ispínnicu , nm: ispínnigu,
ispinnu Definizione
is ossos chi abbarrant de un'animale mortu, fintzes sa pedhe; nau in cobertantza, unu o un'animale candho est làngiu meda, totu ossos, o fintzes pòberu / ispinnu de silingra = it'est, su fusu de sa siringa?
Sinonimi e contrari
carasu,
carúmene,
spéigu
/
pòberu
Frasi
si capitaiat morte de carchi berveghe, su mere cheriat s'ispínniu
2.
apo bidu sos tazos a currillu in sa terra aturrada, semenada de ispínnicos ◊ depet picare a isposu unu chi siat de sa cunditzione sua, no un'ispínnicu de che imbolare ◊ de mortes in bidha bi ndhe ant fatu àteras e sos calancones si pieneint de ispínnigos
3.
l'at lassada andhare a dommo de sos ispinnos a imparare comente si balanzat su pane
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
squelette,
carcasse
Inglese
skeleton,
carcass
Spagnolo
esqueleto de animales muertos
Italiano
schèletro,
carcassa
Tedesco
Tierskelett.
ispínu , nm: spinu Definizione
ischina de procu, sa petza de s'ischina (ambidhiola) impare cun is ossos (segada a orrugos po ndhe giare a parentes o bighinos)
Frasi
candho uchidiant su mannale secavant sos ispinos de dare a sos parentes e amicos ◊ mandhaiant sos pitzinnos a giúghere sos ispinos a parentes o famílias amigas
Etimo
ltn.
spinus
Traduzioni
Francese
carré de porc
Inglese
saddle of pork
Spagnolo
lomo de cerdo asado
Italiano
àrista
Tedesco
Schweinsrücken.
ispinzadúra , nf Definizione
su ispinzare; genia de fortza, de capacidade de fàere male a s'àteru solu po dh'abbaidare; male chi benit a chie dh'ant pitzigau de ogu
Sinonimi e contrari
fura
/
ispinzamentu,
oguliau
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
sort (mauvais)
Inglese
evil-eye
Spagnolo
aojadura,
mal de ojo
Italiano
iettatura
Tedesco
unheilbringender Einfluß.
ispitighedhàre , vrb Definizione
fàere una segada a sa castàngia po no isciopare orrostindhodha: agiummai coment'e innasedhare (ma no importat inue est fata sa segada)
Sinonimi e contrari
ispitare,
ispitudhare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
inciser les châtaignes
Inglese
to slit
Spagnolo
hacer una incisión en la cáscara de las castañas
Italiano
castrare le castagne
Tedesco
die Kastanien einschneiden.
ispótigu , agt Definizione
chi est de ccn. e suo ebbia tanti de si ndhe pòdere serbire chentza impedu perunu de parte de nemos
Sinonimi e contrari
dispóticu
Frasi
custos sunt totu terrinos ispótigos
Etimo
itl.
spotico
Traduzioni
Francese
propriété absolue
Inglese
freehold property
Spagnolo
de exclusiva propiedad
Italiano
di assoluta ed esclusiva proprietà
Tedesco
Alleineigentum.
isprúnza , nf: ispundha,
ispunza,
spunda Definizione
is oros de su letu
Etimo
ltn.
sponda
Traduzioni
Francese
bord du lit
Inglese
edge (of a bed)
Spagnolo
borde,
orilla de la cama
Italiano
spónda del lètto
Tedesco
Bettkante.
istalléri , nm Definizione
chie atendhet pegos in istalla
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
garçon d'écurie
Inglese
stable boy
Spagnolo
mozo de cuadra
Italiano
stallière
Tedesco
Stallbursche.
istampíglia , nf: stampíglia Definizione
genia de iscritura a manu, coment'e fata a istampa
Traduzioni
Francese
moulé (caractère)
Inglese
block letters
Spagnolo
letra de molde
Italiano
stampatèllo
Tedesco
Druckbuchstaben.
