Legenda Incurtzaduras | Legenda Sìmbulos

acontèssere, acontèssi, acontèssiri , vrb: acuntèssere, acuntessi, acuntèssiri, cuntessi Definitzione su si fàere o bènnere de sa cosa, de is fatos, de is chistiones, siat bolendho e siat mescamente desesi, a solos, sentza bòllere Sinònimos e contràrios acadessi, capitai, costare 1, cumbinare, incapitae, sucèdere Frases a su mellus ómini puru podit acuntèssiri de pèrdiri s'alientu ◊ no si acuntessat de bociri! ◊ chi dh'apu fatu una borta, no mi at a acuntessi sa de duas! ◊ at a acontèssiri a mei su chi est sutzédiu a is àterus ◊ lah chi no ti torrit a acuntessi! ◊ comente podet acuntèssere a bogare mintzídios?! Ètimu spn. Tradutziones Frantzesu se passer, arriver Ingresu to happen, to occur Ispagnolu acontecer, suceder, pasar Italianu avvenire, accadére, succèdere Tedescu geschehen.

acraràre , vrb Definitzione bogare sa face (fintzes in su sensu de foedhare), incarare, andhare a bíere; essire, su si presentare Sinònimos e contràrios acarare, acerare, acherare, afacare, imbraconare, incarai, inciarare, ingiarare, iscampiare Frases tue acràrati! ◊ su frade mannu si est acrarau chin su babbu nandhe chi si cheriat fidantzare 2. su Deus de sos Ebreos si nos est acraradu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu se montrer Ingresu to overlook Ispagnolu asomarse Italianu affacciarsi Tedescu sich zeigen.

acristài, acristàre , vrb: aggristare Definitzione acostire o abbasciare is cristas coment'e cambiandho bisura po calecuna cosa chi no andhat o no praghet Sinònimos e contràrios achizare, inchigiare, inchizire, incilliri, increstare Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu se renfrogner Ingresu to frown Ispagnolu fruncirarrugar el ceño Italianu aggrondarsi Tedescu runzeln.

acroconài, acroconàre , vrb Definitzione pigare crocone, arrennegu, dispraxere / acroconàresi de un'idea = incaschetare, tzacaresiche un'idea frimma in conca Sinònimos e contràrios arrampedhai / abbetiae, afutare, airai, arrabbiai, arragiolire, arrannegai, inchibberare, inchietae, inchighiristai, inchimerai, infelai, infuterare, renignai Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu s'obstiner, se mettre en colère Ingresu to get angry, to become obstinate Ispagnolu enfadarse, emperrarse Italianu incaparbire, arrabbiare Tedescu eigensinnig werden, zornig werden.

acrodhàre , vrb: aggradhare 1, aggrodhare Definitzione intanare, cuare comente faet su grodhe, su margiane, ibertandho a furare ccn. cosa, abbasciare, su si pònnere abbasciaos coment’e po no si fàere a bíere Sinònimos e contràrios abbuare, acuae, ammacionai, apatai, atanai Frases si acrodhaiat in d-un'istrintorzu, betaiat sa sanna de su rú a s'anzone colendhe e che lu tiraiat ◊ si est acrodhadu acurtzu a una mata de chessa a fàghere de bisonzu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu se terrer, être aux aguets Ingresu to go back to one's den, to lie in wait Ispagnolu esconderse, estar alen acecho Italianu rintanarsi, stare in agguato Tedescu sich verkriechen, auf der Lauer liegen.

acubàre , vrb Definitzione fàere che cuba, ufrau de s'arrennegu, de su tzacu Sinònimos e contràrios abbrodhiare, abbrufulai, abbuscinare, acasidhare, ammussolai, amprudhiare, annicare, annozare, atrafudhai, pirmare, strugnai Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu se gonfler de colère Ingresu to swell-with-rage Ispagnolu hervir de ira Italianu gonfiarsi di ràbbia Tedescu böse werden.

