Legenda Incurtzaduras | Legenda Sìmbulos

cantonàre , vrb: acantonare Definitzione pònnere cantzone, pigare in giru, a befa Sinònimos e contràrios ifutire, strocillai Tradutziones Frantzesu se moquer (de) Ingresu to make fun of Ispagnolu mofarse, vacillar Italianu canzonare Tedescu verspotten.

carvàre , vrb Definitzione nau de is matas, fàere a carvas, a cambos Sinònimos e contràrios forchidhare, furcaxai Tradutziones Frantzesu se ramifier Ingresu to branch Ispagnolu ramificar, ramificarse Italianu ramificare Tedescu Zweige treiben, sich verzweigen.

casilàre , vrb Definitzione trebballare chentza s'immarrire meda, a pagu; fàere arrespàrmiu Sinònimos e contràrios palpare / avitare Frases in su traballu s'imbolat a boinu: no si càsilat a nudha! (G.Ruju) 2. su casiladu est totu gualanzu ◊ s'impresa at muntesu trabagliendhe sos giòvanos chi no ant famíllia, ca cun cussos càsilat dinaris Tradutziones Frantzesu se ménager Ingresu to spare oneself Ispagnolu ahorrar fuerzas Italianu risparmiarsi Tedescu sich schonen.

cautelài, cautelàre , vrb rfl Definitzione giare atentzione innanti segundhu ite cosa po no ndh'àere dannu Tradutziones Frantzesu se prémunir Ingresu to take precautions Ispagnolu precaver (se) Italianu cautelarsi Tedescu sich sichern.

cerrixèrri , avb, nm: cerruxerru Definitzione manera de camminare faendho ballare is nàdigas, comente faent is piciocas; genia de pigionedhu (cerruxerru solu pzn.) Sinònimos e contràrios isculisiscúlisi, scianchiscianchi / cherricherri Frases gi est pagu afragellada, cussa picioca, totu tinta in faci, totu iscianchiscianchi, caminendi cerrixerri! ◊ est benendi cerrixerri, totu apomponissada, totu arrandas e frocus 2. is pillonedhus bolant schiulendi de una mata a s’àtera: is cerruxerrus, is cruculeus, cadrellinas, calancuna meurra Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu qui se dandine Ingresu walking with a wiggle Ispagnolu balanceante Italianu sculettante Tedescu sich in den Hüften wiegend.

certài , vrb: cheltare, chertare, chestare Definitzione pigare foedhos s'unu cun s'àteru, foedhare a boghes s'unu contr'a s'àteru; nàrrere foedhos de briga e fintzes de ammeletzu a unu / certai a unu = dare una briga a unu; certai de pari a pari = brigare s'unu cun s'àteru Sinònimos e contràrios abbetiae, briare, brigociae, cuntierrare, ghirtare, irvapiare, pabarotare, pletare, trilliare Frases mairu e mulleri funt sempri certendi: ma poita s'ant a èssi cojaus, si no si podenta biri?! ◊ sas dies mias, duncas, passare las devo chertendhe? ◊ ant certau e arropaus puru si funt 2. dh'iat tzerriau su maistu e dh'iat certau ◊ dèu dha certai sempri, a sorri mia Sambenados e Provèrbios prb: candu unu non bolit, duus non certant Ètimu ltn. certare Tradutziones Frantzesu se quereller avec qqn., gronder Ingresu to quarrel, to scold Ispagnolu pelear, reñir Italianu diverbiare, bisticciare, sgridare, redarguire Tedescu streiten, schelten.

chensàre , vrb: achesciare, chensciare, chesciai, chesciare, chesciari, chessare, chessiare, chissiare, ghessare 1 Definitzione fàere su lamentu po calecuna cosa; seberare is angiones po dhos pònnere a súere a sa mama s'incràs a mengianu Sinònimos e contràrios cresciare, ochissiare Frases si fut chesciau contras de unu ◊ fatu est e non ti chescist! ◊ no mi chènscio piús ne mi lamento ◊ si ti cheres chensare già est chin contu! ◊ est andau a si chesciari anca de su síndigu Ètimu ctl., spn. queixar, quejar Tradutziones Frantzesu se plaindre Ingresu to complain Ispagnolu quejarse Italianu lagnarsi, reclamare Tedescu klagen, sich beschweren.

