arrèghere , vrb: arrei,
arrèiri,
arrere,
arreri,
rèere Definizione
abbarrare firmos, sentza de andhare; si narat de vasu chi no est istampau ne tzacau chi mantenet su chi si betat aintru; rfl. su si lassare cosa angena; in cobertantza, aguantare is segretos; abbarrare a sa rea, prantaos, istrantagiaos / pps. arrésiu, arréssiu 1, arressu, arretu 1
Sinonimi e contrari
abèschere,
afrimai,
aguantai,
arrancare,
arreare,
arrèschere,
arressare,
obèschere,
rèere
/
arrègere
| ctr.
andai,
sfàiri
Modi di dire
csn:
abba arressa = apojada, frimma (e pro cussu mala puru); arrèiri unu secretu = muntènnere su segretu
Frasi
líbbera zente poética in s'amore in su bisonzu arressa, istrinta in su dolore (A.Casula)◊ si est arressu pro sempre su coro sou ◊ no est ne andhendhe e ne arressu ◊ si arreet un'iscuta iscultendhe ◊ in caminu imbenit a unu connoschente, l'arreghet e li nat cosa
2.
custu pitzeri no arreit àcua ◊ dèu pratzu, dèu leu, su chi bollu mi arreu ◊ a tui no fait a ti contai cosa ca no arreis nudha!
3.
no mi sumbullit meda, gopai, ca no mi arreu in cambas de s'istrachímini! ◊ fiat aici istancu chi no si arreiat in peis ◊ addaghi su muntone est mannu meda no si arrèt
Etimo
ltn.
regere
Traduzioni
Francese
soutenir,
supporter
Inglese
to support
Spagnolo
parar,
tenerse
Italiano
fermare,
fermarsi,
règgere,
règgersi in pièdi
Tedesco
anhalten,
stehenbleiben,
halten,
sich aufrecht halten.
arremadiài , vrb: arremmadiare,
arromadiai,
arromadiare Definizione
pigare o ingòllere rema, arremadiu
Sinonimi e contrari
acatarrare,
arrasfriai,
arremare,
arrumai
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
s'enrhumer
Inglese
to get cold
Spagnolo
resfriarse,
constiparse
Italiano
infreddarsi
Tedesco
sich erkälten.
arremàre , vrb Definizione
ingòllere rema, arremadiu
Sinonimi e contrari
acatarrare,
arrasfriai,
arremadiai,
arrumai
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
attraper la rhinite
Inglese
to catch rhinitis
Spagnolo
coger la rinitis
Italiano
prèndere la rinite
Tedesco
sich die Rhinitis holen.
arrepicài 2, arrepicàre , vrb rfl: repicare Definizione
su si pònnere bene de bestimentu, cuncordare cun arrepicus
Sinonimi e contrari
allaputzai,
impompitare
Frasi
ma càstia comenti si arrepicat custa bècia! ◊ est totu bèni arrepicau, oi
Etimo
spn.
repicarse
Traduzioni
Francese
se pomponner
Inglese
to wear frills,
to dress elegantly
Spagnolo
acicalarse
Italiano
ornarsi di frónzoli,
vestire con eleganza
Tedesco
sich mit Flitterwerk schmücken,
sich mit Eleganz kleiden.
arresurtài, arresurtàre , vrb: arrisultai,
erresultare,
resultai* Definizione
àere un’arresurtau, su chi essit o chi si ndhe bogat de calecuna cosa chi si faet, de su chi si cricat de ischire; diventare calecuna cosa; bínchere una dificurtade e lòmpere a un'iscopu
Sinonimi e contrari
essire,
resèssere
Frasi
tiu Perantoni si bistiat de màscara e ndi arresurtàt ca fiat arriri prus de is àtaras màscaras ◊ de s'iscritura sagrada arresurtat chi Elias fiat unu campioni po su nòmini de su Segnori
2.
