cenadórgiu, cenadróxu , nm, nf: chenadolzu,
chenadorju,
chenadorza,
chenadorzu,
chenadroxu,
chenatòglia,
chenatógliu,
chenatòrgia Definizione
s'ora candho e su logu inue si chenat; paschimentu chi su bestiàmene faet addenote
Modi di dire
csn:
istedhu de chenadorzu o istedhu chenatógliu (ma fintzas "sa chenadorza")= su primu istedhu chi si podet bídere su sero irmurinendhe (ma est su pianeta Vènere); noti de chenadroxu = note de tempus malu addata pro piscare ambidha in su stàinu
Frasi
sos pastores inie cun sas bamas a chenadorzu sòlene passare (P.Mossa)◊ sas bamas a chenadorzu essint a pàschere ◊ sa robba a chenadorza s'isprabinaiat in sas palas umbrinas
2.
dae donzi cussòglia no si pesant sas robbas pro sa chenatòglia
Terminologia scientifica
sdi
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
heure du dîner,
lieu du dîner
Inglese
time and place of the supper
Spagnolo
la hora y el lugar donde se cena
Italiano
l'óra e il luògo della céna
Tedesco
Uhrzeit und Ort des Abendessens.
dhòe, dhòi , avb, prn: dhue,
dhui,
idhoi Definizione
foedhu po inditare unu css. logu inue dhue at calecuna cosa, o a inue si movet; coment'e prn. podet inditare css. cosa cun verbos chi suponent coment'e movimentu a una filada, a una bandha
Sinonimi e contrari
be,
dhia,
dhi 1
Frasi
su cras est su mundu prus bellu, sa fantasia dhoi bisat fortuna e saludi ◊ dhoi fut sa genti surruschiendu ◊ in cussu logu dhoi essit cosas màuas ◊ inue dhue at abba frisca? ◊ seu nàsciu in Seulu e dhue seu bíviu ◊ in sa pitzinnia nostra dhue fuit una lughe de incantu ◊ si no dhue pentzat issu pentzaedhoe bosàteros a dhi cricare fémina! ◊ incaraisidhoi a biri! ◊ cessu, curridhoi: ge dh'eus fata!…◊ cumandha e baidhoe! ◊ in su sartu dhue at margianes e sirbones
2.
dhoi fàciu s'acostiada mancai a iscurigadórgiu ◊ no permitit prus a nisciunus de dhui ghetai nudha in cussa terra ◊ ajó ca dhoi andaus nosu!
3.
un'àtera borta pentzadhoe bene a su chi faes! ◊ dhoi càstiu dèu a cussa cosa ◊ a is cosas chi naras tui dhoi creu ◊ dhue ndhe cheret de passiéntzia a dhu cumprèndhere!…
Etimo
ltn.
illoc(que)
Traduzioni
Francese
y
Inglese
here,
there,
us
Spagnolo
aquí,
allí,
ahí,
nos
Italiano
ci,
vi (avb. stato in luògo,
mòto a luògo),
ci (prn.)
Tedesco
dort,
da.
furringòni , nm: furrunconi,
furrungoni Definizione
tretu a una parte, fintzes cuau, mescamente inter duas alas de muru o àteru
Sinonimi e contrari
angrone,
arranconi,
chizolu,
chizone,
coda 1,
corroncone,
crucuzone
Frasi
fiat acuau in d-unu furrungoni ◊ as postu su brochitedhu in cussu furrungoni ◊ s'angoliera si ponit in su furringoni
Terminologia scientifica
dmo
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
recoin
Inglese
corner,
nook
Spagnolo
lugar apartado
Italiano
luògo appartato,
cantùccio
Tedesco
abgelegener Winkel.
fuzidórzu , nm Definizione
logu inue faet a illascinare, s'iscràdiat
Sinonimi e contrari
illassinatorju,
illiscighina,
iscadriadógiu,
lascíngiu,
rascinadolzu,
trauladorzu
/
cdh. buscicatógiu
| ctr.
arraspiosu,
aspru
Terminologia scientifica
slg
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
lieu glissant
Inglese
slide
Spagnolo
tobogán,
lugar resbaladizo
Italiano
scívolo,
luògo scivolóso
Tedesco
Rutschbahn,
rutschiger Ort.
iscafàda , nf Definizione
iscafa manna, úrbidu largu, iscrébigu
Sinonimi e contrari
calafoju,
ispéntimu,
ispérruma,
scabiossu,
trèglia,
trocu,
úbridu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
ravin
Inglese
gorge
Spagnolo
barranco
Italiano
burróne,
luògo scoscéso
Tedesco
Schlucht.
