afainài, afainàre , vrb Definizione
istare faendho faina, trebballandho
Sinonimi e contrari
acositai,
afandhentzare,
afariare,
afracongiai,
afraxai,
agasonari
Frasi
si sunt afainados a preparare linna ◊ ego mi depo afainare chin sas cosas de babbu meu
Etimo
ctl.
afainar
Traduzioni
Francese
s'affairer,
s'empresser
Inglese
to busy oneself
Spagnolo
atarearse
Italiano
affaccendarsi
Tedesco
sich viel zu schaffen machen.
afaitài, afaitàre , vrb rfl: afeitare Definizione
fàere o segare sa braba; pònnere cosa mescamente in cara po si fàere prus bellos (cosa prus che àteru de is féminas) e fintzes fàere vida iscandhulosa
Sinonimi e contrari
abbarbiai,
arrai,
arrasai 1,
irbarbare
Frasi
apenas intras po ti afaitare, su barvieri l'acatas prontu a t'ispilire e a t'istufare chin sas novas ◊ mi depo túndhere e afaitare
Etimo
ctl.
afaitar
Traduzioni
Francese
se raser,
se maquiller
Inglese
to shave,
to make up
Spagnolo
afeitarse,
maquillarse
Italiano
ràdersi,
truccarsi
Tedesco
sich rasieren,
schminken.
afaltàdu , pps, agt: afaltatu,
afaltau,
afartadu,
afartau,
afratadu,
afratau Definizione
de afaltare; unu est afaltau candho, si dh'ant brigau o nau cosa (o ischit de àere fatu cosa chi no andhat bene), cumprendhet e ammitit de tènnere crupa mancai chentza dhu nàrrere, citiu, a ogos a terra, sériu, si sapit in farta; fintzes chi sentit coment'e bregúngia, duritu; a logos, bisongiosu, chi tenet bisóngiu, dhi faet farta calecuna cosa
Sinonimi e contrari
afusau,
ammurtinau,
assudhidu,
fartadu,
frajau,
ilfartadu,
mancantzosu
/
suxetzionosu
Frasi
comenti dh'apu castiau est abarrau afartau, ca gei dhu scit cussu puru chi no andat bèni su chi at fatu! ◊ est afartau che cani in crésia! ◊ si mi agatu afartau mi cunfundu
Traduzioni
Francese
troublé,
contrit
Inglese
troubled
Spagnolo
con mala conciencia,
sucia
Italiano
turbato,
che si sa in cólpa,
compunto
Tedesco
betroffen,
sich schuldig fühlend.
afaltài, afaltàre , vrb: afartai,
faltai Definizione
fàere farta, no fàere sa cosa; su si sapire in crupa, leare s'asséliu a sa cusciéntzia
Sinonimi e contrari
ammancai
2.
mi afartant is notis abbilladas e po medas poitas no agatu resposta
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
se sentir coupable
Inglese
to feel guilty about stg
Spagnolo
faltar,
tener la conciencia sucia
Italiano
sentirsi in cólpa,
in fallo
Tedesco
sich schuldig fühlen.
afantallài, afantalliài , vrb rfl: afantillai,
afentagliai Definizione
mòvere s'ària a ventàgliu po si fàere friscura; fàere bentu a su fogu po dhu fàere allúere
Sinonimi e contrari
arrostai,
bentallare,
ibentulai
Frasi
abarra firma ca mi afentàglias! ◊ su cani fiat currendi cun is origas chi afantillànt ◊ su sagrestanu pigat s'incenseri, dhu prenit de braxa e incensu e cumintzat a afantillai fadendidhu santzinai
Traduzioni
Francese
s'éventer
Inglese
to fan oneself
Spagnolo
abanicar,
afollar
Italiano
ventagliarsi
Tedesco
sich fächeln.
afarcài , vrb: afracai,
afracare 1,
afrachiai 1,
afrachiare,
afrancai,
afrancare,
fracae,
fracai Definizione
andhare o lòmpere apitzu de unu cun in manos, o cun àtera cosa o fintzes solu a foedhos, a briga, su si betare apitzu de ccn. cun fortza e cun intentzione mala; fintzes acostire po istare prus acanta, nau de persona in bonu
Sinonimi e contrari
abbrancai,
acafai,
aciapai,
afarrancae,
aferrai,
aggafai,
aggarrai,
agguantai,
carrabbusai,
trubare,
tzurricare
/
allupiri,
atzurrire,
botzicare
Frasi
po no arrui si est afrancau a sa funi ◊ comenti cudhu dh'iat nau s'annomíngiu si dhi fiat afarcau coment'e unu tzurpu ◊ is invitaus si afracant po pigai su postu ◊ su cani si est afracau a mussiai ◊ su lupu afracat s'angioni ◊ mi seo afrachiau a pitzu de cudhu
2.
che àbbili mi as afracau! ◊ candu dh'at biu mi dh'at afracau… ndi dhi at nau de dónnia colori! ◊ est istau issu chi mi ch'est afracau a pitzu!
