ammascarài , vrb Definitzione imbrutare de mascara, de tzintziedhu; arrennegare meda, fàere niedhu o pèrdere sa bisura po s'arrennegu: nau de su tempus, isconciare, fàere tempus malu Sinònimos e contràrios intentiedhare 2. si mi lassas ammascarai ti dh'ongu dèu, su tanti!…◊ dh'apu bia ammascarara…, fiat cosa de timi! ◊ candu si ammàscarat su mari, balla, gi est cosa de dhui acostai!… 3. chi mi bit ammascarau, bai ca su piciochedhu nc'istupat debressi! Ètimu ctl. (en)mascarar Tradutziones Frantzesu se farder outrageusement Ingresu to soil oneself, to make up in an overdone way (oneself) Ispagnolu repintarse, enfadarse mucho Italianu imbrattarsi, truccarsi in mòdo esagerato Tedescu sich übermäßig schminken.

ammascherài , vrb: mascarare* Definitzione bestire a màschera, divertire a carrasegare bestios a màschera; fàere fintas, passare po un'àteru o una cosa po un'àtera; nau de su tempus, fàere malu Sinònimos e contràrios caratzare, carotare, trusare / bovare, disfalsai 3. si su tempus si ammàscherat, de innòi tocat a si fuiri! Tradutziones Frantzesu se déguiser Ingresu to disguise oneself Ispagnolu disfrazarse Italianu travestirsi Tedescu sich verkleiden.

ammassulàre , vrb rfl Definitzione fàere a unu massule; istare totu coment'e allorigaos crocaos, istare chentza fàere, ammandronaos Sinònimos e contràrios ammadredhare, ammassudhare 2. sa catedha fit ammassulada afaca a sa giaga faghindhe de sentinella Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu s'amasser, se pelotonner Ingresu to crowd together, to curl up Ispagnolu amontonarse, acurrucarse Italianu ammassarsi, raggomitolarsi Tedescu sich versammeln, sich zusammenkauern.

ammudíre , vrb: ammutire, ammutiri, mutire Definitzione callare, parare mudos, istare citios, pèrdere sa limba, su foedhu, fàere citire Sinònimos e contràrios acaire, ammudai 1, ammudigare, ammudulire, assamudare, citire, ismudulare | ctr. chistionai, faedhare Frases si est ammutidu ◊ is duus giòvunus furint arrexonendi candu dhus at ammutius un'istragassu ◊ de sas undhas ammudis s'abbolotu (B.Chessa) Ètimu itl. ammutire Tradutziones Frantzesu se taire subitement, faire chut, devenir muet Ingresu to become dumb, to fall silent Ispagnolu callarse, enmudecer Italianu ammutolire, zittire Tedescu verstummen.

ammurredhàre , vrb Definitzione bogare su murru primmandhosi, ofèndhere, fàere murros grussos Sinònimos e contràrios ammurrumustiare, ammurriare, ammurrighinare, ammurrionai, annicare, irmurrare, pirmare Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu se renfrogner Ingresu to sulk Ispagnolu amorrarse, amostazarse Italianu immusonire Tedescu schmollen.

ammurrionài, ammurrionàre , vrb Definitzione istare a murru bocau, primmare Sinònimos e contràrios abruncudhiri, ammurrocare, ammurrumustiare, ammurredhare, ammurrighinare, ammussolai | ctr. allegrare, arriri, cuntentai Frases est unu piciochedhu chi arrít candu is atrus si ammurrionant e si ammurrionat candu is atrus arrínt Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu se renfrogner Ingresu to sulk Ispagnolu enfurruñarse Italianu immusonirsi, immusire Tedescu schmollen.

ammutèssi, ammutèssiri , vrb Definitzione chellare a sa muda, istare mudos, citios, pèrdere su foedhu Sinònimos e contràrios ammudai 1, ammudigare, ammudire, assamudare, citire, ismudulare | ctr. chistionai, faedhare Frases Antonica si fiat ammutéssia a pagu a pagu, inserrendusí totu in sèi Tradutziones Frantzesu se taire, devenir muet Ingresu to become dumb Ispagnolu callar, enmudecer Italianu ammutire Tedescu verstummen.