ischerbicadórju , nm: ischerbigadorzu,
ischerviadorzu,
ischervicadorzu,
ischervicatógliu,
ischervixadorzu Definizione
logu de passare malu meda de si iscrebigare
Sinonimi e contrari
irmoladórgiu,
ischérbicu,
iscolcovedhadolzu,
iscolladorju,
ispentumatorju,
isperrumadorzu,
spistidhadórgiu trèglia
/
cdh. troncacodhu
Frasi
su becu tirabat sa gama a pàschere in sos ischerbicadorjos de su sartu ◊ ti apo pessighidu abbeladu in milli ischerviadorzos ◊ sos caminos pariant ischervicatòglios
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
escarpement
Inglese
precipice
Spagnolo
escarpadura
Italiano
dirupo,
luògo scoscéso
Tedesco
Absturz.
iscolladólzu, iscolladórgiu, iscolladórju, iscolladórzu , nm Definizione
logu, mescamente po passare, malu de si iscrebigare, de si segare sa mola de su tzugu, sugetu a orrúere cun facilidade
Sinonimi e contrari
irmoladórgiu,
ischerbicadorju,
rutorzu,
trambucadorzu,
trèglia
/
cdh. troncacodhu,
ttrs. iscudhadógiu
Frasi
ite isbambarriare de fungudos iscolladorzos in s'ortu meu!…◊ no faghet a bi colare, cue: est un'iscolladorzu! ◊ custas carrelas sunt totu iscolladorzos
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
escarpement,
casse-cou
Inglese
steep slope,
dangerous place
Spagnolo
lugar escarpado,
vericuetos
Italiano
luògo scoscéso,
rompicòllo
Tedesco
Absturz,
gefährlicher Ort.
lócu 1 , nm: logu Definizione
css. tretu, pentzau mescamente buidu, chentza nudha, css. istérria a manera de dhue pòdere càbere o pònnere cosa (o fintzes leada de calecuna cosa); calesiògiat parte o bandha de unu territóriu e fintzes totu su territóriu, sa gente etotu chi dhue istat o bivet; in s'organizatzione pulítiga de sa Sardigna medievale, s'istadu cun totu su territóriu suo (e po cussu si naraiat Carta de Logu, Corona de Logu, Bia de Logu)/ min. loghighedhu (fintzes in su sensu de l. malu); su logu podet èssere: po sa mannària, largu o meda, curtzu o istrintu o pagu, artu, bassu; po comente càmbiat, in paris, dortu, in falada o in pigada, craru, cuadu; po comente praghet, bellu, feu/légiu, límpiu/netu, brutu; po comente si podet passare, alliscinosu, iscolliaditu; po s'órdine o sa comodidade, allichidiu/remonidu, treulau, bonu, malu (l. malu si narat fintzes de unu tretu de sa carena chi, si dhue at male, segada, iscarràfiu o àteru, po comente si movet est istentosu a sanare)
Modi di dire
csn:
logu dortu = logu de monte, in costa, totu a pigadas e faladas, furriadas, iscamedhos e gai; logu malu = tretu ue no faghet o daet inzotu a bi colare, prenu de malesa, astrintu e gai; andai a l. = andhare a carchi logu; leare l. = ocupare, prenare logu, tretu; no… logu, in locos = perunu logu (es. no èssere in l., no a andhare a l.); a logu, in logu (coment'e torrada a una dimandha) = perunu logu; fai l. = illargare, fàghere a manera de lassare logu, tretu líchidu, fàchere locu in su colare de unu, donai passu; leàresi su l. = andai a logu, a trevessu, ispainaisí, isterririsí; dare l. = lassai logu, pigaindi s'istrobbu (nau fintzas in su sensu de mòrriri); pàrrere totu su logu paris = crèiri ca est totu fàcili fàcili; a logos, a logu = in tzertos logos ei e in àteros nono; remonire su l. = allichidiri, pòniri sa domu a sétiu; no ballit a l. = no balet a nudha; in l. de… = a su postu de…, in parti de…; l. de frenugu, de gureu, de tzicória = terrinu aundi acostumat a crèsciri (o acostumant a prantai) su fenugu, su gureu, sa cicória; fai arriri su logu = fàghere a ríere sa zente, fàghere birgonzas; incirai su logu = pònnere sa zente, sos àteros, o fintzas solu s'àteru in buluzu; torrare su coro a locu = dare asséliu a su coro, a s'ànimu; torrare a logu = (fintzas) torrare a su caminu zustu, dàresi un'adderetada in su cumportamentu
Frasi
pone inoghe cussa cosa, ca che at logu! ◊ aundi mi dha pongu custa cosa, chi no tengu logu?! ◊ nos amus fatu logu e donzunu tenet s'aposentu sou ◊ custa cosa leat tropu logu
2.
a sos Sardos nche los ant picaos a totus a locos mai bidos a gherrare frades ◊ tenent sa pretesa de chèrrere cumandhare in locu nostru ◊ iscurtaio su nàrrere antigóriu pro connòssere is logos de su logu ◊ ndhe ant bidu de logos faghindhe cussu viazu gai longu!…
3.