3.
comenti at biu su dinai in terra si nc'est afracau ◊ si ndi funt afracaus asusu ◊ cussos funt basadores: comente ti bient ti che afràchiant apitzu a basare!
4.
fortzis nontesta ti bolias afracai a mei po ti callentai!
Cognomi e Proverbi
prb:
su cani arrabiau si afracat a is cratzonis de su straciau
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
s'élancer,
se lancer
Inglese
to rush,
to hurl oneself
Spagnolo
arrojarse,
acometer
Italiano
slanciarsi,
avventarsi
Tedesco
sich werfen.
afariàre , vrb Sinonimi e contrari
afainai,
afandhentzare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
occuper
Inglese
to busy oneself
Spagnolo
atarearse
Italiano
indaffararsi
Tedesco
sich beschäftigen.
afegonàre , vrb Definizione
bufare binu meda (o àteru cun àrculu), èssere giau a su binu, imbriagare fatuvatu
Sinonimi e contrari
abbinai,
afegare,
infegare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
s'enivrer
Inglese
to become gipsy,
to get drunk
Spagnolo
emborracharse
Italiano
avvinazzarsi,
ubriacarsi
Tedesco
sich betrinken.
afelonàre , vrb: afillonare Definizione
giare o pigare múngia, cadha de fele, tzacu, arrennegu meda
Sinonimi e contrari
afelae,
aggromare,
aggromorare,
aprummonare,
infelai,
renignai
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
irriter,
agacer
Inglese
to irritate
Spagnolo
encolerizarse
Italiano
stizzire
Tedesco
sich ärgern.
afenàre , vrb Definizione
abbrovendhare a fenu; immalaidare, portare sos fenos
Sinonimi e contrari
incubae
Frasi
teniat de múrghere bacas e berveghes e de afenare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
affener,
contracter la strongylose
Inglese
to feed on hay,
to catch strongylosis
Spagnolo
dar el heno,
coger la strongilosis
Italiano
affienare,
contrarre la strongilósi
Tedesco
mit Heu füttern,
sich die Strongyloidosis zuziehen.
afilàe, afilàre , vrb Definizione
andhare a ccn. parte (filu); andhare a filu, fàere su dovere, andhare a deretu, pònnere mente, cumprèndhere un'arrexonamentu, arrexonare bene, incarrerare a una filada o arrennèscere a cumandhare a ccn.; abbarrare a tropu faendho sa matessi cosa o de sa matessi manera cun pagu o nudha cunsideru, deasi comente acucat
Frasi
e a ue ses afilendhe? ◊ sa crapa afiladora est sa chi afilat sas berbeghes ◊ no bi lu poto afilare a su cumandhu, a fizu tou! ◊ fint timendhe chi sa zustíssia no si esseret afilada a domo issoro ◊ bidu l'as a ue ant afiladu sas berbeghes mias? ◊ depimus afilare chito pro pòtere arribbare prima
2.
est peus de s'àinu: no bi afilat mancu si lu leas a fune! ◊ già ndhe tenimus sa proa bastante chi no afilas si no cun sa fune! (R.Marras)◊ cristianu revessu: itesisiat chi li nias a fàghere, no bi cheret afilare!
3.
candho l'afilat a fàghere gai est peus de cudhu sonadore ◊ l'at afilada a fàghere tempus malu e no cheret cambiare ◊ su macu est a ue l'afilat ◊ l'at afilada a bèndhere ca li cumbenit de prus ◊ totu a cussa domo che ant afiladu a fàghere su nidu, sas rúndhines: in sas de acurtzu mancu unu!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
se diriger
Inglese
to head for
Spagnolo
dirigirse
Italiano
dirìgersi
Tedesco
sich wenden.
afiliatàre , vrb: afiliotare Definizione
fàere fine, acabbare impresse de fàere una cosa, nau sèmpere però po candho no si faet
Sinonimi e contrari
atoliare,
spodhai
Frasi
no ndhe afiliotat nudha ◊ si est murrunzadu cun su sótziu ca cussu de cosa no ndhe afiliotat mai ◊ a candho a ti afiliotare bi ndhe cheret!…
Traduzioni
Francese
se dépêcher
Inglese
to hurry up
Spagnolo
darse prisa,
despachar
Italiano
sbrigarsi
Tedesco
sich beeilen.
afracongiài , vrb Definizione
su si pònnere a fàere, a trebballare, su istare sèmpere faendho
Sinonimi e contrari
afainai
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
s'empresser avec assiduité
Inglese
to busy oneself
Spagnolo
ajetrear
Italiano
lavorare con assiduità,
affaccendarsi
Tedesco
sich beschäftigen.
afrisciài , vrb rfl Definizione
su si arrangiare male comente si podet, su si adatare a is cosas noas po abbisóngiu, a s'apretu
Sinonimi e contrari
abesare,
arragnare
Frasi
cussa c'est cambiada a càmbera bella e dèu cun su babbu si seus afrisciaus in custu aposentedhu (A.Garau)◊ depit cumpadessi chi s'afrisciaus a cenai innòi ◊ no apu pótziu agatai froris e mi seus dépia afrisciai cun unu brancu de afàbbica ◊ ti ant nau fuedhus de cunfortu po chi t'afriscis a sa passiéntzia ◊ afrisciadí a bivi modestu!
