Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

arringàre , vrb Definitzione fàere arrennegu, crepu, tzacu / arringa! arringa! = arrennega! arrennega! Sinònimos e contràrios arranzare 1, arraunzare, arrinzare, grujai, morrugnare, raganzare, ranzidare | ctr. allegrare, cuntentai Tradutziones Frantzesu se mettre en colère, faire mal au cœur Ingresu to make angry, to madden Ispagnolu irritarse Italianu adirare, far ràbbia Tedescu zum Zorn reizen.

arruntzài , vrb: arrunzai, runzai Definitzione est su chi faet su fogu o su sole forte a sa pedhe e cosas deasi, chi dhas atzirbisonat, dhas faet totu a pinnigas; istare o pònnere coment'e allorigaos, acancarronaos (mescamente crocaos) Sinònimos e contràrios acarrongiai, afrangillonai, aggrunciare, ammaugionai, apigiare, atavellai, atripitzare, cascai, frongire, granculai | ctr. istirai Maneras de nàrrere csn: arruntzaisí (nadu de chie tenet fritu) = atuturàresi, istare atuturados; a. is codhus = incrubai de palas, leàrela cun passiéntzia candho una cosa andhat male, fàghere de codhos, comente faghet chie no ischit it'e rispòndhere; arrunzaisí a una parti = fràngheresi, pònneresi a un'ala Frases su tempus arrunzat totu is cosas ◊ si est arruntzau de sa bregúngia ◊ candu unu s'est istasiu dhi naraus chi est arruntzau ca portat sa pedhi frungia 2. it'est chi t'est pigau, ita tenis chi ti biu totu allochiau?! - dh'iat nau arrunzendu 3. arrunzadí a una parti: comenti ti permitis de fichiri turra in is chistionis nostras?! Ètimu ctl. arronsar Tradutziones Frantzesu froisser, se flétrir, se rider Ingresu to wrinkle up Ispagnolu arrugar Italianu contrarre, raggrinzire, corrugare Tedescu zusammenziehen, runzeln, falten.

artzisàre , vrb Definitzione su si arrennegare, su si ofèndhere Sinònimos e contràrios alvurare, inchietae Frases issu, solu a intèndhere cussu zistru, artzisau si est deretu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu se mettre en colère, se fâcher Ingresu to lose one's temper Ispagnolu enfadarse Italianu inalberarsi Tedescu sich aufbäumen.

assacarràre , vrb Definitzione carragiare bene de o cun ccn. cosa, nau fintzes in su sensu de pònnere apitzu o carrigare calecuna cosa a tropu Sinònimos e contràrios acarragiai, aciocai, acuguzare, assacarronare, cratzai / fizire | ctr. iscarragiare Frases sa fàuna assacarrat e caentat ◊ assacarrada de lana dormis a sonnu isoltu (Z.Deriu)◊ preparesint una chea, che ponzesint sa morta e l'assacarresint de terra ◊ badhes e montígios si sunt assacarrendhe d'erva ◊ chi s'abba de su batizu l'assacarret de lughe! 2. malannu chi los assacarret! ◊ malasorte chi lis assacarret sos ossos! ◊ puite dh'azis assacarrada de sale cust'insalada?! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu se couvrir davantage Ingresu to cover oneself warmly (up) Ispagnolu cubrir, cubrirse bien Italianu coprire, coprirsi mólto Tedescu bedecken, sich gut anziehen.

assentulàe, assentulàre , vrb: assetulare, sentilare Definitzione abbarrare firmos, in assentu, in asséliu, pruschetotu nau cun arrennegu Sinònimos e contràrios assantaigae, assebiai, asserenciai Frases ista sériu, asséntuladi a un'oru! ◊ si ti assentulaias in domo faghias bene, cantu chi ses sèmpere in ziru! ◊ assentuladu chi sias, a un'oru! ◊ asséntula e no curras! ◊ non poto assentulare su sonnu ca su ganile non mi dat pasu ◊ assetuladi innoghe! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu se tenir coi Ingresu to be quiet Ispagnolu estar quieto Italianu star quièto Tedescu ruhig sein.

