Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

scrabutzinài , vrb: scrabutzionai Definition iscarrafiare o forrogare comente faent is pudhas; passare o andhare friga friga, nau siat de gente e siat de bestiàmene / s. su fogu = morigare, acontzare su fogu Synonyms e antonyms arruncinai, scarrovai, sciorroncinai, sforrogonai, scrabussonai / scrovinai Sentences is pudhas funt scrabutzinendi terra 2. e bessiminci, gei ses un'ora scrabutzinendi! 3. su fogu est istudau, no serbit a dhu scrabutzinai! ◊ tocat a scrabutzionai su fogu po no ndi dhu lassai istudai Translations French se frotter English to rub oneself Spanish frotar, rozar Italian strusciarsi German sich streifen.

scràfi , vrb: iscàlfere*, scràfiri Definition passare is ungas in sa carre o fintzes àteru a arrasigadura; nau rfl. in cobertantza e cun tzacu, istare chentza fàere nudha, o fintzes peleare cosa ifadosa, males / s. sa rúngia a unu = rispòndhereli, faedhàreli a istruncadura, a irmurriadura Synonyms e antonyms arratare, iscarpire, iscrafire, tratai Sentences chi mi spítzuat unu sintzu abarru scrafendi! 2. cussus abarrant in domu a si scrafi, a totu dí! ◊ cussa si at lassau e immoi tocat a nosu a scrafi! Translations French se gratter English to scratch oneself Spanish rascarse Italian grattarsi German sich kratzen, faulenzen.

sderrinài , vrb: isterrinai*, sterrinai, stirrinai Definition betare a terra, crocare in terra, su si pònnere crocaos Synonyms e antonyms imbrossinare, istèrrere, isterricorjare, isterrighinare, sterrionai, stragai Sentences candu ti ses puntu ses acabbau sderrinau in d-unu letu Translations French terrasser, abattre, s'étendre English to knock down, to lay (down), to lie down Spanish derribar, tumbar Italian atterrare, abbàttere, stèndere a tèrra, stèndersi German niederwerfen, niederschlagen, sich hinlegen.

se , prn: sèi 1, sèis, sene, sese, sesi Definition prn. de 3ˆ p., ma nau fintzes de 1ˆ e sèmpere impreau cun prepositzione, a cmpl. (cun vrb. si narat sèmpere si) Idioms csn: a sene matessi = a isse etotu, a sèi; cun sèi; dae sene, de intr'e sèi suu = desesi, de sèi, de sèi etotu, de sèi sua, de sèi sú, de sèi miu, de sèi tú, de sèi insoru, a sèi miu = itl. spontaneaménte; in sèi, in se, in se issoro, in se mia; èssere foras de sesi = issentindhe, irbariendhe, ammachiau; po sèi, tra sèi; intr'a sèi miu, tra sèi miu, tuu, de sèi miu; in sèi miu, in se mia; nàrriri sèi sèi = nàrrere tra isse; bogai a unu foras de sèi = bogare de su mundhu; torrare in sesi = atuare, sapíresi (prus che àteru apustis de unu dimaju, de ammachiadura e gai); èssere, no èssere in se, in sèi = atuare, no atuare, èssere fora de se; cantada de sèi = a gara de improvisadores, a sa campidanesa Sentences fiat unu fariseu prenu de bentu, cuntentu de s'importàntzia chi si donàt de sèi ◊ si n'abbitzaiat dae sene matessi de sos males chi li voliaiat su vinu ◊ de sèi miu imparu de prus ◊ fit ammorgodhau in su pessare suo e candho est torrau in sesi s'est sapiu de sa pupa chi si li fit parada in dainantis ◊ "Nosus seus bècius!", si fiat fata intr'e sèi ◊ dhu portat asuba de sèi ◊ issa fiat bella de sèi ◊ fit foras de sèi de su dolore ◊ fit torrandhe in sesi dae cussu pessare chi non lu dassabat in pasu ◊ candu non ti biu no mi potzu in sèi miu reposai ◊ issos in se issoro ant nau: Feus una festa a sos izazos ◊ ita fait s'ómini su no èssi in sèi: non bollint crei chi bínciat su binu! (R.Murgia Pani)◊ dèu narau sèmpiri in sèi miu: Nerit sa genti su chi bolit nai! (Nieddu)◊ a sèi miu etotu mi fia pentzau Etymon ltn. se Translations French se, lui, elle, soi English oneself Spanish sí Italian sé German sich.

