Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

arrèghere , vrb: arrei, arrèiri, arrere, arreri, rèere Definition abbarrare firmos, sentza de andhare; si narat de vasu chi no est istampau ne tzacau chi mantenet su chi si betat aintru; rfl. su si lassare cosa angena; in cobertantza, aguantare is segretos; abbarrare a sa rea, prantaos, istrantagiaos / pps. arrésiu, arréssiu 1, arressu, arretu 1 Synonyms e antonyms abèschere, afrimai, aguantai, arrancare, arreare, arrèschere, arressare, obèschere, rèere / arrègere | ctr. andai, sfàiri Idioms csn: abba arressa = apojada, frimma (e pro cussu mala puru); arrèiri unu secretu = muntènnere su segretu Sentences líbbera zente poética in s'amore in su bisonzu arressa, istrinta in su dolore (A.Casula)◊ si est arressu pro sempre su coro sou ◊ no est ne andhendhe e ne arressu ◊ si arreet un'iscuta iscultendhe ◊ in caminu imbenit a unu connoschente, l'arreghet e li nat cosa 2. custu pitzeri no arreit àcua ◊ dèu pratzu, dèu leu, su chi bollu mi arreu ◊ a tui no fait a ti contai cosa ca no arreis nudha! 3. no mi sumbullit meda, gopai, ca no mi arreu in cambas de s'istrachímini! ◊ fiat aici istancu chi no si arreiat in peis ◊ addaghi su muntone est mannu meda no si arrèt Etymon ltn. regere Translations French soutenir, supporter English to support Spanish parar, tenerse Italian fermare, fermarsi, règgere, règgersi in pièdi German anhalten, stehenbleiben, halten, sich aufrecht halten.

arremadiài , vrb: arremmadiare, arromadiai, arromadiare Definition pigare o ingòllere rema, arremadiu Synonyms e antonyms acatarrare, arrasfriai, arremare, arrumai Etymon srd. Translations French s'enrhumer English to get cold Spanish resfriarse, constiparse Italian infreddarsi German sich erkälten.

arremàre , vrb Definition ingòllere rema, arremadiu Synonyms e antonyms acatarrare, arrasfriai, arremadiai, arrumai Etymon srd. Translations French attraper la rhinite English to catch rhinitis Spanish coger la rinitis Italian prèndere la rinite German sich die Rhinitis holen.

arrepicài 2, arrepicàre , vrb rfl: repicare Definition su si pònnere bene de bestimentu, cuncordare cun arrepicus Synonyms e antonyms allaputzai, impompitare Sentences ma càstia comenti si arrepicat custa bècia! ◊ est totu bèni arrepicau, oi Etymon spn. repicarse Translations French se pomponner English to wear frills, to dress elegantly Spanish acicalarse Italian ornarsi di frónzoli, vestire con eleganza German sich mit Flitterwerk schmücken, sich mit Eleganz kleiden.

arresurtài, arresurtàre , vrb: arrisultai, erresultare, resultai* Definition àere un’arresurtau, su chi essit o chi si ndhe bogat de calecuna cosa chi si faet, de su chi si cricat de ischire; diventare calecuna cosa; bínchere una dificurtade e lòmpere a un'iscopu Synonyms e antonyms essire, resèssere Sentences tiu Perantoni si bistiat de màscara e ndi arresurtàt ca fiat arriri prus de is àtaras màscaras ◊ de s'iscritura sagrada arresurtat chi Elias fiat unu campioni po su nòmini de su Segnori 2. Deus bollat chi s'inciascu arresurtit beridadi! 3. Pitanu iat apretau s'arretore po che arresurtare a dhi lassare su cuadhu ◊ nemos ch'est arresurtau a calare a fundhu Translations French résulter English to result Spanish resultar Italian risultare German sich ergeben.

arretolàre , vrb Definition fàere a retolu, a chedha, essire in medas Synonyms e antonyms abbudronare, acedhae, afollare, apubulare, atropare, atrumare, atutinare Etymon srd. Translations French assembler, rassembler English to join up Spanish juntarse Italian unirsi, aggrupparsi German sich sammeln.

arrostài , vrb Definition fàere friscura a ventàgliu Synonyms e antonyms afantallai, bentallare Etymon itl.t arrostare Translations French s'éventer English to fan Spanish abanicar Italian ventagliare German sich fächeln.

arrullài , vrb: orrullai Definition anedhare is pilos Synonyms e antonyms allorichitare, anedhai, eritzare, frisai, incincinnare, riciulare Sentences is pilus de seda chi no ti apu arrullau furiant luxentis de isperas e no portalis serraus! (A.C.Serra) Etymon ctl. rullar Translations French friser English to curl Spanish rizar, ensortijar Italian arricciare i capélli German sich das Haar kräuseln.