asseriài, asseriàre , vrb Definitzione abbrandhare unu movimentu; nau de ccn., su si fàere sériu, serionzu, acabadu, pentzamentosu, tristu; fàere a mancu, arrisparmiare de fàere calecuna cosa Sinònimos e contràrios abbacai, abblandai, abbonantzai, apachiare, apasaogare, assebiai, asselenare, assussegai / asseriatzare, seriari | ctr. agegherai, salarzare, seguzare / allegrare Frases s'arriu surrungiosu si est asseriau ◊ fit una rundhinedha, ma como si est asseriada abberu ◊ sos canes si sunt asseriaos ◊ candho at intesu gai, s’aira sua contra a issu si est asseriada 2. fit unu pitzinnu asseriadu impresse, chena risos ◊ arrispundendi, cuss'ómini brullanu si fiat asseriau 3. biadu a chie assériat, assumancu a betzu! 4. assériadi, asséria, de ti cojare: sa vida est menzus bajana! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu se calmer, devenir sérieux Ingresu to calm down, to become sad Ispagnolu calmarse, entristecerse Italianu calmarsi, rattristarsi Tedescu sich beruhigen, traurig werden.

assudhíre , vrb: sudhire* Definitzione àere sudhos, arreolos, pentzamentos, impudu Sinònimos e contràrios acimbellai, apinnicare, insudhire, apistichinzare Frases de me prus no ti assudhes! Tradutziones Frantzesu se préoccuper Ingresu to worry Ispagnolu preocuparse Italianu preoccuparsi, impensierirsi Tedescu sich Sorge machen.

atacài 1 , vrb rfl: atacare 1, atacari Definitzione pònnere a manera de no si bíere, istare apartaos / giogai a ataca ataca = a cuare, a su cua cua; annare a s'ataca ataca = a s’atrega atrega, cua cua Sinònimos e contràrios abbuare, aclisare, acuae, apatai, atrabentare, atrapare, atupare, cuerrai, frànghere, impertusare, intanae, intupai, intuvedhare, intuzare, istichire, istugiai, tudai Frases bi at tantos logos de atacare ◊ dhui fut unu iscusórgiu atacau in d-unu cungiau: un'ómini dh'agatat e dh'atacat un'atra borta ◊ su caboni at biu unu margiani atacau, prontu po dh'aciapai ◊ po no dhus biri si funt atacaus apalas de una mata Tradutziones Frantzesu se cacher Ingresu to hide (oneself) Ispagnolu esconderse Italianu nascóndersi Tedescu sich verstecken.

atanài , vrb: atanare 1 Definitzione intrare, cuare in sa tana Sinònimos e contràrios abbuare, abbusare, acuae, ammacionai, ammagare, atupare, cuerrai, impercusinare, incalancare, infoxinae, intanae, intupai, intuvedhare, istichire, tudai Frases in cussu arruaxu si atanant is margianis ◊ su mergiani si est atanau atesu de sa genti 2. candu s'ant cracau a bombas fuaus atanaus in d-una forada Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu se terrer, se cloîtrer Ingresu to go back to one's den Ispagnolu esconderse en una guarida Italianu rintanarsi Tedescu sich verkriechen.

atatamacàre , vrb Definitzione papare manna, de si tzatzare bene Sinònimos e contràrios abbentrare, abbidhiai, abbiscarzare, abbrentosicare, abbudagare, abbuzare, afraschedhare, , imbrentai, sgagliubbai tèrghere Frases cussos sunt cumandhandhe e atatamacàndhesi, manicandhe a bàtoro barras, a brente prena e a concale bódiu! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu se rassasier Ingresu to satisfy one's appetite Ispagnolu saciarse Italianu saziarsi Tedescu sich satt essen.

atrimpanàre , vrb Definitzione fàere is timpanzos mannos, prenos, in su sensu de papare e tzatzare meda Sinònimos e contràrios abbentruscare, abbidhiai, abbiscarzare, abbudagare, abbudhescare, abbuzare, atatamacare, imbrentai, sgagliubbai Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu se rassasier Ingresu to shiff oneself Ispagnolu hartar Italianu satollarsi Tedescu sich sättigen.

atrocài, atrocàre , vrb Definitzione fàere, chentza bisóngiu, una firmada foedhandho coment'e chie est naendho cosa chi no bolet o no ischit (o chi si acatat chi andhat male), su si atregare foedhandho, ma fintzes, nau de animale o de gente camminandho, fàere una firmada coment'e abbasciandhosi, faere un’abbrandhada; foedhandho de matas, apretare a sole, a sicore 2. isceti su noti is papíngius de pentzamentus mannus a lampaluxi atrocant (V.Vargiu) 3. custas àrbures las at atrocadas su sole e sicas si che sunt! Tradutziones Frantzesu se troubler en parlant Ingresu to become agitated while speaking Ispagnolu enredarse Italianu turbarsi nel parlare Tedescu die Fassung beim Sprechen verlieren.