ammutighinàre , vrb: ammutrighinare Definitzione fàere su reberde, su rempellu a unu cumandhu, no pònnere mente, fintzes su si parare mudu prontu a iscúdere o a si furriare Sinònimos e contràrios arrampedhai Frases sos cadhos si funt arrempellados, ammutighinendhe che àscias de raju ◊ cudhu la cheriat tocare, fit imbozidu, ma issa fit ammutighinendhe finas chi l'at corpadu! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu se mutiner Ingresu to mutiny Ispagnolu amotinarse Italianu ammutinarsi Tedescu meutern.

ancrucàre , vrb Definitzione abbasciare a cara a denanti, a una parte Sinònimos e contràrios dòrchere, grunare, imbasciai, inciunare, incruai, incrunai, ingrutzare Frases sos úlumos si ancrucant a su bentu ◊ fit ancrucadu e a conca bassa in sinnu de respetu candho su podestade l'at mutidu ◊ in sas iscras sos trutzos birdes de sa chipudha, ancrucados, fint réndhidos Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu se courber, se pencher Ingresu to bend Ispagnolu agacharse Italianu incurvare, inchinare, piegare Tedescu biegen, beugen.

annebbiàre , vrb Definitzione su si pigare annébbiu, arrennegu meda Sinònimos e contràrios abbetiae, afutare, airai, aorcare, arrabbiai, arragiolire, arrannegai, inchietae, inchighiristai, inchimerai, incrabudhire, infelai, infuterare Tradutziones Frantzesu se mettre en colère Ingresu to get angry Ispagnolu irritarse, encolerizarse Italianu adirarsi, sdegnarsi Tedescu sich erzürnen.

annichidài, annichidàri , vrb: nechidare* Definitzione giare o pigare arrennegu, unu pagu prus forte de annicare Sinònimos e contràrios abbrodhiare, abbudhai, abbuscinare, acasidhare, amprudhiare, annicare, annozare, atrafudhai, inchietae, pirmare Frases si est annichidau ca sa genti dh'at lassau a pèrdiri, no fuiat ascurtendi a issu! Tradutziones Frantzesu se fâcher Ingresu to disquiet Ispagnolu hacer enfadar Italianu inquietare Tedescu ärgern.

annozàre , vrb: annugiai, annungiai, annuzare Definitzione su si pigare annozu, su si fàere tristu Sinònimos e contràrios abbrodhiare, abbudhai, abbujare, abbuscinare, acasidhare, aconchedhare, annicare, atrafudhai, pirmare Frases si burlo eo si annuzant e mi faghent sas ficas ◊ su pentzai ca una picioca in su mellus de bivi si nd'iat a èssi dépia andai dhi annugiàt su coru 2. che néula de maju si annuzat e iscrarit onzi die Ètimu ctl. anujar Tradutziones Frantzesu se vexer, bouder Ingresu to resent, to sulk Ispagnolu resentirse, picarse Italianu risentirsi, imbronciarsi Tedescu sich beleidigt fühlen, schmollen.

ansiài , vrb: ansiare Definitzione provare ansa, sufrire s'ansa, istare in ansas Tradutziones Frantzesu s'affliger, se tourmenter Ingresu to afflict oneself, to be tormented Ispagnolu afligirse Italianu afflìggersi, tormentarsi Tedescu sich quälen.

aostàre , vrb Definitzione su si aguantare, su si poderare o fàere a mancu de fàere, de nàrrere, de pigare una cosa Sinònimos e contràrios astèniri, retènnere Frases mi ndhe aosto fintzas de faedhare (G.Ruju)◊ mi aosto de l'abbojare Ètimu ltn. obstare Tradutziones Frantzesu se priver, s'abstenir Ingresu to deprive oneself Ispagnolu privarse, abstenerse Italianu privarsi, astenersi, evitare Tedescu entbehren, sich abhalten, vermeiden.

apabassài, apabassàre , vrb: apapasciare, apapassare, pabassai Definitzione nau de frutuàriu, fàere o essire a pabassa Sinònimos e contràrios acalamai, ammustiai, irmurtire / apilardae Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu se flétrir Ingresu to wither Ispagnolu pasar Italianu appassire Tedescu verwelken.