sècere , vrb: sèciri, sètzede, sètzere, setzi, sètziri, tzètzere Definition pònnere o istare cun is nàdigas postas (in terra, in cadira, a cuadhu o àteru) a manera chi sa carena no peset in is cambas; nau mescamente de cosa, pònnere a manera de istare prus bàscia e firma (aus. àere); calare o istare bene, a manera chi una cosa si adatat, o istat firma; nau de animale mascu, cobèrrere sa fémina; nau de cosa avolotada, pausare, su si pònnere de sa malesa in su fundhu / pps. sétzidu, sétziu Synonyms e antonyms cecire, seciai, sèdere* / zúchere / pasare | ctr. ficare, istantargiai, pesai Idioms csn: sèciri a isperrancòscia, sètziri a s'imperrimperrada = a s'imperriotu, coment'e a cadhu, un'anca a un'ala e una a s'àtera de carchi cosa; sètziri in sa mesa = sere acurtzu a sa mesa pro manigare; setzi che ollu a petza = andhare bene meda, èssere própiu addatu; sètziri in callu (nadu de carchi cosa a ccn.)= cúrrere a cazu, cúrrere de culu, piàghere chentza unu motivu zustu, gai segundhu su meledu; sa festa de Secidindomu = de santu Seindomo (de no andhare a perunu logu) Sentences pighit sa cadira e setzassidha! ◊ unu tzertu amigu un'ègua teniat chi no dha setziat solus che issu e dèu ◊ su pitzinnu sétzilu in sa cradea! ◊ in sa cosa dividia s'àngelu si dhue secet ◊ beni a inolle e secedí! 2. non c'est perda chi non setzat a muru ◊ dh'est sétziu che capedhu a tingiosu ◊ su bistiri mi setzit bèni ◊ setzit prus befa chi no frastimu 3. su caboni at sétziu is pudhas 4. s'àcua trulla boit lassada sètzi ◊ su binu tocat a dhu lassare sètzere chi no abbarret trudu Surnames and Proverbs prb: buconi pretziu, s'àngelu si dhoi setzit ◊ chini setzit cuadhu allenu ndi calat candu non bolit Translations French s'asseoir English to sit Spanish sentarse Italian sedére, assìdersi German sitzen, sich hinsetzen.

sfoghigiài , vrb Definition coment'e pigare fogu, èssere abbruxandho Synonyms e antonyms afocazare, brugiare, scallentai 2. sa Sardigna est dogna istadi sa própiu cosa, sfoghigiada Etymon srd. Translations French brûler, prendre feu English to revive Spanish quemar Italian rinfocolarsi German sich wieder erhitzen.

sfrisciurài , vrb: irfrissurare* Definition bogare sa frisciura; su si fàere in bàtoro, fàere dónnia isfortzu po ccn., fàere de totu pommore de unu, trummentare o fintzes su si arrennegare po unu, po ccn. cosa Synonyms e antonyms smerai 2. si est sfrisciurau po nudha! Translations French s'évertuer English to get angry, to rack one's brain Spanish afanarse Italian arrovellarsi German sich anstrengen.