chinníre , vrb: cinni, cinniri Definitzione fàere un'ingestu po inditare calecuna cosa; mòvere; mòvere is prabaristas serrandho e aperindho is ogos; tirare sa fune a is boes giuntos, po dhos manigiare Sinònimos e contràrios abbadiai, chizire, fritire, gínniri, mòere, tzindhire, tzirigare Maneras de nàrrere csn: fuire a chinnire oju = fuire che lampu; chinnire s'oju = itl. strizzare l'òcchio Frases su note no chinnit ocru, no fachet una ghilimada ◊ no cinniat ogu ◊ si ndhe riet a tostu a tostu poi tzinnit de oju a sa comare ◊ malos, chena chinnire pibirista a unu póveru animale ant fatu gherra 2. no mi at mancu chinnidu ◊ ndhe giuches de intreore: no saludas, colas téteru, intreu, no ti chinnis mancu apenas! ◊ est ruta e la creiant morta ca isteit maigantu chena chinnire 3. su bentu chinnit sa fiama de sa candhela ◊ chi ti cinnis de ingunis arguai de tui! ◊ est tremendhe prus de tzinnindhe ◊ ti matzucant, ti chinnint che sedatu ◊ cun is ossus arrogaus, no si podiat mancu cinni ◊ no si chinnit in ojos ◊ candu fuedhàt issu nisciunus si cinniat (I.Murgia) Ètimu ltn. cinnus Tradutziones Frantzesu remuer, bouger, se mouvoir peu Ingresu to move (little) Ispagnolu esbozar, hacer señas, mover Italianu muòvere, muòversi pòco pòco Tedescu bewegen, sich bewegen.

chitíre , vrb Definitzione fàere chitu, a paris, chistionandho de cosas dépias, o de pérdias, de ofesas e àteras diferéntzias deasi (prnl. cuntentare, abbarrare cuntentos de calecuna cosa) Sinònimos e contràrios achitare 2, pacare / chidare, ischitare / cumprire / iscontai Maneras de nàrrere csn: za ndhe la chitis! = gei mi dha pagas!; c. su pecadu = iscontare Frases faghiat peniténtzias e pregaiat pro chitire su pecadu ◊ mi at ofesu ma za mi so chitidu! ◊ mi so chitidu de cantu aio pérdidu ◊ pentzaia ca funt bénnidos pro mi chitire su dépidu e fut po dhu crèschere! ◊ bis fatzo chitire su male chi ant fatu!◊ chie pecat oe chitit cras! 2. cheriant pienare sas badhes de fiores pro ndhe chitire su tempus frundhidu ◊ fémina, pro chitire de trigu sa meaza lassaisti sas criaduras solas ◊ oje puru chitint galu sa chida chei sos mudrecos sos frores, sos ómines de preda! ◊ in su palcu sos poetes si podent chitire de calchi banzu retzidu 3. pro chitire unu votu fit tucadu su cras manzanu a Santa Margaida Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu se remettre d'une perte, regagner Ingresu to get even Ispagnolu solventar Italianu pareggiare, rifarsi, scontare Tedescu begleichen, sich rächen, abzahlen.

ciasconàre , vrb Definitzione pigare a ciasconu, a befa, a brullas tanti po erríere Sinònimos e contràrios ciascare Frases fint ciasconendhe de s'unu e de s'àteru e de sas diverteras de carrasegare ◊ si ciasconat de unu isbaratadu ◊ ti ciasconas de me ca so piliganu ◊ sunt abberu o mi cherent ciasconare? Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu se moquer Ingresu to mock Ispagnolu mofarse Italianu derìdere Tedescu auslachen.