artzisàre , vrb Definition su si arrennegare, su si ofèndhere Synonyms e antonyms alvurare, inchietae Sentences issu, solu a intèndhere cussu zistru, artzisau si est deretu Etymon srd. Translations French se mettre en colère, se fâcher English to lose one's temper Spanish enfadarse Italian inalberarsi German sich aufbäumen.

assacarràre , vrb Definition carragiare bene de o cun ccn. cosa, nau fintzes in su sensu de pònnere apitzu o carrigare calecuna cosa a tropu Synonyms e antonyms acarragiai, aciocai, acuguzare, assacarronare, cratzai / fizire | ctr. iscarragiare Sentences sa fàuna assacarrat e caentat ◊ assacarrada de lana dormis a sonnu isoltu (Z.Deriu)◊ preparesint una chea, che ponzesint sa morta e l'assacarresint de terra ◊ badhes e montígios si sunt assacarrendhe d'erva ◊ chi s'abba de su batizu l'assacarret de lughe! 2. malannu chi los assacarret! ◊ malasorte chi lis assacarret sos ossos! ◊ puite dh'azis assacarrada de sale cust'insalada?! Etymon srd. Translations French se couvrir davantage English to cover oneself warmly (up) Spanish cubrir, cubrirse bien Italian coprire, coprirsi mólto German bedecken, sich gut anziehen.

assebiài , vrb: assegliai, asseliai, asseliare, asselliai, assiliare, seliare Definition istare in asséliu, abbarrare sérios, firmos, trancuillos; fàere istare in pàusu, pònnere apostu, aconciare, fintzes cuncordare, andhare de acórdiu Synonyms e antonyms abbacai, abblandai, abbonantzai, apachiare, apasaogare, assedhentae, assentulae, asselenare, assuermai, assussegai, illebiare / aconciare, mezorare / allichidie, assantai, remonire | ctr. atrepillai, incidai, suguzare Idioms csn: asseliaresindhe, de una cosa = lassaidha stai chentza dha circai prus; asseliai su fogu = acontzare su fogu; asseliare su sonnu = passai su sonnu Sentences seu artziendi e carendi in su letu sentza de pori assegliai ◊ cussa próida no at asseliadu mancu su brúere ◊ andandu andandu su biaxi si est asseliau ◊ su pipiu poita no dh'assélias? ◊ asséliadi in domo, no andhes a ziru! ◊ si s'asséliat su bentu fait a intzurfuai ◊ de su dolore no bi apo asseliadu, istanote! ◊ giovanedha, pensa de ti assebiai, lah ca dhus prangis cussus fastígius!◊ fit a boghes ma za l'apo fatu asseliare 2. soi asseliandu cosa in sa mesa ◊ lassadha fai, ca est asseliandu s'aposentu! 3. cun totu cussu dinai s'iat asseliau sa domu ◊ chi imbucat dinai, su predi podit asseliai sa crobetura de crésia ◊ nci ammancat peti chi si abbrugit su pràngiu po asseliai is cosas!… 4. no mi ndhe assélio: lu chirco fintzas chi l'agato! ◊ tue za no ti ndhe assélias chentza fàghere su dovere! ◊ sa zente si ndh'est asseliada de protestare 5. circais de mi bociri poita is fuedhus mius no assélliant, cun bosatrus (Ev)◊ chi assellit a intru de issus totu su prexu miu! Etymon srd. Translations French apaiser English to appease Spanish aquietar, calmar Italian acquietare, calmarsi, tranquillizzare, sedare German beruhigen, sich beruhigen, lindern.

assemidàre , vrb Definition su si pònnere o istare in calecunu logu Synonyms e antonyms acussolzare, aposentae Etymon srd. Translations French s'établir English to settle Spanish establecerse Italian stanziarsi German sich niederlassen.

asseriài, asseriàre , vrb Definition abbrandhare unu movimentu; nau de ccn., su si fàere sériu, serionzu, acabadu, pentzamentosu, tristu; fàere a mancu, arrisparmiare de fàere calecuna cosa Synonyms e antonyms abbacai, abblandai, abbonantzai, apachiare, apasaogare, assebiai, asselenare, assussegai / asseriatzare, seriari | ctr. agegherai, salarzare, seguzare / allegrare Sentences s'arriu surrungiosu si est asseriau ◊ fit una rundhinedha, ma como si est asseriada abberu ◊ sos canes si sunt asseriaos ◊ candho at intesu gai, s’aira sua contra a issu si est asseriada 2. fit unu pitzinnu asseriadu impresse, chena risos ◊ arrispundendi, cuss'ómini brullanu si fiat asseriau 3. biadu a chie assériat, assumancu a betzu! 4. assériadi, asséria, de ti cojare: sa vida est menzus bajana! Etymon srd. Translations French se calmer, devenir sérieux English to calm down, to become sad Spanish calmarse, entristecerse Italian calmarsi, rattristarsi German sich beruhigen, traurig werden.