apaltàre , vrb: apartai, apartare, partare Definitzione pònnere a una parte; su si giare o pònnere a una parte, su si cuare po sa giustítzia o àteru / a. unu pensamentu = bogaresiche un'idea dae conca Sinònimos e contràrios abbandhare, coigiare / abbuare, aclisare, acuae, ammagare, apatai, frànghere, impertusare, intanae, intupai, intuvedhare, istichire, istugiai Frases medas si sunt apartados e ti ant negadu provinas unu lughinzu! ◊ ahi cantu atesu mi seu apartau de bosu, Sennori! ◊ propongu de apartai dónnia perígulu de pecai ◊ no istes annuzada pro mi èssere pagu tempus apartadu ◊ ipèrradi una canna e tzoca, si sos iltrunellos si podent apaltare! ◊ cun signalis de tristesa sa Crésia apartat is fielis de is allirghias de su mundu 2. si est apartadu ca lu sunt chirchendhe sos carabbineris ◊ s'amante a ue si est apartada? Ètimu ctl., spn. Tradutziones Frantzesu mettre de côté, se réfugier Ingresu to put aside, to shelter Ispagnolu apartar, refugiarse Italianu méttere da parte, accantonare, rifugiarsi Tedescu beiseitelegen, sich flüchten.

apasaogàre , vrb: apaseguare, apaseogare, apasigare, apasiguai, apasiguare, apasiogare, apasugare, pasiguai Definitzione agatare o giare pàusu, asséliu, abbrandhare o asseliare unu patimentu Sinònimos e contràrios abbacai, abblandai, abbonantzai, abboniri, ammellare, apachiare, apasigonai, assebiai, asselenare, assussegai, illenare | ctr. agegherai, avalotai, salarzare, supuzare Frases a s'abbréschida su tempus si est apasaogadu ◊ bogadu cuss'oriolu dae conca, si est apasigada e drommida ◊ candho si est apaseguada, a sa pitzinna li at nadu ca fit ghirandhe su babbu ◊ sorre cara, apaséguati, dae pasu a su dolu, unu pacu de sussegu! ◊ istat chietu e apasigadu a un'ala ◊ cussu pisedhu no appàsigat mai! 2. su consolu apàsigat sa pena ◊ arrè, chi ti si apàsigant sas penas! ◊ chirco de apasigare su coro cun s'amore Ètimu spn. Tradutziones Frantzesu se calmer Ingresu to become calm Ispagnolu apaciguarse Italianu calmarsi, calmare Tedescu sich beruhigen, beruhigen.

apatài , vrb: aplatare, apratae, apratai, piatare Definitzione su si pònnere bàscios bàscios, abbasciaos cun is cambas pinnigadas coment'e cicios in is carrones, fintzes solu su si pònnere (nau de bobboi chi bolat, de pigiones); pònnere coment'e cuaos Sinònimos e contràrios abbibbirinai, apimpirinare, aprapiedhai, pònnere, sterriedhai / aclisare, acuae, cuerrai, frànghere, istichire Frases si est apatada coment'e una pudha ◊ su pilloni si apatat in s'àrburi ◊ un'istria si est apatada suba de una mata ◊ s'astronavi si est apatada in terra ◊ fiat apatau in sa sillieta ◊ chi podis, beni tui a su noti: beni apata apata! (F.Cocci)◊ s'abi no si apatat in su frori sicau ◊ sa musca si apatat in logu brutu 3. gomai no tenit ancora fillus: tocat chi s'isturru si torrit a apatai!… Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu se blotir, se tapir Ingresu to conceal oneself, to crouch (down) Ispagnolu agazaparse, acurrucarse Italianu accovacciarsi, appiattarsi, acquattare Tedescu sich zusammenkauern, sich verstecken.

apedatzàre , vrb rfl Definitzione su si pigare cadha, múngia manna, agiummai su si fàere a orrugos faendho cosa, trebballu o àteru Sinònimos e contràrios arrebbentare, diligentziai Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu se donner du mal Ingresu to do one's best Ispagnolu aperrearse, ajetrearse Italianu arrabattarsi Tedescu sich bemühen.

apensamentài , vrb: apentzamentai, apessamentare Definitzione àere pentzamentos in conca, arreolos, cimbellas, candho unu no est trancuillu po calecuna dificurtade o bisóngiu o ca timet calecuna cosa, pònnere in pentzamentu Sinònimos e contràrios acimbellai, afruscare 1, apinnicare, apistichinzare Frases is brebeis fiant pascendi chietas e no nci fiat de si apentzamentai po cosa peruna ◊ su malàdiu boliat aparèssiri forti po no apentzamentai is parentis Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu se préoccuper Ingresu to worry Ispagnolu preocuparse Italianu impensierirsi Tedescu sich Sorge machen.

«« Torra a chircare