citíre, citíri , vrb: tzitire Definitzione (intrs.) abbarrare, istare mudu, firmare de foedhare: si narat fintzes de sonos e moidas / citirisí a sa muda = callàresi a sa muda Sinònimos e contràrios assamudare, atzitare, atzitire, cagliare | ctr. faedhare Frases citide, pro caridade, e mancu vos intendhant! ◊ s'est citia sa múida de s'arriu ◊ s'est citiu su càntidu de is pillonis ◊ custu cristianu no citit mai, sempri fuedhendi! ◊ candho at intesu de gai s'est citidu ◊ ma citidí sa buca: ita megas de nai?! Ètimu itl. zittirsi Tradutziones Frantzesu se taire Ingresu to be silent Ispagnolu callar Italianu tacére Tedescu verschweigen.

coidàe, coidài , vrb: acoidai, coitai, coitare, cotiare, cuidai, cuidare, cuitare Definitzione fàere impresse, a sa lestra, pònnere pagu tempus a fàere una cosa; contivigiare sa cosa / impr. cotiae!, coitàtebbos!, coitaisia! = faghide impresse!; andhare, fàghere, nàrrere coitendhe = coitare andhendhe, faghindhe, nendhe Sinònimos e contràrios apressare, incoire | ctr. adasiai, discodiare Frases setzat in cogina ca seo annanno a logu, già coito! ◊ mancai coidit a dh'arrosci, si est pigau a bonas gei trabballat ◊ vae a iscola e cótia a ghirare! ◊ li apo iscritu e mi at rispostu cuitendhe ◊ a mengianu su mairu si nd'est coitau a pesai Ètimu ctl., spn. cuytar, coytar Tradutziones Frantzesu se hâter Ingresu to hurry up Ispagnolu apresurarse Italianu affrettarsi, spicciarsi Tedescu sich beeilen.

collobbiàre , vrb Definitzione pigare o giare collóbbia, arrennegu, tzacu Sinònimos e contràrios acroconai, afutare, airai, arrabbiai, arragiolire, arrannegai, inchietae, inchimerai, infelai, infuterare, insutzuligai, intziminire, renignai Frases no mi collóbbies! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu s'indigner, se mettre en colère Ingresu to anger Ispagnolu irritarse, enfadarse Italianu sdegnarsi, adirare Tedescu sich entrüsten, sich erzürnen.

costài 1 , vrb: costare 1 Definitzione chi podet èssere, chi podet capitare de fàere, de nàrrere, e àteru, siat bolendho e siat chentza bòllere, fintzes in su sensu de tènnere dannu Sinònimos e contràrios acontèssere, capitai, cumbinare, tantare Maneras de nàrrere csn: costare cosa = calai guta, àere dannu; costau dh'est partu! = si at bidu sa morte in ogros, si est àpidu in arriscos mannos Frases ojamomia it'arrori chi m'est costau, connau miu arrestau! ◊ no apo ischidu su chi mi est costau ca fio galu in sonnos (P.Piga)◊ chi fachiant cussu mi costat a mimme, ca lu fachiat una tzia mea ◊ apo intesu cosas chi a las narrer no parent costadas (P.Mereu)◊ nara su fatu comente est costau! ◊ iscuru a chie costat, sa mala fortuna! ◊ perunu male ti aiat costatu si aias fatu comente ti apo natu! ◊ no ti costet chei sa candhela, issa matessi a si fagher iscuru! ◊ at contau su chi dhi fut costau e chini dh'iat fatu ◊ e de cudhu tziu ita nd'est costau? 2. ite ti ndh'est costadu de cudha cumpannia? ◊ candho est andhau a liu narrer, a su pride, ca su nonnu fit unu comunista, azommai no ndhe li aiat costau cosa! Ètimu ltn. constare Tradutziones Frantzesu arriver, se passer Ingresu to happen Ispagnolu acontecer, ocurrir Italianu succèdere, avvenire Tedescu geschehen.