Deus bollat chi s'inciascu arresurtit beridadi!
3.
Pitanu iat apretau s'arretore po che arresurtare a dhi lassare su cuadhu ◊ nemos ch'est arresurtau a calare a fundhu
Traduzioni
Francese
résulter
Inglese
to result
Spagnolo
resultar
Italiano
risultare
Tedesco
sich ergeben.
arretolàre , vrb Definizione
fàere a retolu, a chedha, essire in medas
Sinonimi e contrari
abbudronare,
acedhae,
afollare,
apubulare,
atropare,
atrumare,
atutinare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
assembler,
rassembler
Inglese
to join up
Spagnolo
juntarse
Italiano
unirsi,
aggrupparsi
Tedesco
sich sammeln.
arrostài , vrb Definizione
fàere friscura a ventàgliu
Sinonimi e contrari
afantallai,
bentallare
Etimo
itl.t
arrostare
Traduzioni
Francese
s'éventer
Inglese
to fan
Spagnolo
abanicar
Italiano
ventagliare
Tedesco
sich fächeln.
arrullài , vrb: orrullai Definizione
anedhare is pilos
Sinonimi e contrari
allorichitare,
anedhai,
eritzare,
frisai,
incincinnare,
riciulare
Frasi
is pilus de seda chi no ti apu arrullau furiant luxentis de isperas e no portalis serraus! (A.C.Serra)
Etimo
ctl.
rullar
Traduzioni
Francese
friser
Inglese
to curl
Spagnolo
rizar,
ensortijar
Italiano
arricciare i capélli
Tedesco
sich das Haar kräuseln.
artzisàre , vrb Definizione
su si arrennegare, su si ofèndhere
Sinonimi e contrari
alvurare,
inchietae
Frasi
issu, solu a intèndhere cussu zistru, artzisau si est deretu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
se mettre en colère,
se fâcher
Inglese
to lose one's temper
Spagnolo
enfadarse
Italiano
inalberarsi
Tedesco
sich aufbäumen.
assacarràre , vrb Definizione
carragiare bene de o cun ccn. cosa, nau fintzes in su sensu de pònnere apitzu o carrigare calecuna cosa a tropu
Sinonimi e contrari
acarragiai,
aciocai,
acuguzare,
assacarronare,
cratzai
/
fizire
| ctr.
iscarragiare
Frasi
sa fàuna assacarrat e caentat ◊ assacarrada de lana dormis a sonnu isoltu (Z.Deriu)◊ preparesint una chea, che ponzesint sa morta e l'assacarresint de terra ◊ badhes e montígios si sunt assacarrendhe d'erva ◊ chi s'abba de su batizu l'assacarret de lughe!
2.
malannu chi los assacarret! ◊ malasorte chi lis assacarret sos ossos! ◊ puite dh'azis assacarrada de sale cust'insalada?!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
se couvrir davantage
Inglese
to cover oneself warmly (up)
Spagnolo
cubrir,
cubrirse bien
Italiano
coprire,
coprirsi mólto
Tedesco
bedecken,
sich gut anziehen.
assebiài , vrb: assegliai,
asseliai,
asseliare,
asselliai,
assiliare,
seliare Definizione
istare in asséliu, abbarrare sérios, firmos, trancuillos; fàere istare in pàusu, pònnere apostu, aconciare, fintzes cuncordare, andhare de acórdiu
Sinonimi e contrari
abbacai,
abblandai,
abbonantzai,
apachiare,
apasaogare,
assedhentae,
assentulae,
asselenare,
assuermai,
assussegai,
illebiare
/
aconciare,
mezorare
/
allichidie,
assantai,
remonire
| ctr.