acucài , vrb: acucare 1 Definitzione coment'e cuare, partare sa conca (cuca), nau in su sensu de si cuare o carragiare fintzes cun totu sa carena, fintzes po si aprigare o pònnere asuta in calecunu logu candho est proendho o faendho àteru tempus malu (acucare a logos nau in su sensu de si incarare) Sinònimos e contràrios aciunciulire, acoconare, aconcolai, acuconare, acuculiare / abbuare, afufai, ammacionai, apaltare, apatai, cuerrai, frànghere, istichire | ctr. essire Frases canno l'intenniat a órulos, si acucaiat in d-unu corrale ◊ in su cozolu su piús asciutu mi acuco in su cabbanu ◊ geo mi acucaia in d-unu corrale tupànnemi sas oricras ◊ fit acucadu, coment'e sempre, addaisegus de calchi logu 2. dogni tantu mi acucai a sa gianna aisetandhe cudhu tedescu 3. si est acucadu dae s'abba Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu se blottir Ingresu to crouch, to protect oneself Ispagnolu agazaparse, refugiarse Italianu accovacciarsi, ripararsi Tedescu sich zusammenkauern, Zuflucht suchen.

aculigionài, aculingionài , vrb: aculungionai, aculunzonare, aculurgionai, acurruxonai Definitzione nau de gente e de animales, fàere coment'e a culurgione, totu arregortu, coment’e acancarronau; fàere totu a pinnigas, atzirbisonau, nau de pedhe o cosas deasi; fàere a bocitedhas (nau de casu, de farra e àteru) Sinònimos e contràrios aciunciulire, acoconare, acuculiare, acugutzare, acurruxonai, ammacionai, pinnichedhare / acuguciai, ammischinai / arrunzai / abballinare, allomborae, arrombulonai | ctr. istirare 2. ita in s'ierru, ca ti ndi acurruxonas acanta, in letu! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu se pelotonner Ingresu to crouch down Ispagnolu agazaparse Italianu rannicchiarsi Tedescu sich zusammenkauern.

acussolzàre, acussorgiài, acussorgiàre , vrb: acussorjare, acussorxai, acussorzare, acutzorgiai, cussorzare Definitzione fàere cussòrgia, pònnere o istare a cussòrgia in calecunu logu (ma fintzes nau po gente chentza bestiàmene), portare su bestiàmene a una cussòrgia a pàschere calecunu tempus Sinònimos e contràrios aposentae, assemidare | ctr. iscussorjare Frases is pastores in su cumunale si acussòrgiant agantu ant connotu ◊ is Seulesus si fuant acutzorgiaus in custus tretus 2. sa musca detadora est una musca acussorgiada pruschetotu in is coiles Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu s'établir, se fixer Ingresu to settle Ispagnolu establecerse, asentarse Italianu stanziarsi Tedescu sich niederlassen.

addàre , vrb: dae 1 Definitzione pruschetotu dhu narant de is pipios in su sensu chi si lassant pigare in bratzos fintzes si dhos pigat gente chi no connoschent / addare a ccn. cosa = pentzai, atuai, fai atentzioni a una cosa Frases custa criadura si addaet: andhat cun chie li porrit sas manos a la leare 2. deo mi aio su contu tiradu: Chissai chi mancu si abbizet de nudha! Invece, belle e maca, bi at addadu! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu se donner Ingresu to allow oneself Ispagnolu darse Italianu concèdersi Tedescu sich überlassen.

afaitài, afaitàre , vrb rfl: afeitare Definitzione fàere o segare sa braba; pònnere cosa mescamente in cara po si fàere prus bellos (cosa prus che àteru de is féminas) e fintzes fàere vida iscandhulosa Sinònimos e contràrios abbarbiai, arrai, arrasai 1, irbarbare Frases apenas intras po ti afaitare, su barvieri l'acatas prontu a t'ispilire e a t'istufare chin sas novas ◊ mi depo túndhere e afaitare Ètimu ctl. afaitar Tradutziones Frantzesu se raser, se maquiller Ingresu to shave, to make up Ispagnolu afeitarse, maquillarse Italianu ràdersi, truccarsi Tedescu sich rasieren, schminken.

