insàmus , prep, cng, avb: antamas,
intàmada,
intamas,
intambus,
intamen,
intames,
intamis,
intamu,
intemes,
intomas,
intramus Definizione
coment’e prep. e cng. giaet s'idea de unu càmbiu, de fàere, o pònnere o nàrrere una cosa a su postu de un'àtera; podet giare fintzes s'idea de àteru, cosa in prus
Sinonimi e contrari
annotamala,
imbecis,
tamen*
/
assora,
inciandus
/
annotamala
Frasi
intamas de sa manu iat artziau su pei ◊ dispraxit a sa genti manna puru, intamis de a is pipius isceti ◊ no si fidaiat mancu de sos ojos suos intrames de sos ojos anzenos ◊ immoi is crabas no dhas faint caminai mancu a dedí insamus de a denoti
2.
intamen de ndi dhi bèniri gosu dhi fiat abarrau unu sentidu de isbuidori ◊ si abbaidaiant a ógiu tortu, intames de si faedhare ◊ mancu abba dhi at dadu, intomas de dhi dare dinari!◊ intemes de las iscríere, sas cantones, si las at registradas
3.
de custu intamas sos ambassadores no ndhe faedhant (G.Sanna)◊ intamis, una fémina si est acostada a su tziu po dhu preguntai
Traduzioni
Francese
au lieu de,
au contraire
Inglese
instead of,
on the contrary
Spagnolo
en vez de,
en lugar de
Italiano
invéce di,
anziché
Tedesco
statt.
irgàbbu , nm: isgabbu Definizione
genia de marchighedhu, fossitedhu, chi si faet a is bardúfolas cun calecuna punta; genia de fossitedhu chi in sa pedhe abbarrat de sa fruschedha de sa pigota, marcu, singiale de unu male, de dannu
Sinonimi e contrari
iscabbu
/
ciarolu,
cocone 1,
fítulu,
majodha,
pizolu 1
/
cdh. smarroculata
3.
oje est morta Zigliana: cantu ne dat irgabbu!…
Traduzioni
Francese
cicatrice de pustule de la variole
Inglese
variolous pustule scar
Spagnolo
picadura de viruela
Italiano
cicatrice da pùstola vaiolósa
Tedesco
Pockenausschlag.
irraghilàre , vrb Definizione
bogare de is pantalones is coedhas o alas de sa camisa o de àteru bestimentu de pitzu
Sinonimi e contrari
irbardellare,
irragare,
isbragare,
isbragugliare,
ischígnere
| ctr.
aggheronare,
arraghilare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
délier
Inglese
to ungird
Spagnolo
estar la camisa fuera de los pantalones
Italiano
discìngere
Tedesco
entgürten.
isaminaméntu , nm: isanimamentu Definizione
ischinnitzu de istògomo de chie est arrefinau de su fàmene, genia de fàmene, de apititu forte o chi s'intendhet forte
Sinonimi e contrari
afinamentu,
afinu,
fàmene,
francusina,
isanimadura,
sfinighimentu
Frasi
sa mammaluca mi gustabat ma apustis mi picabat a isanimamentu ◊ zuto su coro andhendhemindhe de s'isanimamentu!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
creux à l'estomac
Inglese
pangs of hunger
Spagnolo
languidez de estómago
Italiano
languóre di stòmaco
Tedesco
Gefühl der Leere im Magen.
iscampiàda , nf Definizione
su bíere o su si fàere a bíere (e fintzes su andhare a bíere, a compidare) impresse impresse, un'iscutighedha, giustu su tanti de nàrrere chi s'est bistu o est andhau
Sinonimi e contrari
acerada,
acherada,
acrarada,
incarada,
incrarada
/
acostada,
lómpia
/
iscuta,
istraviara
| ctr.
cuada,
iscumpàssida
Modi di dire
csn:
èssere a iscampiadas, a s'iscampiada = a bicuacas, a tretus, a iscutas; fàghere css. a s'i. = in su mamentedhu chi unu si agatat chentza abbaidadu, chentza tentadu
Frasi
at fatu un'iscampiada a una de sas bidhas de su fúrriu ◊ semus triballendhe umpare ma nos vidimus a iscampiadas
2.
l'apo bidu un'iscampiada
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
en passant,
instant
Inglese
glimpse,
moment
Spagnolo
de pasada,
instante
Italiano
sfuggita,
àttimo
Tedesco
Augenblick.
