abbaltàre , vrb: abbastare,
abbastai,
baltare* Definizione
nau de css. cosa, chi dhu'est su tanti chi serbit o chi si bolet / abbastare si tiat!… = no faghet a istare ifatu a totugantu, no si abbastat mai
Sinonimi e contrari
| ctr.
faltare,
mancai
Frasi
machine cantu ant fatu a fontomare no podet abbastare mente umana ◊ si ti abbastat s'ànimu beni a mi tocare!…◊ su chi tengu no mi abbastat ◊ si no ti abbastat domandandi àteru! ◊ mi abbastat chi de a mie ti ammentes!
2.
abbastare si tiat a totu custas ispesas!…
Traduzioni
Francese
suffire
Inglese
to be enough
Spagnolo
bastar,
alcanzar
Italiano
bastare
Tedesco
genügen.
abbengàre , vrb Definizione
incantare cun abbengos, mantènnere a unu cun contos o chistiones chi praghent o incantant meda e atontant puru; cricare de si tènnere o de dhu tènnere contu de alimentu, a unu
Sinonimi e contrari
abbaucare,
abbanghelare,
abbentai,
atraucare
/
abbalaucare,
abbelare,
abberelare,
atolondrai,
atontonare,
scilibriri,
stolondrai
Frasi
sirenas, cantendhe, abbengaiant sos marineris chi capitaiant a s'ala issoro ◊ sa zente, a sos contados de Ulisse, ndhe restat dilliriada, abbengada ◊ cun custu zogu su pitzinnu si abbengat
Traduzioni
Francese
hébéter
Inglese
to be bewildered
Spagnolo
embelesar
Italiano
imbambolare
Tedesco
bezaubern.
abbentài , vrb: abbentare Definizione
abbarrare coment'e incantau / abbentare sos pitzinnos = giogai is pipius
Sinonimi e contrari
abbanghelare,
atraucare
/
abbalaucare,
abberelare,
ammadainare,
asturdire,
atolondrai,
atontonare,
ispantai,
scilibriri
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
être abasourdi
Inglese
to be astonished
Spagnolo
asombrarse,
pasmarse,
embelesarse
Italiano
sbalordirsi
Tedesco
verblüfft.
abberelàre , vrb Definizione
coment'e meravigliare meda de lassare o istare coment'e chentza cumprèndhere
Sinonimi e contrari
abbalaucare,
abbengare,
abbentai,
asturdire,
atolondrai,
atontonare,
iselentare,
scilibriri,
stolondrai
Frasi
deo mi abberelai bisàndhemi sa terra mia
Traduzioni
Francese
abasourdir
Inglese
to amaze,
to be amaze
Spagnolo
quedarse pasmado,
asombrado
Italiano
stupefarsi,
sbalordire
Tedesco
staunen,
verblüffen.
abbratzetàre , vrb Definizione
pigare a s'abbratzeta
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
prendre bras dessus,
bras dessous
Inglese
to be arm in arm with s.o.
Spagnolo
cogerse del brazo
Italiano
prèndere sótto bràccio
Tedesco
sich einhängen.
abbrumài , vrb Sinonimi e contrari
arnai,
azannarare,
pipionire,
pubujonare
2.
sa barca est abbrumada
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
se vermouler
Inglese
to be worm eaten
Spagnolo
carcomer
Italiano
tarlare
Tedesco
wurmstichig machen.
abejài , vrb Definizione
pentzare meda o èssere apedhiau a calecuna cosa (giogu, trebbalu, àteru), agiummai maniàticu
Frasi
ma lah ca est abejau cun cussa loredha, lah!…
Traduzioni
Francese
se fixer
Inglese
to be a stickler
Spagnolo
tener manía
Italiano
avére una fissazióne
Tedesco
eine fixe Idee haben.
