lajóu , nm Definizione
istrégiu de terra
Sinonimi e contrari
terràglia
Traduzioni
Francese
objet,
récipient en terre cuite
Inglese
handmade terracotta
Spagnolo
objeto de barro cocido
Italiano
manufatto di tèrra còtta
Tedesco
Gegestand aus Steingut.
lampàtu, lampàtzu , nm: lapatu,
lapatzu,
lempassu,
lempatzu,
limpassu,
lompatzu Definizione
erba bona po istangiare su sàmbene, limba de cane
Sinonimi e contrari
alabatu,
cannaurpe,
melacra
Frasi
fiat in gherra cun bentu, cun lampatzu e cannisoni (B.Pisanu)◊ su soli de martzu ferit che lampatzu ◊ podiat circai calincunu fundu de lempassu e limporra
Terminologia scientifica
rba, Rumex crispus
Etimo
ltn.
lapathium + lappaceum
Traduzioni
Francese
oseille crépue
Inglese
dock
Spagnolo
romaza,
lengua de vaca
Italiano
lapàzio
Tedesco
Sauerampfer.
laorèra , nf: laurera Definizione
totu su chi est trebballu de campu po fàere laores
Sinonimi e contrari
aracioni,
laolzu,
laoronzu,
laurantza,
leurera,
messarítzia
Frasi
unu tempus sa laorera fit totu a fortza de bratzos ◊ in custu mese de laorera no perdedas un'ora! ◊ sa laurera est su turmentu de su massaju, totu su chi depit isciri e fai po arregolli su frutu de sa terra
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
céréaliculture
Inglese
cereal growing
Spagnolo
cultivo de cereales
Italiano
cerealicoltura
Tedesco
Getreideanbau.
launèdhas , nf pl: leonedhas,
leunedhas,
lionedhas,
liunedhas Definizione
genia de aina antiga meda a tres cannas po sonare a suladura; in cobertantza, genia de idea mala, cosa chi si timet, mémula / partes de is l.: tumbu, mancosa, mancosedha, cabitzinu (croba, loba: tumbu + mancosa); cuntzertu (su c.) = unu giogu, totu is tres cannas; launedha de forrani = pipiriolu de fenu
Sinonimi e contrari
bísonas,
bisones,
bísosas,
cannas,
trubedhas
/
grima
Frasi
sos pitzinnos andhabant a fàchere leonedhas a una tanca de trídicu ◊ su danesu Bentzon at fatu istúdiu abberu mannu subra de sas launedhas! ◊ tiu Frori fut su mellus sonadori de launedhas
2.
zeo fia contrària po cudha leonedha chi mi aiat intrau in conca sa biada
Terminologia scientifica
sjl
Etimo
ltn.
ligulella
Traduzioni
Francese
instrument de musique à vent sard,
à trois tuyau en roseau et la bouche comme réservoir d’air
Inglese
launedhas (typical reed-pipe of Sardinia)
Spagnolo
instrumento músico de trés tubos típico de Cerdeña
Italiano
spècie di zampógna tìpica sarda
Tedesco
sardische Hirtenflöte.
lebbréri , nm, nf: lebbrera,
libbreri Definizione
istrégiu de terra martau po impastare e fàere su pane / min. lebbreritu
Sinonimi e contrari
scifedha,
tavania
Frasi
mamma mi coghet turedhos, de lebbreris de giodhu mi atato ◊ sa betzita lesit unu lebbreri e bi betesit innanti s'abba frita, debustis s'abba calda ◊ aforradu su lebbreri cun su telu e prenadu de farina, s'isolviat su fremmentarzu ◊ cust'ómine acontziat libbreris e gofàinas de terra
Terminologia scientifica
stz
Etimo
ctl.
llibrell
Traduzioni
Francese
bassin,
cuvette
Inglese
basin
Spagnolo
recipiente de barro para amasar
Italiano
bacile,
bacinèlla
Tedesco
Backschüssel.
léntzu , nm Definizione
orrugu de lentza cun su prumu po averguare si una cosa (mescamente su muru chi si fràigat) est bene prantau in verticale (a prumu)
Sinonimi e contrari
aprumadori,
peumu
Modi di dire
csn:
pònniri a l. = pònnere o fàghere ritzu; essiri de l. = essire a un'imboe, betadu a un'ala, coment'e ruindhe
Frasi
custu muru no est a lentzu
Cognomi e Proverbi
smb:
Lenzu
Traduzioni
Francese
fil à plomb
Inglese
plumb line
Spagnolo
plomada,
nivel de albañil
Italiano
filo a piómbo
Tedesco
Lot,
Senkblei.