Traduzioni
Francese
s'adapter
Inglese
to fit
Spagnolo
adaptarse
Italiano
adattarsi
Tedesco
sich anpassen.
afroscàre , vrb rfl: afruscare Definizione
coment'e bogare pigionatzos, nau fintzes in su sensu de crèschere, fàere a ómine po sa capacidade de fàere fígios
Sinonimi e contrari
ifroscare
/
acimbellai
Frasi
su pisedhu fit afruscadu ca no ischiat comente fàghere a si ch'essire dae sa conchedha
Traduzioni
Francese
se préoccuper,
atteindre l'âge de la puberté
Inglese
to be worried,
to become pubertal
Spagnolo
preocuparse,
desarrollarse
Italiano
preoccuparsi,
divenir pùbere
Tedesco
sich Sorgen machen,
geschlechtsreif werden.
afrungiulàre , vrb rfl Definizione
su si aprigare in calecunu logu o apartare
Sinonimi e contrari
incheremire
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
s'abriter
Inglese
to shelter
Spagnolo
refugiarse
Italiano
ricoverarsi
Tedesco
sich flüchten.
afutàre , vrb Definizione
pigare (o fintzes giare) afuta, arrennegu
Sinonimi e contrari
achibberare,
airai,
aorcare,
arrabbiai,
arragiolire,
arrannegai,
inchighiristai,
inchimerai,
incrabudhire,
infelai,
infuterare
Frasi
su pitzinnu l'istrochet pro l'afutare, ma cudhu li daet un'iscabessu ◊ s'assessore faedhanne àltziat sa boghe, si afutat, iscudet punzos a sa mesa (A.Cossu)◊ mi afuto inchietu pro chi tentu no ndhe apo de profetu (B.R.Carbone)◊ si mi afuto est rejone, ca so ispiantadu!
2.
sas pedidorias isfatzidas de sos profitadores ant afutadu a babbu (G.Ruju)
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
s'irriter
Inglese
to lose one's temper
Spagnolo
amoscarse
Italiano
stizzirsi
Tedesco
sich ärgern.
aggajàre 1 , vrb Definizione
fàere alligru, cuntentu
Sinonimi e contrari
allegrare,
frogare,
gavisare,
prexai
Frasi
candho bidiat a mie si l'aggajaiat su coro e mi retziat cun sa cara de fémina allegrada
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
se réjouir
Inglese
to rejoice
Spagnolo
alegrarse
Italiano
rallegrarsi
Tedesco
sich freuen.
agganciài , vrb: aggantzare,
agghenciai Definizione
pigare o aferrare cun gànciu, forte a manos etotu coment’e pigandho a gànciu, ma fintzes leare o ingòllere aifatu; abbutonare / leare, andhare a manu aggantzada = a manu pigada
Sinonimi e contrari
abbrancai,
acafai,
aciapai,
afarcai,
afarrancae,
aferrai,
aggarrai,
agguantai,
carrabbusai,
mantènnere,
picare
| ctr.
lassare
Frasi
apo bisonzu de èssere aggantzada e nutrida ◊ arrimat su paperedhu e agghènciat s'ampudha de s'àcua ◊ cudhu dh'agghènciat a su bratzu e ndi dhi pigat su dinai! ◊ aggantza su brassolu! ◊ a carrasegare aggantzant a Zorzi in ziru ◊ fut lompindhe a isprèndhere sos cadhos candho dh’ant agghentzau e che dh'ant furau
2.
o truncat o aggànciat! ◊ unu nudha, carchi cosa chi agghentzas o chi pentzas
Etimo
itl.
agganciare
Traduzioni
Francese
saisir
Inglese
to cling,
to catch
Spagnolo
enganchar,
agarrar
Italiano
agganciare,
aggrappare,
ancorare,
prèndere
Tedesco
sich festhalten,
verankern,
nehmen.
aggradèssere, aggradèssi , vrb: gradèssere Definizione
àere praxere de calecuna cosa, su si ndhe alligrare
Sinonimi e contrari
acaressire,
aggradae,
aggradèscere,
aggradire,
piàchere
/
acetai,
arriciri
| ctr.
disaggradare
Frasi
at aggradéssidu meda sos saludos chi li ant fatu tantu piaghere ◊ contivizu apo a tènnere de ti amare de cantu mi aggradesses e t'istimo (M.Murenu)◊ si cancuna cosa de bonu apu fatu, aggradessimidha!
Etimo
spn.
Traduzioni
Francese
apprécier
Inglese
to like
Spagnolo
agradecer,
agradar
Italiano
gradire
Tedesco
sich freuen über.