cotulàre , vrb Definitzione pònnere in mesu a cotza, po fàere istrobbu; intrare a s'acotu, a logu de aprigu, inue istare Sinònimos e contràrios infrichiri, infruncuai, intraudhare, intraudhulare, intraugliare, intremèsiri / atzutzonare, aposentae Frases si fit cotulada in domo de cudhu aposta pro che li furare sa cosa 2. sa porrociana de don Chicu penseit bene de si cotulare Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu s'entremettre, se réfugier Ingresu to interfere, to take shelter Ispagnolu entrometerse, refugiarse Italianu introméttersi, rifugiarsi, ricoverarsi Tedescu sich einmischen, sich retten.

crazugài , vrb Definitzione gherrare e betare a terra a unu, lòmpere a iscúdere o aungare s'unu a s'àteru Sinònimos e contràrios atzuntzudhare, carrabbugliai, carrabbusai, lòmpere, tipiliare, trifiare Frases gei si crazugant, custus, lah! ◊ is féminas si funt crazugadas: no abbastàt chi si funt fuedhadas mali! Tradutziones Frantzesu se battre, en venir aux mains Ingresu to come to blows Ispagnolu pelearse Italianu azzuffarsi Tedescu aneinandergeraten.

cruvennàre , vrb: culvenare, cuverenare, cuvrenare, cuvrennare Definitzione tènnere a contu a manera de no àere dannu, de no pigare fritu o àteru male, giare educatzione a is fígios; cricare de cuare a ccn. o ccn. cosa a manera chi no si biat, chi no s'ischípiat chie dh'at fata Sinònimos e contràrios cuberrare*, resguardaisí Frases ispero chi laghinza e madrigadu suta a pastore bonu ti culvenes ◊ sos pitzinnos, si ti ndhe pesas tue, no ti podent istare cuvrennados: cantu isto in linna, istàdebbos colcados! (G.Marras)◊ fimus iscultzos e male cuverenados, ma no bidiamus s'ora de ciogare ◊ candho proet cun ite bos cuvrenades? 2. in sa gruta culvenamos luego sos regalos ◊ est cuverenada in sinu de sa natura 3. sos inimicos nostros fint prontos a lu costodire e a lu cruvennare pro s'issàssinu chi aviat fatu a nois ◊ s'irballu l'aiat fatu su mastru, ma pro cuvrenare a isse ant dadu sa curpa a nois Tradutziones Frantzesu se préserver Ingresu to take care of oneself Ispagnolu cuidarse Italianu riguardarsi Tedescu sich schonen.

cuciàre 1 , vrb Definitzione nau de is canes, istare in su crocadórgiu insoro; rfl. nau de unu, ammischinare Tradutziones Frantzesu se coucher (se dit d'un chien) Ingresu to curl up Ispagnolu sentarse el perro Italianu accucciarsi Tedescu kuschen.

cufessàre , vrb: cunfessae, cunfessai, cunfessare Definitzione su nàrrere o atrogare is cosas, nau mescamente de su male o de is pecaos chi unu at fatu e de is pecos chi tenet e fartas chi at fatu (si manígiat meda in forma prnl.); nau de is preides, su ascurtare e foedhare a unu chi dhi narat totu su chi dhi paret de dèpere nàrrere po dhi giare su sacramentu de su perdonu Sinònimos e contràrios addulgare, ammítere, atorgare, avriare 1 | ctr. dennegai, necare Frases de totu su chi as nadu mezus cunfessadindhe!◊ ita seis, cunfessendi, chi fuedhais aici? ◊ candho dhos ant tentos ant cufessau de che àere furau sa cosa ◊ no m'istes cua cua: cunfessa sa veridade! ◊ cufessadu ti ses? Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu avouer, se reconnaître Ingresu to confess Ispagnolu confesar Italianu confessare Tedescu beichten.

cufidàre , vrb Definitzione nàrrere calecunu segretu o cosa delicada a unu, in manera personale e no in cara de àtere chiesisiat Sinònimos e contràrios iscobiare | ctr. cuai Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu se confier à Ingresu to open one's heart Ispagnolu confiarse Italianu confidarsi Tedescu sich anvertrauen.

«« Torra a chircare