letítera 1 , nf Definizione
genia de erba chi faet a cambu longu e una teghighedha pitichedha a sèmene niedhu, frore meda agiummai a gurdone, bona po bestiàmene (est cosa frisca ca faet meda in mesu de is tupas in tempus de istade)
Sinonimi e contrari
íntzula,
írtzera,
ítera,
viduledha
Terminologia scientifica
rba, Vicia cracca
Traduzioni
Francese
jarosse,
jarousse,
vesceron
Inglese
vetching
Spagnolo
algarrobilla de monte
Italiano
veccióne
Tedesco
Vogelwicke.
linnosidàdi , nf Definizione
su èssere linnosu, che linna
Traduzioni
Francese
lignosité
Inglese
woodiness
Spagnolo
cualidad de leñoso
Italiano
legnosità
Tedesco
Hölzernheit.
livéllu , nm Definizione
genia de aina (unu parallelepípedu de unu mesu metro a setzione pitica) po averguare si una cosa est bene in paris: est unu tubbighedhu de imbidru (incasciau in d-unu parallelepípedu) cun duas intacas, prenu de abba cun d-una bubburuca de ària chi segundu comente si ponet, in mesu giusta, o prus a una bandha o a s'àtera, inditat si s'aina etotu e su logu o sa cosa ue si ponet in pitzu funt bene in paris o si pendhent a una parte (o a prumu, ponendhodhu in verticale e averguandho su tubbighedhu postu in su latu prus piticu) / passazu a l. = tretu inue istrada e ferrovia si rugant apare in su matessi paris
Sinonimi e contrari
nivellu
Terminologia scientifica
ans
Traduzioni
Francese
niveau
Inglese
level
Spagnolo
nivel de albañil
Italiano
livèlla
Tedesco
Wasserwaage.
macarronàda , nf: marraconada Definizione
unu bellu papare de macarrones; nau in cobertantza, tontesa, fata de tontos, de gente pagu abbista
Sinonimi e contrari
cicionada,
ciusonada
Frasi
sa meri tenit sa marraconada pronta, cuncordada cun petza de caboniscu
Terminologia scientifica
mng
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
bon plat de macaroni
Inglese
dish of macaroni (abundant)
Spagnolo
atracón de macarrones
Italiano
maccheronata
Tedesco
Makkaroni-Essen,
Dummheit.
maciamúrru , nm: matemurru,
matimurru,
matzamurru,
matzimurru Definizione
genia de supa cun pane o biscotos; pane cotu cun bagna; cosa fata a improdhu, male; matimurru dhu narant fintzes po avolotu, burdellu / fàghere a sa matzimurrina = a coredhu, a improdhu
Sinonimi e contrari
martiguserzu,
matimbródhiu,
milciamuredhu
/
abbunzadura
Frasi
cussa est genti chi no si acuntentat de papai matzamurru: bolit aligusta! ◊ mammai su civraxu tostau dhu coit a matzamurru
2.
e ite ndhe naras de su matemurru chi sunt cumbinandhe sos zòvanos? ◊ custu coju essit unu matimurru! ◊ de totu custu matzamurru iat cumpréndiu ca megàt de si morri de fàmini
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
soupe de pain cuit avec de la sauce
Inglese
bread cooked with sauce,
mess
Spagnolo
calandraca,
sopa de pan y galletas,
barullo
Italiano
mazzamurro
Tedesco
eine Brotsuppesorte,
Brotbrei mit Tomatensauce,
Hudelei,
Heidenlärm.
maivòne , nm Definizione
bastoni de santu Giusepi, una genia de nabrighedha chi faet a cambu grussu meda e arta, a frore in colore de orrosa
Sinonimi e contrari
marvarosa
Terminologia scientifica
rbl, Alcea rosea
Traduzioni
Francese
bâton de Saint-Jacques
Inglese
hollyhock
Spagnolo
vara de San José
Italiano
malvóne
Tedesco
Roter Eibisch.