- A ue ses andhendhe? - A unu logu! ◊ no b'at nudha in logu ◊ su ladru no at fide in logu ◊ virtuosa sias chi no ndh'apat in logu che a tie! ◊ chirca ca ti chirco e isse no in logu! ◊ no bi at ànima in logu ◊ - Inue lu pones? - In logu! ◊ - A ue ses andhendhe? - A logu: so solu essindhe a intrare linna!
4.
dhui fiat genti meda e in custas dis de festa no fait a dhui fai logu!
5.
no ti les su logu: ista in domo ca mi serbis! ◊ si la lassas, cuss'erba si leat su logu ◊ no ti lees su logu, como, ca semus ponindhe a manigare!
6.
si li das logu, a cussa bona pessone, ti che intrat fintzas in domo tua ◊ no apo a istentare a bos dare logu, malàidu comente so! ◊ no mi trasendho meda: isco chi sezis in istrintu e già bos do logu
7.
totu su logu paris ti paret, a tie: candho b'ifundhes su pódhighe as a bídere cantu costat a fàghere cosa gai!
8.
s'umanidade a logos est gherrendhe ◊ a logus s'àcua est salia
9.
ma càstia cussu cristianu, incirendi su logu a no andai a votai! ◊ tocat a no cullonare su logu cun bàrtzigas, ca deasi ses cullonandhe a tie etotu!
Cognomi e Proverbi
smb:
(De)logu
/
prb:
chin sa linna de su logu ist a si fàere su fogu!
Etimo
ltn.
locus
Traduzioni
Francese
lieu,
endroit,
espace,
pièce,
territoire
Inglese
place,
space,
environment,
territory
Spagnolo
lugar,
espacio,
territorio
Italiano
luògo,
spàzio,
pósto,
ambiènte,
territòrio
Tedesco
Platz,
Raum,
Umgebung,
Umwelt,
Gebiet,
Land.
matàdu , nm Definizione
logu prenu cracu de tupas, de matighedhas
Sinonimi e contrari
crachi,
lita,
matarzu,
mateda,
separzu,
tupedu
Frasi
su re l'at fatu aciapare e che l'at fatu fulliare in su matadu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
maquis
Inglese
scrub
Spagnolo
matorral
Italiano
luògo ricco di vegetazióne selvàtica
Tedesco
Gehölz.
nedhúbe, nedhúe, nedhúve , avb: nidhue,
nodhube,
nodhue,
nudhube Definizione
in perunu logu, no in logu
Sinonimi e contrari
innedhue
| ctr.
totube
Frasi
no cherjo nudha in nedhube ◊ v'aiat unu calore a mòrrere, non si parait in nidhue! ◊ no dh'agatas in nedhube ◊ geniosas che a tie no bi ndh'at in nedhue ◊ che a su meu no che ndh'at in nodhue! ◊ su teracu tuo no est andhadu a nedhuve ◊ soe chircandhe ma no lu poto sejare in nedhue!
Etimo
ltn.
nullibi
Traduzioni
Francese
nulle part
Inglese
nowhere
Spagnolo
en ningún lado
Italiano
in nessun luògo
Tedesco
nirgends.
rocàgliu , nf, nm, agt: rocalza,
rocalzu,
rocarju,
rocarzu Definizione
logu de orrocas; chi dhue at orrocas
Sinonimi e contrari
arrochibi,
crastaza,
marràgiu,
nodera,
rocaria,
rochedu,
rochitarzu
/
cdh. rucatógiu
Frasi
campugliaiant cun s'incunza chi betaiant in sos chírrios de terra tostada a sa rocalza ◊ inoghe ammiro montes e rocarzos, meravizas de custu logu
2.
dae logu rocalzu comintzei a cunsiderare su nuraghe monumentu de barritu mannu
Terminologia scientifica
slg
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
lieu rocheux
Inglese
rocky place
Spagnolo
peñascal
Italiano
luògo roccióso
Tedesco
felsiger Platz.
toviadórju , nm Definizione
logu de atóbiu, chi dhue atóbiat gente o cosa
Sinonimi e contrari
assortidorzu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
point de rencontre,
de convergence
Inglese
meeting point
Spagnolo
lugar de encuentro
Italiano
punto,
luògo di convergènza,
di incóntro
Tedesco
Punkt,
Treffpunkt.
trèglia , nf Definizione
logu malu, trotu meda
Sinonimi e contrari
iscafada,
ischerbicadorju,
iscolladorju,
scabiossu
Terminologia scientifica
slg
Traduzioni
Francese
lieu escarpé
Inglese
steep place
Spagnolo
pendiente,
escarpa
Italiano
luògo scoscéso
Tedesco
Absturz.