assudhíre , vrb: sudhire* Definition àere sudhos, arreolos, pentzamentos, impudu Synonyms e antonyms acimbellai, apinnicare, insudhire, apistichinzare Sentences de me prus no ti assudhes! Translations French se préoccuper English to worry Spanish preocuparse Italian preoccuparsi, impensierirsi German sich Sorge machen.

atacài 1 , vrb rfl: atacare 1, atacari Definition pònnere a manera de no si bíere, istare apartaos / giogai a ataca ataca = a cuare, a su cua cua; annare a s'ataca ataca = a s’atrega atrega, cua cua Synonyms e antonyms abbuare, aclisare, acuae, apatai, atrabentare, atrapare, atupare, cuerrai, frànghere, impertusare, intanae, intupai, intuvedhare, intuzare, istichire, istugiai, tudai Sentences bi at tantos logos de atacare ◊ dhui fut unu iscusórgiu atacau in d-unu cungiau: un'ómini dh'agatat e dh'atacat un'atra borta ◊ su caboni at biu unu margiani atacau, prontu po dh'aciapai ◊ po no dhus biri si funt atacaus apalas de una mata Translations French se cacher English to hide (oneself) Spanish esconderse Italian nascóndersi German sich verstecken.

atanài , vrb: atanare 1 Definition intrare, cuare in sa tana Synonyms e antonyms abbuare, abbusare, acuae, ammacionai, ammagare, atupare, cuerrai, impercusinare, incalancare, infoxinae, intanae, intupai, intuvedhare, istichire, tudai Sentences in cussu arruaxu si atanant is margianis ◊ su mergiani si est atanau atesu de sa genti 2. candu s'ant cracau a bombas fuaus atanaus in d-una forada Etymon srd. Translations French se terrer, se cloîtrer English to go back to one's den Spanish esconderse en una guarida Italian rintanarsi German sich verkriechen.

atatamacàre , vrb Definition papare manna, de si tzatzare bene Synonyms e antonyms abbentrare, abbidhiai, abbiscarzare, abbrentosicare, abbudagare, abbuzare, afraschedhare, , imbrentai, sgagliubbai tèrghere Sentences cussos sunt cumandhandhe e atatamacàndhesi, manicandhe a bàtoro barras, a brente prena e a concale bódiu! Etymon srd. Translations French se rassasier English to satisfy one's appetite Spanish saciarse Italian saziarsi German sich satt essen.

atatàre , vrb: atzatzare, sassai, tatare* Definition papare, bufare, fintzes a èssere prenos, fintzes a si ndhe bogare su fàmene, su sidi, su disígiu Synonyms e antonyms abbentrare, assevare, atzibbare, colloviare, ingomare, isciusciare 1, mascare, tèrghere, tesciare Sentences unu matzone in chirca de si atatare fit mirendhe unu bérgulu de ua ◊ isolve sos presorzos, no ti atates de promissas anzenas! ◊ "Deo su mere meu no l’ofenno", narat su cane, "ca si mi mancat issu no mi atato" Translations French rassasier English to satiate Spanish saciar, hartar Italian saziare German sich satt essen.

atepònnere , vrb Definition su si pònnere o andhare contras a un'àteru Synonyms e antonyms apònnere Sentences a su pitzinnu lu cheriant giamare cun su númene de su babbu, ma sa mama si est ateposta Translations French opposer, s'opposer English to oppose Spanish oponer Italian oppórre, oppórsi German entgegenstellen, sich widersetzen.

atostonàre , vrb Definition coment’e fàere su tostau, arrempellu, pruschetotu nau candho unu tirat agoa e no faet su chi depet Synonyms e antonyms acolconare, acorochinare Sentences su sero atostonat a si che corcare: su manzanu atostonat a si ndhe pesare! ◊ ti l'apo nadu tantas bias, a fàghere cussa cosa, ma as atostonadu e no l'as fata! 2. s'intendhet sa boghe afrigida e atostonada de su babbu pro sa fiza morta Etymon srd. Translations French hésiter, s'attarder English to loiter Spanish demorarse Italian indugiare, attardarsi German sich aufhalten.