istecàre , vrb: istegare,
stegae Definizione
arregòllere, istacare sa tega sicada o sicandho de sa canna de sa fae, de su cannàile de su pisu, de su prisuche / istecare fàulas = contai fàulas
Sinonimi e contrari
iscoinai
2.
no credetas chi siepo contanne fàulas, ca geo no n'isteco mai!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
écosser
Inglese
to shell
Spagnolo
recoger las vainas de las legumbres
Italiano
sbaccellare
Tedesco
aushülsen.
istelévru , nm Sinonimi e contrari
ifraschédhiu,
scimíngiu
Frasi
sa de su catolaju est un'arte de istelevru (P.Casu)◊ comintzei a bisare sonnos dendhe bolu a chentu istelevros (M.Bua)◊ no ischiat si crere a cudhu contu o lu leare pro istelevru de unu betzu rembambidu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
action de se creuser la cervelle
Inglese
licking
Spagnolo
comedura de coco
Italiano
lambiccaménto
Tedesco
Kopfzerbrechen.
istorrài, istorràre , vrb: storrai Definizione
torrare o fàere torrare agoa, torrare a pentzare a una decisione pigada o idea e decídere de àtera manera, cambiare idea, cambiare abbitúdine, bogare de cabu a calecuna cosa fintzes decídia; fintzes menguare, torrare a prus pagu / picioca istorrada = fidantzada chi si est lassada cun su fidantzadu
Sinonimi e contrari
ibbortare,
ilfurriare,
stolli,
tonchinare
| ctr.
cumbínchede
Frasi
su bentu aiat istorradu sas naves de su viàgiu insoro ◊ andhamus candho cherimus, no nos at a istorrare s'ite de fàchere! ◊ sos coros istorrant de dolore ◊ che fia in sa de sorre mia pro ndhe l'istorrare de fàghere cussa lassapia a sa crésia (G.Ruju)
2.
bòcali de capu, mira chi babbu at resone de no lu chèrrere e de t'istorrare! ◊ tue no as a istorrare de is paràulas chi as ispesu!
3.
a bias tocat de istorrare sa fiama torrèndhela a iscaldire a fogu lentu pro li acontzare sa tèmpera ◊ su frumi in s’istadi istorrat a coreta
Cognomi e Proverbi
prb:
mellus a s'istorrai de s'àcua pagu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
dissuader,
changer d'avis
Inglese
to dissuade,
to change one's mind
Spagnolo
disuadir,
cambiar de idea
Italiano
dissuadére,
ripensare,
recèdere,
cambiare idèa
Tedesco
abbringen,
seine Meinung ändern.
istranzàre , vrb: strangiai Definizione
andhare a logu angenu, fàere s'istràngiu, andhare a foraidha; bogare a logu istràngiu (nau de animale, istesiare de sa chedha); arrecire s'istràngiu
Sinonimi e contrari
essire
/
allargai,
stratallai
/
stagiai
/
acasagiai
Frasi
cussu est in bidha nostra istranzendhe ◊ in Sardigna sa gianna est sempre abberta pro sos chi ant sa fortuna de che istranzare ◊ amus istranzadu in sa Luna cun su coro imberriadu de iscàscios ◊ unu mese intreu b'istranzei
2.
sempri bírdia cun sa genti tua, as istrangiau medas fillus peri su mundhu
3.
si est afetzionada a chie l'at istranzada ◊ sa zente fit cuntenta ca in terrinu sou aiat istranzadu unu santu ◊ sunt totu impedinados de nos istranzare
Traduzioni
Francese
aller en villégiature,
loger
Inglese
to spend one's holiday,
to take in
Spagnolo
irse de vacaciones,
hospedar
Italiano
villeggiare,
ospitare
Tedesco
seinen Urlaub verbringen,
Gastfreundschaft gewähren.