achibberàre , vrb Definizione
essire chíbberu, prenu coment’e ufrau; nau de ccn., su si crèdere meda, arrennegare po pagu; istrínghere / achibberare sa tzinta = istringi su cintu
Sinonimi e contrari
achighiristai,
altivai,
incaboniscai,
inchibberare,
inchighiristai
/
abbetiae,
afutare,
airai,
arrabbiai,
arrannegai,
inchietae,
incrabudhire,
infelai,
infuterare,
renignai
/
afíere
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
s'obstiner,
s'entêter,
se mettre en colère
Inglese
to be obstinate,
to get angry
Spagnolo
hincharse,
obstinarse,
irritarse
Italiano
incaponire,
adirare
Tedesco
sich versteifen,
sich entrüsten.
acimbellài , vrb rfl Definizione
istare in pentzamentu e fintzes su si pigare dispraxere po calecunu bisóngiu o dificurtade, portare cimbellas in conca
Sinonimi e contrari
apinnicare,
apistichinzare assudhire,
insudhire
Frasi
fut totu acimbellau chi no agatàt genti a donai su sànguini, ca depint operai a sa mulleri ◊ no t'acimbellis po sa cosa de pagai: prega po sa saludi! ◊ immoi ca iscís chi est arribbendi acabbadha de ti acimbellai!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
se préoccuper
Inglese
to be worried
Spagnolo
preocuparse
Italiano
preoccuparsi
Tedesco
besorgt sein.
acivíre, acivíri , vrb: atzivire Definizione
su bastare cun pagu po fàere cosa meda, nau de cundhimentos o cosas chi si aciunghent a un'àtera po dhi giare una calidade diferente; su bastare de sa cosa a unu bisóngiu, fintzes su frunire unu logu o una domo de su chi dhi bisòngiat
Sinonimi e contrari
achipire,
achivire,
fornire
Frasi
custa tinta atzivit meda: cun custu pagu che apo illatadu totu cussu muru ◊ atzivit un'ira cussu piberonedhu ruju: est bastadu una puntighedha cantu s'ungra pro dare su picante a totu su mànigu ◊ cust'ozu atzivit meda ca sa cosa chi fries no ndh'atzupit nudha
2.
s'ortalíscia pro totu est atzivida ◊ sendhe atzividu de totu, aite a leare s'anzenu?!◊ cosa a papare bi ndh'at pro ndhe atzivire unu ristorante!
3.
a sa chi fuit in allerga bajania e deviat atzivire su cuviu a mente frimma, lestra sa manu curriat pro achipire in s'arminzu
4.
sa domo tantu no la tenet bene atzivida!…◊ tziligherta, espu, fromiga… totus a issuciare pibione naendho chi Deus dhos at fatos pro èssere acividos (A.Barra)
Etimo
itl.
accivire
Traduzioni
Francese
être efficace
Inglese
to be effective
Spagnolo
ser eficaz
Italiano
èssere efficace
Tedesco
ergiebig sein.
aconchizàre , vrb Definizione
abbetiare po calecuna cosa
Sinonimi e contrari
abbetiae
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
s'obstiner
Inglese
to be obstinate
Spagnolo
emperrarse
Italiano
incaparsi
Tedesco
sich versteifen.
adduràe, addurài, adduràre , vrb Definizione
tratènnere, sighire e istare in su matessi logu; istentare, lassare passare tropu tempus
Sinonimi e contrari
abarrai,
afrimai,
aturai,
imbarare,
tratèniri
/
istentae,
tricare
| ctr.
andai,
tocai 1
Frasi
addura, no ti che andhes! ◊ pentzat chi su meri addurat a torrai ◊ si adduras drommida e preitosa, a manu tua ti ses iscavendhe pro cantu durat mundhu úmida losa! (Prantaferru) ◊ cudhu si ch'est andhadu e isse s'est adduradu inie ◊ serra: chie est intro addurat intro, chie est fora addurat fora! ◊ addura frimmu!
2.
addurat a si ndi arregordai ◊ apu addurau tropu a mi cumbinci
Etimo
ctl.
aturar-se
Traduzioni
Francese
rester,
tarder
Inglese
to stay,
to be late
Spagnolo
tardar,
demorar
Italiano
restare,
tardare
Tedesco
bleiben,
aufhalten.
afateriài, afateriàre , vrb: fanteriai Definizione
istare faendho calecuna cosa, a su fae fae, nau siat po su mannu chi cricat de fàere cosa de importu e siat po su piticu chi faet cosa giogandho
Sinonimi e contrari
afaterionare,
afrachetai,
cuntronai,
tragujai,
tranchinare
Frasi
cussus intrant e faint e afatériant!