atropàre , vrb: atrupai, atrupare Definitzione fàere a tropa, a chedhas, andhare in medas Sinònimos e contràrios acedhae, afollare, apobulare, arretolare, assaurrare, atrumare, atutinare, pinnicai | ctr. ispàlghere, ispartzinai, stallai Frases sa zente si est atrupada in s'istrada, in pratza ◊ sos pitzinnos si sont atropatos apare ◊ si est atropau a unu grustu de sordaos ◊ su mere los at atropados pro los faedhare Ètimu spn. atropar Tradutziones Frantzesu se grouper, se rassembler Ingresu to group Ispagnolu agrupar Italianu raggrupparsi Tedescu sich versammeln.

atrumàre , vrb: atrummare Definitzione fàere a truma, a chedha, istare o pònnere in medas impare, acanta Sinònimos e contràrios abbudronare, acedhae, afiotae, afollare, apubulare, arretolare, assaurrare, atropare, atutinare Frases fint totu atrumados a noe e a deghe ◊ sos tazos si sunt atrumados in s'abbadolzu ◊ fia giómpidu a una badhe terrorosa tota atrumada de feras ◊ si bi at atrumadu unu bene de zente ◊ intendhindhe cussu fragassu, sa zente si est atrumada Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu se presser Ingresu to crowd (together) Ispagnolu atiborrarse Italianu affollarsi Tedescu sich drängen.

aturedhàre 1 , vrb Definitzione istare o pònnere coment’e allorigaos, a unu túturu Sinònimos e contràrios acoconare, acucai, acuculiare, acugutzare, aculigionai, ammacionai, pinnichedhare Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu se pelotonner Ingresu to crouch Ispagnolu encoger Italianu rannicchiarsi Tedescu sich zusammenkauern.

atzantaràre , vrb: atzarantare Definitzione pigare a tzàntara, a befa, bogare o pònnere in bregúngia Sinònimos e contràrios abbefare, abbilgonzare, ibregungire, isbirgonzare Frases istaiat atzarantendhe sos àteros e isparghendhe lumenadas malas ◊ ti devo atzantarare in dogni festa si a cantare ti atrivis in logu! (Pirastru)◊ un'úrulu betesit de dolore, atzantaradu bidíndhesi in s'onore Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu couvrir de honte, se moquer Ingresu to shame, to laugh at Ispagnolu mofarse, ridiculizar Italianu svergognare, derìdere Tedescu beschämen, auslachen.

atzumborài , vrb: atzumburai Definitzione fàere a tzúmburu, fàere giúmburos, tzurumbones Sinònimos e contràrios abbajonare, abbrentai, acocovedhae, agionedhare, allachedhare, atrotiai, colembrai, corcobare, inconchedhare, inconcobare Frases at atzumburau sa valígia de cartoni ◊ sa landiredhada forti chi at fatu at atzumborau is màchinas chi at agatau foras Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu se voûter Ingresu to bend Ispagnolu abollar Italianu ingobbire Tedescu buckelig werden.

atzurríre , vrb Definitzione lòmpere, giare o pònnere is manos apitzu a ccn.; pigare a atzúrridos Sinònimos e contràrios afarcai, botzicare, intriglire, tzurricare / afrontai, agiostrare, atzuridare, cadojare, iscamurriare, rumbicare Frases est unu cane chi si atzurrit deretu a su furisteri ◊ Pepedhu perdeit su sentidu, atzurreit su mastru de linna e ambos si mazeint che sa fae (G.Addis) Tradutziones Frantzesu se jeter, se lancer Ingresu to throw oneself Ispagnolu lanzarse Italianu avventarsi Tedescu sich stürzen.

aufàre , vrb Definitzione istare a ufas!, nau de chie dhi giaet ifadu dónnia cosa Sinònimos e contràrios abbrodhiare, abbrufulai, abbudhai, acasidhare, aconchedhare, acubare, amprudhiare, annicare, annozare, atrafudhai, pirmare, strugnai Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu bouder, se fâcher Ingresu to sulk, to be vexed Ispagnolu enfadarse, torcer el morro Italianu imbroncire, corrucciarsi Tedescu schmollen, sich ärgern.

avalèssi , vrb rfl Definitzione su si serbire de calecuna cosa o de ccn., nau mescamente in su sensu de ndhe aprofitare Sinònimos e contràrios avaliri Ètimu itl.t Tradutziones Frantzesu se servir de, faire usage de Ingresu to make use Ispagnolu valerse, acogerse Italianu avvalérsi Tedescu sich bedienen.