atrepillai,
incidai,
suguzare
Modi di dire
csn:
asseliaresindhe, de una cosa = lassaidha stai chentza dha circai prus; asseliai su fogu = acontzare su fogu; asseliare su sonnu = passai su sonnu
Frasi
seu artziendi e carendi in su letu sentza de pori assegliai ◊ cussa próida no at asseliadu mancu su brúere ◊ andandu andandu su biaxi si est asseliau ◊ su pipiu poita no dh'assélias? ◊ asséliadi in domo, no andhes a ziru! ◊ si s'asséliat su bentu fait a intzurfuai ◊ de su dolore no bi apo asseliadu, istanote! ◊ giovanedha, pensa de ti assebiai, lah ca dhus prangis cussus fastígius!◊ fit a boghes ma za l'apo fatu asseliare
2.
soi asseliandu cosa in sa mesa ◊ lassadha fai, ca est asseliandu s'aposentu!
3.
cun totu cussu dinai s'iat asseliau sa domu ◊ chi imbucat dinai, su predi podit asseliai sa crobetura de crésia ◊ nci ammancat peti chi si abbrugit su pràngiu po asseliai is cosas!…
4.
no mi ndhe assélio: lu chirco fintzas chi l'agato! ◊ tue za no ti ndhe assélias chentza fàghere su dovere! ◊ sa zente si ndh'est asseliada de protestare
5.
circais de mi bociri poita is fuedhus mius no assélliant, cun bosatrus (Ev)◊ chi assellit a intru de issus totu su prexu miu!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
apaiser
Inglese
to appease
Spagnolo
aquietar,
calmar
Italiano
acquietare,
calmarsi,
tranquillizzare,
sedare
Tedesco
beruhigen,
sich beruhigen,
lindern.
assemidàre , vrb Definizione
su si pònnere o istare in calecunu logu
Sinonimi e contrari
acussolzare,
aposentae
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
s'établir
Inglese
to settle
Spagnolo
establecerse
Italiano
stanziarsi
Tedesco
sich niederlassen.
asseriài, asseriàre , vrb Definizione
abbrandhare unu movimentu; nau de ccn., su si fàere sériu, serionzu, acabadu, pentzamentosu, tristu; fàere a mancu, arrisparmiare de fàere calecuna cosa
Sinonimi e contrari
abbacai,
abblandai,
abbonantzai,
apachiare,
apasaogare,
assebiai,
asselenare,
assussegai
/
asseriatzare,
seriari
| ctr.
agegherai,
salarzare,
seguzare
/
allegrare
Frasi
s'arriu surrungiosu si est asseriau ◊ fit una rundhinedha, ma como si est asseriada abberu ◊ sos canes si sunt asseriaos ◊ candho at intesu gai, s’aira sua contra a issu si est asseriada
2.
fit unu pitzinnu asseriadu impresse, chena risos ◊ arrispundendi, cuss'ómini brullanu si fiat asseriau
3.
biadu a chie assériat, assumancu a betzu!
4.
assériadi, asséria, de ti cojare: sa vida est menzus bajana!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
se calmer,
devenir sérieux
Inglese
to calm down,
to become sad
Spagnolo
calmarse,
entristecerse
Italiano
calmarsi,
rattristarsi
Tedesco
sich beruhigen,
traurig werden.
assudhíre , vrb: sudhire* Definizione
àere sudhos, arreolos, pentzamentos, impudu
Sinonimi e contrari
acimbellai,
apinnicare,
insudhire,
apistichinzare
Frasi
de me prus no ti assudhes!
Traduzioni
Francese
se préoccuper
Inglese
to worry
Spagnolo
preocuparse
Italiano
preoccuparsi,
impensierirsi
Tedesco
sich Sorge machen.