iscartài , vrb: iscartare 1,
scartai Definizione
seberare e bogare abbandha o fintzes fuliare cosa metzana, su malu; giogandho a cartas, betare sa carta de iscartu; rfl. iscrobare, istesiare s'unu de s'àteru
Sinonimi e contrari
schiviri,
stagiai
2.
s'iscartat de sos amigos e si ritirat po contu suu
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
écarter
Inglese
to reject
Spagnolo
descartar,
descartarse de
Italiano
scartare
Tedesco
ausscheiden,
abwerfen.
ischinàda , nf Definizione
cropu de ischina, genia de móvia lestra
Sinonimi e contrari
innadu,
ischitzinada,
sédhidu
Frasi
iscúdere un'ischinada pro sere a cadhu ◊ s'àinu cun duas ischinadas sàrtiat concas de perda e prantones ◊ in pagas ischinadas ch'est pigadu a s'àrbure
Traduzioni
Francese
coup de reins,
frétillement
Inglese
blow with one's back
Spagnolo
golpe de riñones,
esguince
Italiano
schienata,
guizzo
Tedesco
Rückenstoß,
Ruck.
ischissonàre , vrb: iscrissonare,
scriscionai Definizione
bogare sa raga (ischissone) a sa castàngia, bogare sa castàngia de su corgiolu ispinosu
Sinonimi e contrari
irragare,
iscocotare,
iscucudhare
Frasi
mi pogno a iscrissonare castagna a manos límpias! ◊ est ischissonanno e bodhinno castagna
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
enlever la bogue
Inglese
to husk
Spagnolo
quitar el erizo de las castañas,
escabuchar
Italiano
diricciare
Tedesco
Eßkastanien schälen.
iscoítu , agt Definizione
nau de ccn., chi no tenet ite de fàere o impícios, fintzes in su sensu de iscabbúlliu, de no tènnere prus un'óbbrigu
Sinonimi e contrari
irgaitzu,
líbberu
| ctr.
impreadu
/
dipendhente,
presu
Frasi
si unu frade tuo ebreu o un’ebrea si vendhet a tie, ti at a servire ses annos, ma a su de sete che lu depes dispatzare iscoitu (Bb)◊ non bi at ne iscravos e ne iscoitos ◊ est iscoitu dae donzi incàrriga
Traduzioni
Francese
sans engagements
Inglese
free
Spagnolo
libre de empeños
Italiano
lìbero da impégni
Tedesco
frei.
iscrúfulu , nm Definizione
su iscrufulare
Sinonimi e contrari
cróchidu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
éclatement d'une bagarre
Inglese
burst of laughter
Spagnolo
estallido de risa
Italiano
scòppio,
bòtto di risa
Tedesco
vor Lachen platzen.
iscufidàda , avb: iscunfidada Definizione
a s'i. = a s'ispessada, candho unu no si dh'est ibertandho
Sinonimi e contrari
fidada,
irfidiada,
ispensada
Frasi
l'ant trampadu a s'iscufidada ◊ si fóscigat che colora e a s'iscufidada daet sa mossigada ◊ li at leadu su fizu a s'iscunfidada (T.Rubattu)◊ che un'isfoetada iscuta a s'iscunfidada mi as pienu su coro de assuconu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
traîtreusement
Inglese
treacherously
Spagnolo
de forma traicionera
Italiano
proditoriaménte
Tedesco
verräterisch.
iscúria , nf Definizione
orina retesa, neghe de no urinare
Traduzioni
Francese
rétention d'urine
Inglese
retention of urine
Spagnolo
retención de orina
Italiano
ritenzióne delle urine
Tedesco
Harnverhaltung.
isgangagliàre , vrb Definizione
erríere a iscracàlios, a tzérrios, mòrrere de s'errisu
Sinonimi e contrari
chighigliare,
iscacagliare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
rire à se décrocher la mâchoire
Inglese
to split one's sides with laughter
Spagnolo
desternillarse de risa
Italiano
sganasciarsi dalle risa
Tedesco
sich krummlachen.
ispalesónzu , nm Definizione
su giare o fàere a ischire a craru, nau mescamente de s'acabbamentu de cójua, candho is parentes de s'ómine andhant a domo de sa fémina po assegurare sa cójua
Sinonimi e contrari
assecuronzu,
cojancraru,
ispalexinzu
/
cdh. palisugnu
Traduzioni
Francese
action d'être évident
Inglese
revelation
Spagnolo
manifestación de que dos novios se van a casar
Italiano
palesaménto
Tedesco
Offenbarung.