si 3 , prn Definition prn. de 3ˆ pers. sing. (in log. = bi, a isse, a issa, ma fintzes si) e pl. (= log. lis, a issos, a issas, s'unu a s'àteru) impreau a cumplementu indiretu, e 'diretu' puru o cmpl. ogetu in verbos rfl. e po assimbígiu fintzes cun vrb. pronominale; a bortas tenet unu significau de cumbénia, de favore (vantàgiu), o fintzes de dannu (discumbénia), s'impreat puru cun significau passivu (si passivante) chentza unu sugetu precisu e forma vrbl. de 3ˆpers.; si manígiat coment'e prn. de arrispetu (in camp.) po una persona manna, o de importu, o chi no si connoschet (log. = a bois, bos)/ a/c. a logos, candho est postu a úrtimu impare cun su verbu, che dhu fúrriant a sia, sidha; a bortas est impreau impare cun su prn. mi cun vrb. pronominale e si ponet innanti de cust'àteru: su sàmbene si mi sicat in sas venas ◊ canno si mi nch'istutant totu sas luchedhas, tue ispinghe su butonedhu! ◊ in conca mia si mi poniat in bia unu dúbbiu ◊ su mossu si mi frimmaiat in bula a nodu Synonyms e antonyms bi, dhi, lis Sentences indiretu: candho màsciu e fémina restaiant ammajados si lu naraiant cun sos ojos (E.Giordano)◊ si dhu fatzu dèu, a mammai, custu trabballu ◊ narasidhu, a fradi tuu, a benni! ◊ donasidha a fillus tuus custa cosa! ◊ donasidhu su dinai, candu benint a circai po sa festa! ◊ s'annomíngiu si dh'iat postu s'amigu etotu ◊ a su capitanu su piachere si l’aiat pediu su zenerale 2. diretu: cras si bidimos! ◊ tra frades e sorres no sunt e no si faedhant ◊ sunt sempre a briga: no si podent bídere! ◊ tra fradis e sorris si agiudant apari ◊ sos àinos si ratant paribari ◊ ant brigadu e si sunt mazados puru ◊ innantis si est imbrutadu e apustis si est samunadu ◊ cussu a nosu s'istimat tropu ◊ bantaxeri, si abantat po dónnia cosa! ◊ cussus si funt arricaus ◊ su pipiu s'istrúpiat cun cussa cosa! ◊ no si connoscheus ma su chi contat est s'istima 3. pronominale: bosatrus si crieis chi andat bèni meda? ◊ bosatrus si pentzais in pratza cun custus itzérrius! ◊ si est drommidu, si est torradu a pessare, si ch'est bortuladu, si creit tropu, s'impessat mannu ◊ si ndi funt iscidaus ◊ candho s'istracat si pasat ◊ a si ndh'irbulat de prànghere!…◊ a su tzocu si sunt totu assuconados ◊ si funt pisciaus de s'arrisu ◊ si ch'est abbadherigadu de su prantu ◊ sos fiores si che sunt sicos ◊ si sunt dispedidos e si che sunt andhados ◊ no si sunt ammentados prus de nudha ◊ fint totugantos abbaidendhesilu, su fogu, ma no si ndhe moiat unu a che lu bochire ◊ custa cosa debbiledha si segat ◊ tziu Francischinu s'est mortu 4. pavore/dannu: su pitzinnu si at segadu unu pódhighe ◊ cussu istrossa si at pistu s'ungra a martedhu ◊ fradi tuu si at comporau una camisa noa ◊ essint introidha e si faghent unu ziru ◊ si ant fatu una bella divertida ◊ nàrali a mamma tua a si la lassare, custa cosa! ◊ sa peta si l'ant cota e manigada ◊ sos puzones si che sunt manighendhe sa ua ◊ su chi li daes si leat ◊ si funt impobidhaus de is benis nostrus 5. passivu: cussu bi est de fàghere e cussu si faghet ◊ si cussa cosa nos bisonzat si còmporat! ◊ sos trastes si sestant e si cosint ◊ in sos tzilleris si bi bufaiat binu de propiedade ◊ si biriat fatu fatu ca Bobore pasciat in sa bidha de Franciscu 6. impersonale: innòi si bivit mali ◊ in cue si b'istat bene ◊ comente si narat candho si abbojat a unu? ◊ candho si retzit un'azudu si narat "A bos lu torrare in cosas de bonu!"◊ nara, piciochedhu, aici si fait cun genti manna?! ◊ gai no si narat! ◊ no s'iscóbiat mai! ◊ no si apitat, no si pedit! ◊ in duas dies no si li faghet a finire su triballu ◊ si tirat a innantis! ◊ no si colat in sos binàrios! ◊ inoghe no si fumat! ◊ si contat de unu pastore chi furint morindhodhi is brebès… 7. rispetu: si dhu nau dèu, a fustei, ca est aici! ◊ setzassí, su maistu! ◊ su dotori, no si dha pighit chi no dh'apu postu in menti! ◊ bengat, tzi'Antoni: si pighit a bufai! 8. figuraisia ca sa genti no si arregordat mancu comenti fiat s'àcua de prúniu 9. ite si siat chi fetas, faghe! ◊ sa nosta no est ne mellus e ne peus de ita si siat àtera língua Etymon ltn. sibi, se Translations French se, lui, elles, eux, soi English oneself Spanish se, sí Italian si, se German sich.