atacài 1 , vrb rfl: atacare 1,
atacari Definizione
pònnere a manera de no si bíere, istare apartaos / giogai a ataca ataca = a cuare, a su cua cua; annare a s'ataca ataca = a s’atrega atrega, cua cua
Sinonimi e contrari
abbuare,
aclisare,
acuae,
apatai,
atrabentare,
atrapare,
atupare,
cuerrai,
frànghere,
impertusare,
intanae,
intupai,
intuvedhare,
intuzare,
istichire,
istugiai,
tudai
Frasi
bi at tantos logos de atacare ◊ dhui fut unu iscusórgiu atacau in d-unu cungiau: un'ómini dh'agatat e dh'atacat un'atra borta ◊ su caboni at biu unu margiani atacau, prontu po dh'aciapai ◊ po no dhus biri si funt atacaus apalas de una mata
Traduzioni
Francese
se cacher
Inglese
to hide (oneself)
Spagnolo
esconderse
Italiano
nascóndersi
Tedesco
sich verstecken.
atanài , vrb: atanare 1 Definizione
intrare, cuare in sa tana
Sinonimi e contrari
abbuare,
abbusare,
acuae,
ammacionai,
ammagare,
atupare,
cuerrai,
impercusinare,
incalancare,
infoxinae,
intanae,
intupai,
intuvedhare,
istichire,
tudai
Frasi
in cussu arruaxu si atanant is margianis ◊ su mergiani si est atanau atesu de sa genti
2.
candu s'ant cracau a bombas fuaus atanaus in d-una forada
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
se terrer,
se cloîtrer
Inglese
to go back to one's den
Spagnolo
esconderse en una guarida
Italiano
rintanarsi
Tedesco
sich verkriechen.
atatamacàre , vrb Definizione
papare manna, de si tzatzare bene
Sinonimi e contrari
abbentrare,
abbidhiai,
abbiscarzare,
abbrentosicare,
abbudagare,
abbuzare,
afraschedhare,
,
imbrentai,
sgagliubbai tèrghere
Frasi
cussos sunt cumandhandhe e atatamacàndhesi, manicandhe a bàtoro barras, a brente prena e a concale bódiu!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
se rassasier
Inglese
to satisfy one's appetite
Spagnolo
saciarse
Italiano
saziarsi
Tedesco
sich satt essen.
atatàre , vrb: atzatzare,
sassai,
tatare* Definizione
papare, bufare, fintzes a èssere prenos, fintzes a si ndhe bogare su fàmene, su sidi, su disígiu
Sinonimi e contrari
abbentrare,
assevare,
atzibbare,
colloviare,
ingomare,
isciusciare 1,
mascare,
tèrghere,
tesciare
Frasi
unu matzone in chirca de si atatare fit mirendhe unu bérgulu de ua ◊ isolve sos presorzos, no ti atates de promissas anzenas! ◊ "Deo su mere meu no l’ofenno", narat su cane, "ca si mi mancat issu no mi atato"
Traduzioni
Francese
rassasier
Inglese
to satiate
Spagnolo
saciar,
hartar
Italiano
saziare
Tedesco
sich satt essen.
atepònnere , vrb Definizione
su si pònnere o andhare contras a un'àteru
Sinonimi e contrari
apònnere
Frasi
a su pitzinnu lu cheriant giamare cun su númene de su babbu, ma sa mama si est ateposta
Traduzioni
Francese
opposer,
s'opposer
Inglese
to oppose
Spagnolo
oponer
Italiano
oppórre,
oppórsi
Tedesco
entgegenstellen,
sich widersetzen.
atostonàre , vrb Definizione
coment’e fàere su tostau, arrempellu, pruschetotu nau candho unu tirat agoa e no faet su chi depet
Sinonimi e contrari
acolconare,
acorochinare
Frasi
su sero atostonat a si che corcare: su manzanu atostonat a si ndhe pesare! ◊ ti l'apo nadu tantas bias, a fàghere cussa cosa, ma as atostonadu e no l'as fata!
2.
s'intendhet sa boghe afrigida e atostonada de su babbu pro sa fiza morta
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
hésiter,
s'attarder
Inglese
to loiter
Spagnolo
demorarse
Italiano
indugiare,
attardarsi
Tedesco
sich aufhalten.