istrepítzu , nm: istribitu,
istripitzu,
istripitu Definizione
sa moida forte chi si faet camminandho, tragandho o pistandho is peis; genia de ballu lestru
Sinonimi e contrari
apeisinzu,
apeitu,
atrepillu,
ischidu 1,
ischimuzu,
istriminu
/
apetigu,
atrípidu,
istrípidu,
tribitu
/
cdh. stripitza,
stripitzu
/
badhu
Frasi
un'istrepitzu paret chi mi che butet su coro, ma est solu unu lèpore currenne ◊ isse connoschet sa zente a s'istribitu ◊ chena fàchere istripitzu ne fracassu, a peutu a peutu, atentu atentu ◊ su sirbonedhu no intendhiat istripitu perunu in sa bubada
Traduzioni
Francese
piétinement
Inglese
shuffling
Spagnolo
ruido de pasos
Italiano
calpestìo,
scalpiccìo
Tedesco
Getrappel.
istrínga , nf Definizione
tirighedha fine (mescamente de pedhe), ma fintzes biculedhu, orrughedhu piticu, tantighedhu pagu de calecuna cosa / téssidu a i. = a iscringadas, a tiras de diferente colore
Sinonimi e contrari
corria,
tira
/
arrogalla,
biculaza
/
butiu,
stídhiu
2.
de ozu non be ndh'aiat falau nemmancu un'istringa
Etimo
itl.
stringa
Traduzioni
Francese
lacet
Inglese
lace
Spagnolo
correa,
tira de cuero,
pizca
Italiano
aghétto
Tedesco
Schnürband.
istrípidu , nm Definizione
moida de passos, cropos de peis a terra
Sinonimi e contrari
apetigu,
atrípidu,
istrepitzu,
istrimutu,
tribitu
Frasi
su cadhu est a istrípidos
Traduzioni
Francese
piétinement
Inglese
scuffling
Spagnolo
ruido de pasos
Italiano
trepestìo
Tedesco
Getrampel.
istrònscia , nf, nm: istròscia,
istrósciu 1,
istrossa,
istróssia,
strossa Definizione
dannu meda chi orroinat totu; in cobertantza si narat de chie si movet chentza crabbu e faet dannu
Sinonimi e contrari
arruinu,
derruta,
desacatu,
destrossa,
sderrocu,
sderrota,
sderruimentu
/
bròmbulu,
igenillau,
ildeoltu,
ilgrabbuladu,
isocu,
istramu
/
cdh. scimpiatu
Modi di dire
csn:
a istròscia = a meda, aira; istrònscia, istrósciu de abba = dellúbbiu; cannonare a istròscia
Frasi
sunt carrendhe abba a sos sididos in custa istrossa de annada ◊ pro donzi note de istròscia bi at un'avréschida de paghe (G.Maieli)◊ a su póveru no li mancat istrossas ◊ Cristos nos at sarvadu de s'istrossa eterna ◊ bei ndh'at bonos ma, si no sunt bene bidos, custos amministradores lis dant istròscia
2.
istrossa, ue pones manu tue faghes dannu! ◊ istrossa, t'iscollas in su paris netu!
3.
s'istròscia de sa zente chi benit onzi annu a sa festa?!…◊ at cumentzau a proi a istrossa e mi seu totu isciustu
Etimo
itl.
stroscia
Traduzioni
Francese
catastrophe,
désastre,
tempête
Inglese
disaster,
storm
Spagnolo
desastre,
manos de mantequilla
Italiano
disastro,
bufèra,
fracassóne
Tedesco
schweres Unglück,
Sturm,
Lärmmacher.
istrúntzu , agt, nm: struntzu,
ustrunzu Definizione
trotzu, orrugu de merda; persona de dispretziare, macacu, nau prus che àteru cun tzacu
Sinonimi e contrari
cioco,
contàciu,
enzosu
/
babbalocu,
gingiorre,
scimpri,
strontoni,
tolondro,
tontu
/
ischifosu
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
individu méprisable
Inglese
turd
Spagnolo
trozo de mierda,
cabrón
Italiano
strónzo,
persóna spregévole
Tedesco
erbärmlicher Kerl.