sisirinàre , vrb rfl Definition fàere che a su sísini, chi si giaet a bíere po sa bellesa po magnosidade Synonyms e antonyms impompare, ispazariare Sentences su púlighe si tricat, si sisirinat che persone abberu abbituada a sa tzivilidade ◊ su paone est allegru, at sos ojos lútzigos, si sisirinat, s'impompitat, est s'animale prus pazosu ◊ candho est in mesu a zente, tota si sisirinat Translations French se pavaner English to strut about Spanish pavonearse Italian pavoneggiarsi German sich brüsten.

slargài , vrb: illalgare* Definition fàere o essire prus largu Synonyms e antonyms | ctr. astrínghere, acurtziare Translations French élargir English to widen Spanish dilatar, ensanchar Italian slargare, dilatare German erweitern, sich erweitern.

smandronài , vrb Definition lassare sa mandronia Synonyms e antonyms ismandronire, spreitzai | ctr. ammandronae Etymon srd. Translations French guérir de sa paresse English to give up lazing Spanish desemperezarse Italian spoltronirsi German sich aufraffen.

smerài , vrb rfl: ilmerare* Definition bogaresindhe s'ànima, fàere de totu pommore de unu, su àere smeru po dh'agiudare Synonyms e antonyms aurzire, desintragnai, immatare, irfrissurare Sentences su pastori si smeràt cun is amigus suus sa dí de sa tundimenta, candu si torrànt s'agiudu Translations French se prodiguer English to do all one can Spanish esmerarse Italian prodigarsi German sich aufopfern.

sobènnere , vrb: sovènnere, subènnere, subenni, suvènnere Definition àere o fàere presente a sa mente una cosa passada (o fintzes chi depet bènnere, ma coment'e cosa chi s'ischiat)/ pps. subésiu, subénniu / mi, ti, dhi subenit a mimme, a tui, a issu = benit a mente a…, mi ammento, ti ammentas e gai; subenne a unu = ammentàreli; suvènnere a sos bisonzos de… = agiudai a… Synonyms e antonyms ammentai, arragodai, suvenire | ctr. ilmentigare, scarèsciri Sentences a su babbu dhi sobeniat ca giustu a cuss'ora Gesús dh'iat nau: Fillu tuu est biu ◊ dhi sobeniat su pòberu babbu ◊ ti suvenzat assora chi deo su chi fia so ancora (B.Mureddu)◊ mi subèngiu ca tenia unus otu annus candu fiat sussédiu cussu ◊ no mi subèngiu su nòmini de cussu ◊ no mi suvenit ite si narat ◊ cussu ciai mi dhu subèngiu!◊ dèu, chi mi subenit su chi mi est sussédiu, nau ca no est cosa bona!◊ mannedhu si subenet de candho fut piciochedhu issu ◊ mi sovenit su tempus antigu ◊ mammai, subénnia s'est de chini est custa cosa? Translations French se souvenir, se rappeler English to remember Spanish recordar, acordarse Italian rimembrare, ricordare German erinnern, sich erinnern.

solbèschere , vrb: sulbèschere, surbèschere Definition torrare, ischidare apustis de unu disimaju, pigare torra fortza apustis de si èssere inténdhios male; ischidare de su sonnu Synonyms e antonyms abbeltudare | ctr. dilmagiare, disimainai, ildimajare / ischidare Sentences apustis chi si est dilmajadu si est sulbéschidu ◊ cudha trota, canno che l'apo torrada a s'abba, a lenu a lenu si est surbéschida (N.Molinero) 2. su bagamunneri fut crocadu in sa panchina e comente dh'ant tocadu si fuit solbéschidu e aiat apertu sos ogos Translations French reprendre connaissence, réanimer English to recover one’s senses, to reanimate Spanish reanimar Italian rinvenire, rianimare German wieder zu sich kommen.

solivrinàre , vrb: assolovrinare, solovrinare, soluvrinare Definition fàere o torrare cosa tostada a brodu, a lícuida, a fortza de fogu o, segundhu, fintzes solu cun su caente (es. nie, butiru, chera); fàere a orrugos, guastare, pistare, pònnere a tréulu Synonyms e antonyms ifàghere, iscagiae, sciolli, sòlbere, solobrare / arrogai, chimentare, fragassare 2. si càpitat un'àtera bia chi faghes cussa ti solóvrino sos ossos! ◊ su rú li at solovrinadu sa cara e iscorrioladu sos bestires Etymon srd. Translations French dissoudre, se désintégrer English to dissolve, to disintegrate Spanish disolver, desintegrar Italian dissòlvere, disintegrarsi German auflösen, sich zersetzen.

