari
acedhae,
afollare,
apobulare,
arretolare,
assaurrare,
atrumare,
atutinare,
pinnicai
| ctr.
ispàlghere,
ispartzinai,
stallai
Frasi
sa zente si est atrupada in s'istrada, in pratza ◊ sos pitzinnos si sont atropatos apare ◊ si est atropau a unu grustu de sordaos ◊ su mere los at atropados pro los faedhare
Etimo
spn.
atropar
Traduzioni
Francese
se grouper,
se rassembler
Inglese
to group
Spagnolo
agrupar
Italiano
raggrupparsi
Tedesco
sich versammeln.
atrumàre , vrb: atrummare Definizione
fàere a truma, a chedha, istare o pònnere in medas impare, acanta
Sinonimi e contrari
abbudronare,
acedhae,
afiotae,
afollare,
apubulare,
arretolare,
assaurrare,
atropare,
atutinare
Frasi
fint totu atrumados a noe e a deghe ◊ sos tazos si sunt atrumados in s'abbadolzu ◊ fia giómpidu a una badhe terrorosa tota atrumada de feras ◊ si bi at atrumadu unu bene de zente ◊ intendhindhe cussu fragassu, sa zente si est atrumada
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
se presser
Inglese
to crowd (together)
Spagnolo
atiborrarse
Italiano
affollarsi
Tedesco
sich drängen.
aturedhàre 1 , vrb Definizione
istare o pònnere coment’e allorigaos, a unu túturu
Sinonimi e contrari
acoconare,
acucai,
acuculiare,
acugutzare,
aculigionai,
ammacionai,
pinnichedhare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
se pelotonner
Inglese
to crouch
Spagnolo
encoger
Italiano
rannicchiarsi
Tedesco
sich zusammenkauern.
atzantaràre , vrb: atzarantare Definizione
pigare a tzàntara, a befa, bogare o pònnere in bregúngia
Sinonimi e contrari
abbefare,
abbilgonzare,
ibregungire,
isbirgonzare
Frasi
istaiat atzarantendhe sos àteros e isparghendhe lumenadas malas ◊ ti devo atzantarare in dogni festa si a cantare ti atrivis in logu! (Pirastru)◊ un'úrulu betesit de dolore, atzantaradu bidíndhesi in s'onore
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
couvrir de honte,
se moquer
Inglese
to shame,
to laugh at
Spagnolo
mofarse,
ridiculizar
Italiano
svergognare,
derìdere
Tedesco
beschämen,
auslachen.
atzumborài , vrb: atzumburai Definizione
fàere a tzúmburu, fàere giúmburos, tzurumbones
Sinonimi e contrari
abbajonare,
abbrentai,
acocovedhae,
agionedhare,
allachedhare,
atrotiai,
colembrai,
corcobare,
inconchedhare,
inconcobare
Frasi
at atzumburau sa valígia de cartoni ◊ sa landiredhada forti chi at fatu at atzumborau is màchinas chi at agatau foras
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
se voûter
Inglese
to bend
Spagnolo
abollar
Italiano
ingobbire
Tedesco
buckelig werden.
atzurríre , vrb Definizione
lòmpere, giare o pònnere is manos apitzu a ccn.; pigare a atzúrridos
Sinonimi e contrari
afarcai,
botzicare,
intriglire,
tzurricare
/
afrontai,
agiostrare,
atzuridare,
cadojare,
iscamurriare,
rumbicare
Frasi
est unu cane chi si atzurrit deretu a su furisteri ◊ Pepedhu perdeit su sentidu, atzurreit su mastru de linna e ambos si mazeint che sa fae (G.Addis)
Traduzioni
Francese
se jeter,
se lancer
Inglese
to throw oneself
Spagnolo
lanzarse
Italiano
avventarsi
Tedesco
sich stürzen.
aufàre , vrb Definizione
istare a ufas!, nau de chie dhi giaet ifadu dónnia cosa
Sinonimi e contrari
abbrodhiare,
abbrufulai,
abbudhai,
acasidhare,
aconchedhare,
acubare,
amprudhiare,
annicare,
annozare,
atrafudhai,
pirmare,
strugnai
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
bouder,
se fâcher
Inglese
to sulk,
to be vexed
Spagnolo
enfadarse,
torcer el morro
Italiano
imbroncire,
corrucciarsi
Tedesco
schmollen,
sich ärgern.
avalèssi , vrb rfl Definizione
su si serbire de calecuna cosa o de ccn., nau mescamente in su sensu de ndhe aprofitare
Sinonimi e contrari
avaliri
Etimo
itl.t
Traduzioni
Francese
se servir de,
faire usage de
Inglese
to make use
Spagnolo
valerse,
acogerse
Italiano
avvalérsi
Tedesco
sich bedienen.