afaltài, afaltàre , vrb: afartai, faltai Definitzione fàere farta, no fàere sa cosa; su si sapire in crupa, leare s'asséliu a sa cusciéntzia Sinònimos e contràrios ammancai 2. mi afartant is notis abbilladas e po medas poitas no agatu resposta Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu se sentir coupable Ingresu to feel guilty about stg Ispagnolu faltar, tener la conciencia sucia Italianu sentirsi in cólpa, in fallo Tedescu sich schuldig fühlen.

afarcài , vrb: afracai, afracare 1, afrachiai 1, afrachiare, afrancai, afrancare, fracae, fracai Definitzione andhare o lòmpere apitzu de unu cun in manos, o cun àtera cosa o fintzes solu a foedhos, a briga, su si betare apitzu de ccn. cun fortza e cun intentzione mala; fintzes acostire po istare prus acanta, nau de persona in bonu Sinònimos e contràrios abbrancai, acafai, aciapai, afarrancae, aferrai, aggafai, aggarrai, agguantai, carrabbusai, trubare, tzurricare / allupiri, atzurrire, botzicare Frases po no arrui si est afrancau a sa funi ◊ comenti cudhu dh'iat nau s'annomíngiu si dhi fiat afarcau coment'e unu tzurpu ◊ is invitaus si afracant po pigai su postu ◊ su cani si est afracau a mussiai ◊ su lupu afracat s'angioni ◊ mi seo afrachiau a pitzu de cudhu 2. che àbbili mi as afracau! ◊ candu dh'at biu mi dh'at afracau… ndi dhi at nau de dónnia colori! ◊ est istau issu chi mi ch'est afracau a pitzu! 3. comenti at biu su dinai in terra si nc'est afracau ◊ si ndi funt afracaus asusu ◊ cussos funt basadores: comente ti bient ti che afràchiant apitzu a basare! 4. fortzis nontesta ti bolias afracai a mei po ti callentai! Sambenados e Provèrbios prb: su cani arrabiau si afracat a is cratzonis de su straciau Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu s'élancer, se lancer Ingresu to rush, to hurl oneself Ispagnolu arrojarse, acometer Italianu slanciarsi, avventarsi Tedescu sich werfen.

afidàre , vrb Definitzione fàere s'afidu, documentos e funtzione po cojuare, ma fintzes solu giare fide, su si fidare Sinònimos e contràrios cogiare, cojubare, isposai / fidai Frases afidant luego comente sunt prontos sos pabilos ◊ cantu durat biu su primu maridu sa fémina no podet afidare un'àteru ◊ sa giòvana no fit de sa calidade sua, ma isse si innamoreit e si l'afideit ◊ ca fit ràida, su preíderu l'at afidada fora dae s'altare 2. iscuru a chie afidat in padronos, parzant sintzeros, onestos e bonos! (F.Cesaracciu) Terminologia iscientìfica sntz Ètimu itl. affidare Tradutziones Frantzesu épouser, se marier Ingresu to marry Ispagnolu casar Italianu sposare Tedescu trauen.