malabòza , avb: malaògia,
malaoza,
malavògia,
malavoza Definizione
a m. = a mala boza, contras a sa ganas, contras a sa volontade
Sinonimi e contrari
malaggana,
marolla,
provortza
Frasi
si no ti azudat babbu, a malaboza fughis dae ibe pro torrare a inoche! ◊ a malavoza amus lassau sas cosas amadas ◊ lis betaiant sos carabbineris e che los leaiant a malaoza a sa gherra
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
contrecœur
Inglese
reluctantly
Spagnolo
de mala gana,
con desgana
Italiano
controvòglia
Tedesco
widerwillig.
malafidàtu , agt Definizione
chi no giaet fide, no si fidat; fintzes chi no dhue at de si fidare
Sinonimi e contrari
discunfiantzosu,
scunfiantzosu
Frasi
si setzis goi malafidatos de no crèdere a mie, tanno dimannàtelu a su carrale! ◊ sos prus malafidatos sont annatos deretos a si picare su dinari
2.
cussos sont imbrogliones malafidatos
Traduzioni
Francese
méfiant
Inglese
wary
Spagnolo
desconfiado,
de poco fiar
Italiano
diffidènte
Tedesco
mißtrauisch.
malaggàna , nf, avb Definizione
genia de tréulu de s'istògomo, ma mescamente mancamentu de gana, o gana contrària de fàere calecuna cosa / a m., de m. = contr'a sa volontade, chentza ndh'àere gana
Sinonimi e contrari
agrúngiu,
ganamala,
isvilimentu
/
malaboza
2.
puru de malaggana, si ponit in camminu e bandat a sa bidha acanta a circai unu gopai
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
à contrecœur
Inglese
unwillingly
Spagnolo
de mala gana,
a regañadientes
Italiano
malvolentièri
Tedesco
ungern,
widerwillig.
mammagràida , nf: mammaràida 1 Definizione
genia de pibitziri birde
Sinonimi e contrari
ateribilche,
pibiciri,
pibisiu,
telaporca,
tziabróssima,
tzilibrínchidi,
tzimpilighe
Terminologia scientifica
crp
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
sauterelle
Inglese
grasshopper
Spagnolo
grillo de matorral
Italiano
saltabécca
Tedesco
Laubheuschrecke (Grüne),
Heupferd.
mamúdu , agt, nm: mamutu,
mumutu Definizione
nau de s'iscuru meda, candho no si biet nudha; iscuru meda, iscurigore
Sinonimi e contrari
mamucu,
mútiu
Frasi
in s'iscuru mumutu un'ómine s'at pérdiu custa note…◊ custu nche intrat in s'iscuru mamutu de s'irménticu
2.
semmus a mumutu a no si biet mancu a irrocare!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
nuit noire,
noir comme dans un four,
noir comme dans la gueule d'un loup
Inglese
pitch dark
Spagnolo
obscuro como boca de lobo
Italiano
bùio pésto
Tedesco
stockdunkel.
marrúsca , nf Definizione
dentighedha pitica de pipiu
Terminologia scientifica
crn
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
dent
Inglese
little tooth
Spagnolo
diente de niño
Italiano
dentino
Tedesco
Zähnchen.
massàgia , nf: massaja Definizione
mere de domo, fémina, pruschetotu mama de famíglia, chi contivígiat e custódiat bene is cosas de domo
Sinonimi e contrari
massada
Frasi
as intesu sas abes a murmutu currindhe che massàgias faineras ◊ sa massaja bona no perdimentat sa cosa
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
ménagère
Inglese
housewife
Spagnolo
ama de casa
Italiano
massàia
Tedesco
Hausfrau.
matàgnu , agt: metantzu,
metanzu Definizione
chi no tenet calidades bonas, nau de cosa e de gente puru (de ccn., fintzes chi est giau a fàere male)
Sinonimi e contrari
iscadentonzu,
malésicu,
malu,
mecianu*
| ctr.
bonu
Frasi
su bentu de santu Simone tenet fama metanza ca ndhe iscudet s'ischissone ◊ invece de dultzuras mi faghes passare oras metanzas ◊ cussu est unu dutore metanzu ◊ su prus forte fachiat s'ala a su metantzu
Traduzioni
Francese
de mauvaise qualité,
médiocre,
répréhensible
Inglese
ordinary,
poor,
censurable
Spagnolo
de mala calidad,
reprobable
Italiano
scadènte,
mediòcre,
riprovévole
Tedesco
minderwertig,
mittelmäßig,
verwerflich.