ispallaritzàre , vrb Definizione
inartare is codhos, fàere de codhos coment'e po nàrrere chi de su chi at inténdhiu o dhi ant pediu no ndhe ischit, no ndhe dh'importat
Sinonimi e contrari
incodhare,
ingropire
Traduzioni
Francese
hausser les épaules
Inglese
to shrug
Spagnolo
encogerse de hombros
Italiano
fare spallucce
Tedesco
die Achseln zucken.
ispalpedhàre , vrb: isprapedhai,
isprapiedhai,
isprepedhai,
isprepedhiare,
ispripiedhare,
sprapadhai Definizione
isperriare deunudotu, apèrrere bene is ogos, is prabaristas, o fintzes àteru
Sinonimi e contrari
ilbambarriare,
irbarriolare,
ispamparinare,
ispamporionare,
isparpalociai,
ispitzulinare,
sparrancai
/
abberberedhare,
acrabionare,
allutzighinare,
sparrunchiai
/
allampare
Frasi
iat isprapedhau is ogus chi pariant duas làntias ◊ Bissentedhu furiat isprepedhendi is ogus po biri mellus ◊ ispripiedhat sos ogos po cumprènnere si est abbizu o drommidu
2.
est abarrau cun is ogus isprapedhaus de sa timoria ◊ est siciau cun is manus isprapiedharas in is ginugus
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
ouvrir grand
Inglese
to open wide
Spagnolo
abrir los ojos,
abrir de par en par
Italiano
spalancare gli òcchi
Tedesco
die Augen aufsperren.
ispampanài, ispampanàre , vrb: ispampinare 1 Definizione
apèrrere in campu, deunudotu / ispampinare sos ojos = isprapedhai is ogus, fintzes ischidare
Sinonimi e contrari
ilbambarriare,
ilbarrizare,
imbarritzare,
ispalpedhare,
ispamporionare,
isparpalociai,
scampaniai,
sparrancai
/
ismedhinare
| ctr.
serrai,
tancare
Frasi
luego abberit sa gianna pro ch'essire su fiagu e ca s'upore no est pagu ispàmpinat su balcone ◊ mi est essidu de mente de ispampinare sa gianna de su frundhagu ◊ giuchiat sos ocros totu ispampinatos ◊ su butoni de custu frori est deretu a ispampanai
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
ouvrir grand,
rouler les yeux
Inglese
to open wide
Spagnolo
abrir de par en par
Italiano
spalancare,
stralunare
Tedesco
aufreißen,
verdrehen.
ispanàre , vrb Definizione
nau prus che àteru de vites o cosas deasi, papare o consumare sa filetadura de no intrare prus sidhada e de no poderare ca no istringhet; pps coment’e agt., chi girat chentza istrínghere
Traduzioni
Francese
foirer
Inglese
to strip
Spagnolo
pasarse de rosca
Italiano
spanare
Tedesco
überdrehen,
ausleiern.
ispèra 1 , nf: spera 1 Definizione
ràgiu de sole, filighedhu de lughe, súlidu de bentu lébiu lébiu: in is negas, nudha, mancu pagu pagu
Sinonimi e contrari
luche
/
frina
Frasi
sos ojos apenas iscanzados lassant passare un'ispera de lughe ◊ s'úrtima ispera de sole innantis de iscurigare
2.
si sedent in carrera ue giòvanos bi at e antzianos a leare s'ispera (A.Casula)
3.
est nighedha sa note, chene trata de luna: no si biet ispera! ◊ no bi at mancu un'ispera in cussu logu: su bestiàmine est morindhe de su fàdigu
Etimo
ltn.
spera
Traduzioni
Francese
rayon de lumière,
rayon de soleil,
souffle de vent
Inglese
sunbeam,
glimmer of light,
breeze
Spagnolo
rayo de sol,
soplo de viento,
brizna
Italiano
filo di luce,
ràggio di sóle,
àlito di vènto
Tedesco
Lichtbündel,
Sonnenstrahlen,
Windhauch.
isperragaltzònes , nf Definizione
isperra cozones, erba de féminas, bussa de matzone, bussa o muscíglia de pastori (deosi po sa bisura de su frutighedhu): una genia de erba bona a firmare su sàmbene de is segadas (o de is féminas chi perdent sàmbene meda cun su mese)
Sinonimi e contrari
isperrabbatzinos,
sperrabillitu,
isperramudandhas
Terminologia scientifica
rba, Capsella bursa pastoris
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
bourse-à-pasteur
Inglese
shepherd's purse
Spagnolo
bolsa de pastor
Italiano
bórsa pastóre
Tedesco
Hirtentäschelkraut.