afilàe, afilàre , vrb Definitzione andhare a ccn. parte (filu); andhare a filu, fàere su dovere, andhare a deretu, pònnere mente, cumprèndhere un'arrexonamentu, arrexonare bene, incarrerare a una filada o arrennèscere a cumandhare a ccn.; abbarrare a tropu faendho sa matessi cosa o de sa matessi manera cun pagu o nudha cunsideru, deasi comente acucat Frases e a ue ses afilendhe? ◊ sa crapa afiladora est sa chi afilat sas berbeghes ◊ no bi lu poto afilare a su cumandhu, a fizu tou! ◊ fint timendhe chi sa zustíssia no si esseret afilada a domo issoro ◊ bidu l'as a ue ant afiladu sas berbeghes mias? ◊ depimus afilare chito pro pòtere arribbare prima 2. est peus de s'àinu: no bi afilat mancu si lu leas a fune! ◊ già ndhe tenimus sa proa bastante chi no afilas si no cun sa fune! (R.Marras)◊ cristianu revessu: itesisiat chi li nias a fàghere, no bi cheret afilare! 3. candho l'afilat a fàghere gai est peus de cudhu sonadore ◊ l'at afilada a fàghere tempus malu e no cheret cambiare ◊ su macu est a ue l'afilat ◊ l'at afilada a bèndhere ca li cumbenit de prus ◊ totu a cussa domo che ant afiladu a fàghere su nidu, sas rúndhines: in sas de acurtzu mancu unu! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu se diriger Ingresu to head for Ispagnolu dirigirse Italianu dirìgersi Tedescu sich wenden.

afiliatàre , vrb: afiliotare Definitzione fàere fine, acabbare impresse de fàere una cosa, nau sèmpere però po candho no si faet Sinònimos e contràrios atoliare, spodhai Frases no ndhe afiliotat nudha ◊ si est murrunzadu cun su sótziu ca cussu de cosa no ndhe afiliotat mai ◊ a candho a ti afiliotare bi ndhe cheret!… Tradutziones Frantzesu se dépêcher Ingresu to hurry up Ispagnolu darse prisa, despachar Italianu sbrigarsi Tedescu sich beeilen.

afroscàre , vrb rfl: afruscare Definitzione coment'e bogare pigionatzos, nau fintzes in su sensu de crèschere, fàere a ómine po sa capacidade de fàere fígios Sinònimos e contràrios ifroscare / acimbellai Frases su pisedhu fit afruscadu ca no ischiat comente fàghere a si ch'essire dae sa conchedha Tradutziones Frantzesu se préoccuper, atteindre l'âge de la puberté Ingresu to be worried, to become pubertal Ispagnolu preocuparse, desarrollarse Italianu preoccuparsi, divenir pùbere Tedescu sich Sorgen machen, geschlechtsreif werden.

aggajàre 1 , vrb Definitzione fàere alligru, cuntentu Sinònimos e contràrios allegrare, frogare, gavisare, prexai Frases candho bidiat a mie si l'aggajaiat su coro e mi retziat cun sa cara de fémina allegrada Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu se réjouir Ingresu to rejoice Ispagnolu alegrarse Italianu rallegrarsi Tedescu sich freuen.

aggobbàe, aggobbài, aggobbàre , vrb Definitzione bogare sa gobba, fàere a gobba, atrotigare Sinònimos e contràrios abbajonare, abbrentai, agionedhare, agopedhae, allachedhare, atrotiai, atzumborai, colembrai, corcobare, inconcobare | ctr. intennerare, istirare Frases su telaju de sa bicicleta s'est aggobbau, de comenti seu arrutu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu se voûter Ingresu to bend Ispagnolu encorvarse, agobiarse Italianu ingobbire Tedescu buckelig werden.

aggrunciàre , vrb Definitzione fàere a unu túturu, a unu lómboru Sinònimos e contràrios acarrongiai, afrascillonai, aggraminzonare, ammaugionai, arruntzai, atripitzare, frongire, granculai, iscrafangiai, pizigonare | ctr. istirai Frases est una búglia o est beru custu meu malu abbizu? Si mi aggrúnciat limba e chizu candho ndh'intendho su seru! (I.Virdis) Tradutziones Frantzesu se contracter Ingresu to get wrinkled, to shrink Ispagnolu contraerse, encogerse, arrugar Italianu contrarsi, spiegazzare Tedescu zusammenschrumpfen, schlecht zusammenfalten.

«« Torra a chircare