Traduzioni
Francese
s'affairer
Inglese
to be busy
Spagnolo
trajinar
Italiano
sfaccendare
Tedesco
hantieren.
afiolàre , vrb: afiorare Definizione
acostire sa terra a calecuna cosa prantada; apretare su fàmene, unu bisóngiu, bènnere fàmene o bisóngiu forte
Sinonimi e contrari
assacarrare
/
apretai,
sighire
Traduzioni
Francese
presser
Inglese
to be hot on s.o.’s
Spagnolo
apremiar,
acuciar (hambre,
otro)
Italiano
incalzare (della fame,
di altro)
Tedesco
bedrängen.
aflachiài , vrb: afrachiai Definizione
èssere fracu, lenu, débbile, fartare in calecuna cosa, tènnere neghe / afrachiai in sa fidi = àere una fide no tantu frimma, pagu segura
Sinonimi e contrari
ifrachire
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
être faible
Inglese
to be weak
Spagnolo
flaquear
Italiano
èssere débole,
vacillare
Tedesco
schwach sein,
schwanken.
afroscàre , vrb rfl: afruscare Definizione
coment'e bogare pigionatzos, nau fintzes in su sensu de crèschere, fàere a ómine po sa capacidade de fàere fígios
Sinonimi e contrari
ifroscare
/
acimbellai
Frasi
su pisedhu fit afruscadu ca no ischiat comente fàghere a si ch'essire dae sa conchedha
Traduzioni
Francese
se préoccuper,
atteindre l'âge de la puberté
Inglese
to be worried,
to become pubertal
Spagnolo
preocuparse,
desarrollarse
Italiano
preoccuparsi,
divenir pùbere
Tedesco
sich Sorgen machen,
geschlechtsreif werden.
aggrillàu , agt Definizione
nau de ccn., chi portat bibbigorrus, ideas istrambecas in conca
Sinonimi e contrari
acascabellau,
dengosu,
schinitzosu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
qui est plein de lubies
Inglese
to be full of whims
Spagnolo
soliviantado
Italiano
che ha grilli per la tèsta
Tedesco
wer Grillen im Kopf hat.
allagrociài , vrb Definizione
giare, pònnere, impromítere a meda, prus de su necessàriu, sestare in mannu
Sinonimi e contrari
abbundai
Traduzioni
Francese
exagérer
Inglese
to be free
Spagnolo
excederse
Italiano
largheggiare
Tedesco
freigebig sein.
alleporedhàre , vrb Definizione
èssere alligros; èssere o bènnere in calore
Sinonimi e contrari
alleporizare,
apudhai,
apudhichinare,
incaboniscai,
ingrigliare
/
insuai
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
ragaillardir
Inglese
to make cocky,
to be merry
Spagnolo
estar alegre,
estar cachondo
Italiano
èssere allégro,
ringalluzzare
Tedesco
fröhlich sein,
eitel werden.
alvinàre , vrb: avrinare Definizione
pigare frina (ingòllere cosa mala), zúghere sos bundhos, ispramare, pigare assíchidu malu
Sinonimi e contrari
acicai,
arviai,
spramai
Frasi
e fintzas custu séculu avrinadu in nues de fumu abboghinendhe iscràdiat in sos fundhales grogos de s'última mania (L.Mele)
2.
su pisedhu, asciuconadu malamente, che fit cúrridu avrinendhe a coas de sa mama ◊ sa morte los at fatos avrinare: che los at dados suta unu càmiu ◊ timia che a sa frea e mi ponia a cúrrere avrinadu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
effrayer
Inglese
to frighten,
to be obsessed
Spagnolo
espantar,
estar obseso
Italiano
spaventare,
èssere ossèsso
Tedesco
erschrecken,
besessen sein.