labía , nf: labija,
lapia Definizione
genia de istrégiu mannu (prus che àteru de arràmene), largu, cun su fundhu unu pagu acociarau, a costaos artos e cun duas asas de ferru po dhu pòdere pigare prenu in duos; lapia est a logos su calighemuru
Sinonimi e contrari
cadhàrgiu,
labiola
Frasi
restaia ispantada a bídere cudha labia manna prena de late supesada cun su bratzu de una grua ◊ commo mi ammento cussa lapia de ràmene luchente ◊ sos labiolos sunt diventados labijas
Cognomi e Proverbi
smb:
Labia, Lapia
Terminologia scientifica
stz
Etimo
ltn.
lapidia
Traduzioni
Francese
chaudière,
grande chaudière
Inglese
cauldron
Spagnolo
caldera de cobre
Italiano
grande caldàia,
calderóne
Tedesco
großer Kessel.
labiòla , nf, nm: labiolu,
lapiolu Definizione
genia de istrégiu mannu de arràmene, largu, cun su fundhu unu pagu acociarau, a costaos artos e cun duas asas de ferru po dhu pòdere pigare prenu in duos, impreau prus che àteru po budhire cosa meda, còere papare o àteru, po caentare su late de fàere a casu / min. labioledhu, lampioledhu; pròghere a lapiolos = aira, a meda
Sinonimi e contrari
cadhàrgiu,
labia,
labiedhu,
lantzone,
nabiolu
Frasi
su chi est labia est labiolu ◊ sos lapiolos fummiandhe inditant intas a largu ca incue in su riu bei sunt sas lavadoras
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
chaudière
Inglese
copper
Spagnolo
caldera de cobre
Italiano
caldàia
Tedesco
Kessel.
labòre , nm: laore,
laori,
lavore,
leori 1,
liòri,
loi,
lori Definizione
totu is erbas chi si sèmenant po su granu bellu chi faent, de grandhe valore alimentare e de resa manna: si dhis podet nàrrere de candho funt a erba a candho funt lómpios, cumprios de arregòllere o fintzes incungiaos in magasinu; is terras semenadas a laore; trebballu, pelea / genias de laore: loris cumunus (totu is laores, foras su trigu), loris a semenadura o a messadura (trigu, órgiu, avena, linu), loris a ghetadura o a tiradura (fae, chíghere, prisuche, lentígia, pisedhu), loris de brovenda (o de musúngiu, po su bestiàmene), loris de biranda o coxibis (a còere po sa gente: fae, prisuche, chíghere)
Modi di dire
csn:
betare, iserbare, tzapitare, contivizare, messare, triulare, incunzare su laore; su lori podit èssiri cabudraxu, coàinu, fertu o aflachilau, a erba, cumpriu, istrumpau; fughire a labor'e pedes = fuire chentza s'ídere mancu sos pes, a tota fua, a palafua; sos laboredhos = su nènniri
Frasi
su laore s'est fintzas rutu de cantu est imbénnidu ◊ custu labore est bellu paret pintau ◊ aviat piutu meda e in su lavore sa zente afungavat a ghinúcios ◊ in s'istiu su lavore fit a messare ◊ su campidanu est terra de leori ◊ sunt pesaus a su solàriu a cumpudai in mesu de su liori ◊ unu granu de leori apu cun fidi a seminai
2.
chie at carchi sodhu si est fughindhe a labor'e pedes
Cognomi e Proverbi
smb:
Loi, Lori
/
prb:
àcua e soli annada de lori
Etimo
ltn.
labore(m)
Traduzioni
Francese
grains
Inglese
corn
Spagnolo
semillas de cereales
Italiano
granàglie,
mèsse
Tedesco
Getreide.