spassiài , vrb: ispassare* Definition fàere cosa de divertimentu, po ispàssiu; lassare andhare a passiu, iscapu, su bestiàmene Synonyms e antonyms desogai, diveltire, ispaliare, spassillai, sulassai / iscapae / ispedientare Idioms csn: s. s'arxola = lassare intrare su bestiàmine a s'arzola, pustis chi ndhe ant collidu su laore; s. sa bidatzoni = intrare su bestiàmine a s'istula Sentences funt essius a sa festa po si spassiai ◊ cussu andat a circai féminas po si spassiai 2. is bòis nci dhus spassiaus in sa tanca manna Translations French s'amuser English to enjoy oneself Spanish entretener, divertir Italian spassare, divertirsi German belustigen, sich amüsieren.

spreviài , vrb Definition passare ora chentza fàere faina, ispassiandhosi, chentza pentzare a su trebballu Synonyms e antonyms addiviai, desogai, disaviare, istrabiare 1 Sentences tochit ca esseus a màchina, aici si spréviat unu pagu! ◊ seu bessendinci a spreviai Translations French s'amuser English to take one's mind off Spanish divertirse, entretenerse Italian svagarsi, distrarsi German sich zerstreuen.

stainài , vrb: istagnai*, stangiai, staniai, staniari Definition pònnere s'istagnu (metallu) a un'istrégiu de làuna (o de àteru a istrégiu de terra) siat ca est prus sanu e siat po tupare si dhue at istampighedhos; si narat fintzes de su sàmbene chi essit de una segada, in su sensu de si firmare cagiandho, de dhu fàere firmare d'essire; nau de s'abba, abbarrare apaulada, fàere a istagnu Synonyms e antonyms tupai 2. tenit calincuna cosa po stangiai su sànguni? Translations French étamer, vernisser English to tin, to solder, to stanch, to stagnate, to glaze Spanish estañar, restañar, estancarse Italian stagnare, invetriare German verzinnen, sich stauen.

stentài , vrb: istentai* Definition tratènnere, abbarrare, istare in d-unu logu o faendho calecuna cosa unu tanti de tempus (chi prus che àteru est meda o tropu cunforma a su bisóngiu, ma podet èssere fintzes pagu nau in su sensu de istare) Synonyms e antonyms adasiai, afilusigare, biltentare, tricare / tratèniri | ctr. coitare Sentences bai, cica is pegus e no ti stentis furriotendi! ◊ seus torraus puru: no fut cosa de si stentai! 2. mi seu stentau una mes'oredha ca tenemu pressi ◊ stentadí, abarra cun mei! ◊ stentissidha ancora, gopai! ◊ su mundu istat narendi chi mi stentas debbadas ◊ no est lómpiu ancora: si depit èssiri stentau in su trabballu Translations French hésiter, s'attarder English to delay Spanish tardar detenerse Italian indugiare, trattenére, trattenersi German aufhalten, sich aufhalten.

stramancài , vrb: istramancai*, stremancai Definition fàere andhare male, fàere mancare, mancare de no ischire inue est unu o una cosa, pèrdere, fintzes andhare cun pagu seguresa a s'istòntona istòntona / stramancaisí de pari = nau de duos, èssere o istare tempus chentza si torrare a bíere; stramancai su mòri = pèrdere, fadhire su camminu Synonyms e antonyms malograi, pèldere | ctr. acatare Sentences cussu bòi depit èssi corrinendi su cumpàngiu, ca faint aici candu si stramancant de pari ◊ at lassau is brebeis po andai a circai sa chi s'est stramancada ◊ allà, una cosa ti nau: is congixedhus no mi stramanchist! (A.Garau)◊ apu stramancau sa lítera chi portamu, depit èssi chi mi nc'est lissinada ◊ de candu tenit a mimi a serbidori, nerit candu dh'apu stramancau una brebei! ◊ totu su chi si stramancat in su boscu si torrat a agatai ◊ candu ti biu, de cantu mi praxis stramancu sa bia! 2. at pediu agiudu ma ant circau de dhu fai stramancai ◊ issu si fiat stramancau de is cumpàngius e fiat torrau a Castedhu po ndi pigai is launedhas Translations French perdre, s'égarer English to lose (one's way) Spanish perder, extraviarse Italian smarrire, smarrirsi German verlieren, sich verirren.